Vriend en vijand houden de adem in. Het langverwachte voorjaarsoffensief van Oekraïne staat op stapel. Of is de militaire operatie stiekem al begonnen?
Oekraïne voert al enkele weken op grote schaal beschietingen uit op strategische munitie- en olieopslagplaatsen van de Russen. Niet alleen in de bezette gebieden in Oekraïne, maar ook op Russisch grondgebied. Doel is duidelijk: de tegenstander zoveel mogelijk verzwakken voor een gepland offensief. Rusland slaat echter hard terug met aanhoudende aanvallen op Oekraïense steden.
Oekraïne staat in de startblokken voor een tegenoffensief. Het wachten is op goed weer, waarschijnlijk eind deze maand, waardoor tanks en pantservoertuigen kunnen oprukken over de opgedroogde moerassige bodem. „We zullen de Russen verslaan, net als de nazi’s”, verklaarde president Volodimir Zelensky maandag optimistisch.
Gevechtsbrigades
Kyiv werkt al maanden aan voorbereidingen voor een grootschalige aanval. Twaalf gevechtsbrigades van in totaal zo’n 50.000 militairen staan paraat. Inclusief logistieke ondersteuning komt de troepenmacht uit op 100.000 man. De 230 moderne gevechtstanks en 1550 zware pantservoertuigen uit het Westen zijn vrijwel allemaal gearriveerd in Oekraïne. Alleen de 31 Amerikaanse M1 Abramstanks komen pas later. Ook de Oekraïense munitievoorraden zijn naar verluidt aangevuld tot een redelijk niveau.
De NAVO en de VS tonen zich vrij optimistisch over de gevechtskracht van het Oekraïense leger. Kyiv heeft een „goed en sterke positie” voor een succesvol tegenoffensief, stellen NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg en generaal Christopher Cavoli, de hoogste Amerikaanse militair in Europa.
Een offensief laat niet lang meer op zich wachten, verklaarde de Oekraïense Defensieminister Oleksi Reznikov recent. „Met Gods wil en als het weer het toelaat, zullen we het uitvoeren.” Oekraïne kan volgens Reznikov een „ijzeren vuist” maken richting Russen. Oorlogsretoriek, maar toch. Pakweg een vijfde van het land is nog altijd stevig in Russische handen.
Succes Cherson
In de zuidelijke havenstad Cherson boekt Kiev voorzichtig een succesje. Oekraïense troepen zijn erin geslaagd de rivier de Dnipro over te steken en een bruggenhoofd te veroveren op de oostelijke rivieroever. Oekraïne dwingt de Russen daarmee troepen in te zetten bij Cherson die niet op hetzelfde moment elders actief kunnen zijn.
De Oekraïense verovering rond de Dnipro lijkt echter niet het langverwachte lenteoffensief te zijn. Het kost te veel tijd om voldoende manschappen en materieel te verplaatsen over de 600 meter brede Dnipro voor een grootschalige opmars. De Oekraïense operatie is kwetsbaar voor Russisch artillerievuur, rugdekking en vluchtmogelijkheden ontbreken. De oversteek kan wel een eind maken aan de voortdurende beschietingen van de stad.
Ongewis
Oekraïne laat de Russen zo lang mogelijk in het ongewisse over de exacte locatie van de hoofdaanval. Kyiv kent als geen ander de kracht van de verrassing. Het succes van het herfstoffensief bij Charkiv was mede te danken aan het op het verkeerde been zetten van de Russen. Moskou verwachtte een aanval op Cherson, terwijl de strijd ontbrandde in Charkiv.
Het Oekraïense offensief van vorig jaar is echter doodgebloed, onder andere door een te late levering van westers materieel. De situatie aan het front bevindt zich daardoor in een patstelling. Met een nieuw tegenoffensief probeert Oekraïne het initiatief weer naar zich toe te trekken en een doorbraak te forceren.
Mijnenveld
De Russen maken zich grote zorgen. Moskou stuurt wanhopig tachtig jaar oude tanks, museumstukken, naar het front. Het leger heeft zich in drie maanden tijd over een afstand van honderden kilometers massaal ingegraven met mijnenvelden, tankversperringen en een stelsel aan loopgraven. Verdedigingslinies op 10, 15 en 25 kilometer van het front. Niet alleen in Oekraïne, maar ook op Russisch grondgebied. De verdedigingslinies zijn vooral sterk in Zaporizja in het zuiden, op de Krim en in noordelijke provincie Loehansk. Daar hebben de Russen een bijna ononderbroken antitankgracht van 200 kilometer gegraven.
