Onverwachts vliegen dinsdag rond 6.00 uur aanvalsdrones boven Moskou. Steenrijke oligarchen in de dure woonwijken in het zuidwesten van de hoofdstad schrikken wakker. Enkele drones –mét explosieven– naderen het buitenverblijf van de Russische president Vladimir Poetin, die mogelijk in allerijl zijn bed uit moet.

De onbemande toestellen –het vermoedelijke aantal zit tussen de 8 tot 35– richten beperkte vernielingen aan. Ruiten sneuvelen. Drie flatgebouwen lopen brandschade op. De Russen weten enkele drones met Pantsir-luchtafweer neer te schieten of met elektronische verstoring te blokkeren, waardoor ze mogelijk de flats raken.

De psychologische klap voor Poetin is groot. Burgers en militairen reageren geschrokken. Met de aanval bereikt de oorlog het hart van Rusland, waarbij voor het eerst stedelijk gebied wordt geraakt. Poetin is niet eens in staat zijn eigen bevolking te verdedigen, briest Yevgeni Prigozjin, de baas van het Wagnerhuurlingenleger, die leger en leider van Rusland graag onder vuur neemt. Poetin bagatelliseert de aanval. „Om te verhullen dat zijn mogelijkheden voor wraakacties beperkt zijn”, stelt het Amerikaanse Institute for the Study of War (ISW).

Niet duidelijk is wie verantwoordelijk is voor de drone-aanval. Moskou beschuldigt Kyiv, Kyiv ontkent. Oekraïne is „niet direct” betrokken bij de actie, maar is er wel „blij” mee, reageert Mykhailo Podolyak, woordvoerder van president Volodymyr Zelensky. Hij verwacht meer van dergelijke aanvallen. Het Witte Huis zegt niet te weten wie achter de operatie zit.

Explosieven

De aanval toont haarscherp aan dat Oekraïne –of een aan Kyiv gelieerde militie– beschikt over drones voor de lange afstand met een bereik van naar verluidt 600 tot 1000 kilometer. Duidelijk is dat de toestellen –UJ-22, Beaver en Titmouse– van Oekraïense makelij zijn.

De drones kunnen amper 1,8 kilo aan explosieven vervoeren en zijn daarmee vooral bedoeld voor kwetsbare olieraffinaderijen; niet om schade toe te brengen aan Moskou. De droneaanval is daarom meer een geslaagde demonstratie van eigen kunnen dan een poging verwoestingen aan te richten.

Verrassend

De verrassende droneaanval past in het beeld van de afgelopen weken. Oekraïne voert het aantal aanvallen op Russisch grondgebied sterk op. Vlak over de grens, maar ook dieper in Rusland.

Russische milities die voor Oekraïne vechten, vallen afgelopen donderdag opnieuw Rusland binnen, nu bij Sjebekino in de grensregio Belgorod. Beelden op sociale media laten een politiebureau en gemeentekantoren zien die in brand staan. Het Russische ministerie van Defensie claimt drie aanvallen van „Oekraïense terroristische formaties” te hebben afgeslagen, waarbij dertig doden aan Oekraïense zijde zouden zijn gevallen.

De twee anti-Poetinmilities, het ”Vrijheid van Rusland Legioen” en het ”Russisch Vrijwilligerskorps” herhalen hiermee hun tweedaagse inval van 22 mei bij Grajvoron, eveneens in de regio Belgorod. De milities maken daarbij gebruik van Amerikaans materieel.

De onrust in Rusland over de invallen is groot, ook al is de militair-strategische impact beperkt. Tactisch is de actie echter een groot succes. Het Russische leger moet ijlings troepen sturen om de indringers van eigen grondgebied te verjagen. Het Kremlin zit in z’n maag met de invallen. Ontkennen kan niet. De partizanen delen massaal beelden van hun actie op sociale media.

Huzarenstukje

Oekraïne voert meer huzarenstukjes uit. Op 24 mei neemt het leger het Russische verkenningsschip Ivan Khurs op de Zwarte Zee onder vuur met maritieme drones. Op 3 mei vindt een aanval plaats met twee onbemande toestellen op een koepel van het Kremlin. Op 3 en 31 mei exploderen twee olie-installaties in Krasnodar door drones. Verder vinden dagelijks beschietingen plaats op Kursk en Belgorod. Oekraïne ontkent doorgaans elke betrokkenheid bij dergelijke operaties.

President Zelensky zaagt met de reeks aanvallen aan de stoelpoten van Poetin. Haarfijn legt Oekraïne de kwetsbaarheid van Rusland bloot. De onrust en onzekerheid onder Russische militairen en burgers nemen toe én daarmee de kritiek op Poetin.

