Niet elke vorm van boosheid leidinggevende is ontoelaatbaar
Op de agenda van de Eerste Kamer staat dinsdag als belangrijkste punt de verkiezing van een nieuwe voorzitter. Er zijn twee kandidaten: de VVD’er Jan Anthonie Bruijn en de PvdA’er Mei Li Vos. Wat de uitkomst is, is nog onduidelijk.
Vast staat dat Bruijn veel ervaring heeft. Hij heeft de achterliggende jaren de debatten in de Senaat op bekwame wijze geleid. Dat geeft hem een voorsprong.
Er is inmiddels echter een belangrijk punt van bezwaar gekomen. Ambtenaren hebben geklaagd dat Bruijn zich soms jegens hen onaangenaam gedraagt. Hij is dan autoritair of barst in woede uit. Die smet op zijn blazoen kan een barrière zijn bij zijn herverkiezing. Inmiddels heeft hij zijn spijt betuigd en beloofd zijn leven te beteren.
Bruijn is niet de enige prominente politicus over wie dergelijke klachten zijn. Eerder waren die er over Arib, zijn voormalige collega in de Tweede Kamer. Weliswaar gebeurde dat nadat ze de voorzittershamer had overgedragen aan haar opvolgster, maar de klachten leidden uiteindelijk wel tot haar vertrek uit de politiek.
Vorige week trad onderwijsminister Wiersma af. Van hem werd gezegd dat hij te fel in zijn optreden was. In de achterliggende maanden waren er bij herhaling klachten dat hij zich niet kon beheersen. Ten overstaan van ambtenaren kon hij zichzelf verliezen in razernij en woede-uitbarstingen. En ondanks zijn belofte dat hij zijn leven zou beteren, slaagde hij daar niet in. Zijn positie was onhoudbaar geworden, zeker op een ministerie waar de overdracht van normen en waarden en van goed gedrag centraal staan.
Van een leidinggevende mag beslist verwacht worden dat hij zichzelf in de hand weet te houden. Zelfbeheersing is een essentieel onderdeel van een karakter dat iemand voor zo’n positie geschikt maakt. Wie weet die gave niet of in mindere mate te hebben, moet niet op de bok gaan zitten. Dat geldt in elke organisatie, maar zeker in de politiek waarop voortdurend de schijnwerpers staan gericht. Politici hebben nog meer dan mensen in bedrijven of particuliere organisaties een voorbeeldfunctie.
Het is goed dat er vandaag de dag wordt geageerd tegen bazen die hun gezag tegenover medewerkers proberen te vestigen met verbaal geweld. Voor de baas als bullebak is in onze samenleving terecht geen ruimte.
Tegelijk moet er worden gewaakt voor een sfeer waarin de leidinggevende nooit meer duidelijk kan zijn jegens zijn medewerkers. Soms is dat hard nodig. Het merkwaardige is dat tegenwoordig iedereen alles mag zeggen, behalve –zo dreigt– de leidinggevende. Die moet zich inhouden.
Wanneer elke vorm van boosheid of woede onmiddellijk wordt gekwalificeerd als grensoverschrijdend gedrag, ontstaat een werksfeer waarin een chef aan handen en voeten gebonden is en het schip waarop hij roerganger is stuurloos wordt. Ook hier geldt soms: Zachte heelmeesters maken stinkende wonden.