Oekraïne staat voor een zware taak deze verdediging te doorbreken. Een aanvaller is daarbij altijd in het nadeel tegenover de verdediger; in een verhouding van pakweg drie staat op één aan gesneuvelde manschappen.
Ook Wagnerbaas Jevgeni Prigozjin zit met de handen in het haar. Zijn sterk uitgedunde huurlingenleger slaagt er maar niet in Bachmoet te veroveren. Prigozjin beschuldigt het Russische leger dat te weinig munitie zou leveren. Een woeste Wagnerbaas dreigde vorige week –opnieuw– zich terug te trekken uit Bachmoet.
Zondag haalde hij bakzeil, na toezegging weer munitie te zullen krijgen. De aanvallen zijn afgelopen weekend sterk toegenomen. De Russen lijken de stad nog voor 9 mei, de Dag van de Overwinning van de Sovjets op nazi-Duitsland, te willen veroveren. In drie weken tijd zijn de Russen 500 meter opgerukt, stelt de Amerikaanse denktank ISW. Het aantal Russische doden ligt in vijf maanden tijd rond de 20.000.
Scenario’s
De grote vraag is waar Oekraïne het offensief inzet. Verschillende scenario’s doen de ronde. Kyiv kan de blik richten op de oostelijke provincies in de Donbas, op de landverbinding (”landbrug”) tussen Rusland en de Krim of op de Krim, het door de Russen in 2014 geannexeerde Oekraïense schiereiland.
Een aanval op de Krim, een hoofdprijs voor Kyiv, lijkt minder voor de hand te liggen. Niet uitgesloten is dat de Russische president Vladimir Poetin ergens kernwapens inzet bij een dreigende val van de Krim. Bovendien moet zo’n offensief plaatsvinden over honderden kilometers zwaar verdedigd terrein.
Een opmars richting de oostelijke provincies Loehansk en Donetsk is logischer. Beide provincies, waar de oorlog al sinds 2014 woedt, staan op het verlanglijstje van Kyiv. Voor Rusland betekent verlies van de Donbas een grote nederlaag. Poetin heeft generaal Gerasimov naar verluidt opdracht gegeven Oost-Oekraïne vóór 31 maart geheel te veroveren. Ook de deadline van 9 mei is gesneuveld.
Een aanval op de landverbinding is vanuit strategisch oogpunt aantrekkelijk. Daarmee zou Oekraïne het Russische leger in het zuiden in tweeën splitsen. Een verovering hierbij van Zaporizja en Melitopol zou Oekraïne goed positioneren voor een uiteindelijke aanval op de Krim.
Nadeel is dat Oekraïne in het zuiden vanaf twee kanten wordt aangevallen. Voordeel is dat de zuidelijke provincies de pro-Oekraïens zijn; partizanen kunnen een handje helpen in het vernietigen van Russische troepen. Bovendien snijdt Oekraïne daarmee de bevoorrading van de Krim via land af. Het bezette schiereiland is dan afhankelijk van de aanvoer via de kwetsbare Krimbrug.
Psychologische klap
Het belangrijkste doel van Oekraïne is op dit moment het terugwinnen van het initiatief in de oorlog, het veroveren van gebied en het breken van het moreel van de Russen. Oekraïne wil de militairen in het veld én de generaals in het Kremlin duidelijk maken dat ze deze oorlog niet kunnen winnen. Zo’n psychologische klap komt hard aan.
Een offensief moet verder de positie van Kyiv aan de onderhandelingstafel verbeteren. Ooit zal de oorlog via besprekingen tot een eind moeten worden gebracht, ook al toont Poetin zich op dit moment op geen enkele wijze bereid tot concessies.
Veel op het spel
In deze fase van de oorlog staat er veel op het spel. Oekraïne moet met een succesvol offensief aan het Westen laten zien dat wapenleveranties zinvol zijn. Bij het vastlopen van het offensief zal de druk van westerse bondgenoten op Kyiv op onderhandelingen sterk toenemen, terwijl de bereidheid om militaire en economische steun te leveren, zal slinken.
Het is onmogelijk de uitkomst van het offensief te voorspellen. Daarvoor zijn er te veel ongewisse factoren. Niet uitgesloten is dat de oorlog na een Oekraïens succes verzandt in een nieuwe patstelling.