Niet direct in de kleine kliek rond de president, maar wel in de schil daaromheen. Op de Rusissche staatstelevisie –strak geregisseerd door het Kremlin– werd deze week openlijk gesproken over een opvolger van Poetin.

De toenemende reeks Oekraïense aanvallen op Russisch grondgebied en in bezet gebied wijzen op een zorgvuldig georkestreerde aanpak van Kyiv in voorbereiding op het langverwachte offensief om de Russen te verjagen en grondgebied te heroveren.

Het doel van de verrassende acties is duidelijk: verwarring stichten, schrik aanjagen en het initiatief pakken. „Rusland heeft sinds begin mei het initiatief in het conflict steeds meer uit handen gegeven”, zegt het Britse ministerie van Defensie. „Het reageert op Oekraïense acties in plaats van actief vooruitgang te boeken in de richting van zijn eigen oorlogsdoelen.”

Bovendien schakelt het Oekraïense leger met nieuwe westerse langeafstandswapens, zoals de Storm Shadowkruisraket, strategische commandoposten, logistieke knooppunten en munitieopslagplaatsen uit; doelen in bezet gebied in Oekraïne die tot voor kort onbereikbaar waren. Ook de gehele Krim ligt ineens binnen schootsbereik. Het Russische leger vraagt zich vertwijfeld af waar en hoe Oekraïne binnenkort toeslaat.

De inval bij Belgorod door de Russische strijdgroepen, waaronder een extreemrechtse groepering, roept vragen op. De operatie kan vrijwel zeker niet zonder medeweten van de Oekraïense autoriteiten hebben plaatsgevonden. De milities zijn ook getraind door het Oekraïense leger, blijkt uit een recente reportage op de Belgische radio.

De vraag is in hoeverre Zelensky vooraf exact op de hoogte is van de invallen. Het Oekraïense leger is redelijk decentraal opgebouwd, met een zekere autonomie voor regionale eenheden. Bovendien vinden regelmatig particuliere crowdfundingsacties plaats, waarmee miljoenen euro’s worden ingezameld om wapens voor bepaalde groepen aan te schaffen. Zelensky kan daarmee gemakkelijk elke betrokkenheid of verantwoordelijkheid ontkennen tegenover vriend en vijand.

Risico’s

De aanvallen op Russisch grondgebied houden een risico in voor Oekraïne. Zeker nu een van de Russische milities bij de inval in de regio Belgorod gebruik maakt van Amerikaans materieel. Politici en militairen in Washington fronsen hun wenkbrauwen.

Geheime operaties van Oekraïne maken het Witte Huis altijd zenuwachtig, ook al is de regering terughoudend om openlijk kritiek te uiten op Kyiv. Wij steunen in het algemeen dergelijke acties niet, zegt een regeringsvertegenwoordiger. Tegelijkertijd wijst hij erop dat Rusland al pakweg twintig dagen achtereen drone- en raketaanvallen op Kyiv uitvoert.

Bondgenoten van Oekraïne staan –uit vrees voor escalatie– erg huiverig tegenover rechtstreekse aanvallen met westerse wapens op Russisch grondgebied. Bevriende landen eisen regelmatig dat Kyiv hun geleverde wapens niet gebruikt om Russisch grondgebied aan te vallen. Duitsland stelt bijvoorbeeld dat Oekraïne aanvallen kan lanceren op Russisch grondgebied om zichzelf te verdedigen, maar niet met Duitse wapens.

Kruisraketten

De steun van de VS en het VK aan Kyiv verschilt. Washington weigert nog altijd Atacms-langeafstandsraketsystemen (bereik 300 kilometer) te leveren, terwijl Londen onlangs een partij Storm Shadows (bereik 500 kilometer) heeft gestuurd.

Oekraïne bracht dinsdag in Yurivka bij Marioepol 100 Russen om het leven en verwondde er 400 met de lancering van een Storm Shadowkruisraket op een tijdelijk militair onderkomen. Overigens toonde VS-president Joe Biden zich deze week geen principieel tegenstander van het doneren van Atacms.

Oekraïne belooft het Westen plechtig om bijvoorbeeld geen F-16’s in te zetten op Russisch grondgebied. Denkend aan het gebruik van Amerikaans materieel bij Belgorod krabben bondgenoten zich ongetwijfeld achter de oren bij het horen van deze belofte. Wat doet Zelensky als hij met een F-16 de vijand over de grens met Rusland een grote slag kan toebrengen?

Zelensky lijkt verstandig genoeg om rekening te houden met de gevoeligheden bij bondgenoten en zal niet snel een bom leggen onder de F-16-coalitie. Bovendien heeft Kyiv vooralsnog meer dan genoeg Russische doelwitten in Oekraïne.