Senbete Shalla, Ethiopië. Aleppo, Syrië. Ter Apel, Nederland. Een op het eerste gezicht vreemde opsomming. Voor al deze plaatsen is echter geld gereserveerd op de begroting van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (BHOS). SGP-jongeren is bezorgd over de verschuiving die daarbinnen plaatsvindt.

Het Nederlandse beleid voor ontwikkelingssamenwerking wil een mes zijn dat aan twee kanten snijdt: door grondoorzaken van armoede en conflict aan te pakken, ontstaat een betere leefomgeving voor de mensen in instabiele regio’s. Uiteindelijk kan daarmee ook de motivatie om te migreren afnemen. Dat zou weer merkbaar moeten zijn in Nederland, en specifiek op de plek waar asielzoekers zich melden: Ter Apel.

Door het grote aantal onveilige en instabiele gebieden wereldwijd is de behoefte aan ontwikkelingssamenwerking groot. Daarom heeft Nederland de laatste jaren meer geld uitgegeven aan ontwikkelingssamenwerking. Nederland besteedt echter, net als veel andere landen, een deel van deze begroting aan de eerstejaarsopvang van asielzoekers in Nederland.

Neerwaartse spiraal

Deze noodgreep zal echter de problemen alleen maar doen toenemen. Er blijft immers minder geld over om de belangrijkste oorzaken van armoede en conflict aan te pakken. Daarnaast zal het aantal asielzoekers van buiten Europa voorlopig niet afnemen. Gevolg is meer drukte aan Europese grenzen en bij de asielopvang, waardoor een nog groter deel van het budget aan eerstejaarsopvang besteed moet worden. Op deze manier ontstaat een neerwaartse spiraal.

Nederlandse ontwikkelingssamenwerking moet echter niet gebaseerd zijn op een rationele afweging van baten en lasten. SGP-jongeren staat een beleid voor vanuit de principes van menselijke waardigheid en naastenliefde. Deze principes zijn het fundament van onze standpunten. Ontwikkelingssamenwerking is daarom geen ver-van-mijn-bedshow. Conflicten, klimaatverandering en migratiestromen zijn ”wake-upcalls” voor het vervullen van onze plicht.

Die wake-upcall klinkt nu sterker dan ooit. De budgetverschuiving is namelijk meer dan een financieel verhaal; ze heeft een direct menselijk aspect. De humanitaire crisis die in de zomer van 2022 in Ter Apel ontstond, zou Nederland een les geleerd moeten hebben. Maar gelet op de huidige stand van zaken is het waarschijnlijk dat deze crisis zich opnieuw zal voordoen.

Al langere tijd heeft het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) moeite om het stijgende aantal asielzoekers te huisvesten. Asielzoekers hebben het recht om asiel aan te vragen. Ze moeten zich aanmelden in Ter Apel. Tijdens hun aanmelding verblijven ze daar ook. Jarenlang is het aantal verwachte asielzoekers (en daarmee ook het beschikbare budget) echter te laag ingeschat. Daarom is er voortdurend te weinig huisvesting voor deze mensen, waarbij de situatie in Ter Apel in 2022 (tot nu toe) het dieptepunt is. Door structurele problemen en (politieke) onwil schiet Nederland al lange tijd tekort in fatsoenlijke opvang van asielzoekers.

In de tussentijd heeft de regering al op meerdere manieren geprobeerd meer opvangplekken te creëren. Zo wil staatssecretaris Van der Burg met een spreidingswet gaan werken. Hij sprak met veel provincies en gemeenten. Voor de komende zomer worden ook al maatregelen genomen. Het is maar zeer de vraag of dit voldoende is en niet slechts een voortzetting wordt van een beleid waarbij van crisis naar crisis geleefd wordt.

Voorspelbaar

Volgens SGP-jongeren zou daarom een tweesporenbeleid gehanteerd moeten worden. Enerzijds moet ambitieus gewerkt worden aan structurele oplossingen: de grondoorzaken aanpakken, mensensmokkel tegengaan, afstemming en handhaving binnen de EU, capaciteitsopbouw bij de IND en voldoende huisvesting creëren voor statushouders. Tegelijkertijd moet echter altijd een humane behandeling van de asielzoeker centraal staan, ook wanneer dat deze zomer om noodmaatregelen vraagt. Juist in dat licht is het problematisch dat deze budgetverschuiving plaatsvindt. Zo wordt enkel het beleid van crisismanagement in stand gehouden. Het inzetten van geld voor (nood)opvang dat anders voor structurele ontwikkelingshulp ingezet zou zijn, geeft een verkeerde prikkel en is bovendien inefficiënt.

Wat SGP-jongeren betreft is dit dan ook een verkeerde keuze. Door het ene (begrotings)gat met het andere te vullen blijft de problematiek, geïllustreerd door menselijk lijden, bestaan. De regering moet afstappen van structureel crisismanagement en in plaats daarvan een humaan, voorspelbaar en efficiënter beleid voeren. Een waterproject in Ethiopië of noodhulp na de aardbeving in Syrië mag daarbij geen wisselgeld zijn voor de noodzakelijke opvang in Ter Apel. Asielbeleid is een taak voor de gehele samenleving, daarom moet ook breder gekeken worden dan de begroting van BHOS. En niet alleen door de regering, maar ook door lokale overheden en via particuliere initiatieven, zoals van kerken, moet verantwoordelijkheid worden getoond. Ons asielbeleid zegt uiteindelijk iets over wie we zijn. Dat is zichtbaar bij ontwikkelingsprojecten in Ethiopië of Syrië, maar geldt evengoed voor Ter Apel.

De auteur is commissielid Internationaal bij de SGP-Jongeren.