De inkrimping van de vloot Noordzeekotters heeft grote gevolgen voor Nederlandse visserijgemeenschappen. De bedrijvigheid neemt af, vakkennis verdwijnt en de identiteit van dorpen gaat verloren. Sommige vissers raken depressief.
Dat blijkt uit dinsdag gepubliceerd onderzoek van Wageningen Economic Research, in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). Minister Piet Adema trekt 30 miljoen euro uit om bedrijven en gemeenschappen die van de visserij afhankelijk zijn, te helpen om zich aan te passen.
De Noordzeevisserij biedt directe werkgelegenheid aan een kleine 1800 vissers. De vloot is goed voor 344 miljoen euro omzet (2021). Momenteel loopt een saneringsronde, waarvoor zo’n tachtig schepen zijn aangemeld. Het gaat om kotters die voornamelijk op platvis vissen en getroffen worden door de herverdeling van vangstrechten tussen Europa en het Verenigd Koninkrijk vanwege de Brexit.
Andere factoren die meespelen bij de krimp van de kottervloot zijn de hoge brandstofprijzen, het Europese verbod op vissen met het elektrische pulstuig, het beperken van bodemberoerende visserij in natuurgebieden op zee en de aanleg van windparken.
Afhankelijk
De indirecte impact op de economie kan veel groter uitpakken. Aan de wal zijn 314 bedrijven in meer of mindere mate afhankelijk van de Noordzeevisserij. Deze bedrijven hebben een gezamenlijke omzet van 5,8 miljard euro en ze zijn goed voor 8150 fulltime arbeidsplaatsen. Het gaat onder meer om visafslagen, bedrijven die vis verwerken en erin handelen, toeleveranciers, transportondernemingen, scheepsbouwers en machinefabrieken. Gemiddeld raakt de visserij 40 tot 50 procent van hun omzet.
De belangrijkste Nederlandse vissersdorpen zijn geconcentreerd in zes regio’s: Zuidwest-Nederland, Katwijk/Scheveningen, IJmuiden, de Kop van Noord-Holland, de Waddenkust en Urk. De onderzoekers spraken met vissers en hun gezinsleden en allerlei andere betrokken. Onder hen leven grote zorgen over de gevolgen van de inkrimping van de vloot, niet alleen voor de economie maar ook voor de identiteit van de gemeenschappen.
Religie
De visserij blijkt fors bij te dragen aan de sociale cohesie in de dorpen, vooral daar waar nog veel vissers zijn, zoals in Urk en Yerseke.
Religie is voor veel vissers belangrijk en dat werkt ook door in de aanpak van hun werk. Zo ligt op christelijke feestdagen een groot deel van de vloot in de havens. De kottervloot vist vooral tussen maandag en vrijdag, en daarmee is Nederland uniek in Europa, schrijven de onderzoekers.
Een kwart van de geïnterviewde vissers met een eigen bedrijf overweegt te stoppen. Zo’n beslissing grijpt diep in en heeft impact op het hele gezin. Een predikant vertelde de onderzoekers dat sommige vissers depressief worden.
Hoe groot de gevolgen van de sanering precies zijn, is nog niet bekend. Daar loopt nog onderzoek naar.
Het geld dat minister Adema beschikbaar stelt, moet bedrijven in de visserijketen helpen om zich aan te passen. Ook komt er aandacht voor behoud van de identiteit, het culturele erfgoed en de werkgelegenheid in dorpen waar families al generaties aan de visserij zijn verbonden.
Klimaatfonds
De 30 miljoen is onderdeel van een pot van 199 miljoen euro die het kabinet eerder al reserveerde in het Klimaatfonds, vanwege de gevolgen van nieuwe windparken op zee voor de visserijsector. Het Bestuurlijk Platform Visserij, waar gemeenten en provincies bij zijn aangesloten, gaat een plan maken voor besteding van het geld. De uitvoering start naar verwachting in de eerste helft van 2024. De regio’s betalen zelf ook mee, waardoor het totaal beschikbare bedrag kan oplopen tot 60 miljoen euro.
Volgens minister Adema is werken in de visserij niet zomaar een beroep. „Het is een manier van leven waar families in hechte gemeenschappen al generaties nauw bij betrokken zijn. Inkrimping van de kottervloot heeft daardoor grote sociale en economische impact aan wal. Ik vind het dan ook enorm belangrijk om oog te hebben voor de gevolgen die de transitie van de Noordzeevisserij aan de wal heeft.”
Volgens de onderzoekers zijn er ook kansen voor de visketen. Vissen met de de zogeheten flyshoottechniek is in opkomst en visverwerkers wijken uit naar geïmporteerde (kweek)vis, zoals zalm. Ook kan vis verwerkt worden in voedingssupplementen zoals gezonde sportdrankjes, visolie en omega-3-capsules.
