„Het is een mooie tijd om revalidatiearts van mensen met een dwarslaesie te zijn”, stelt Ilse van Nes, werkzaam bij de Sint Maartenskliniek in Nijmegen. „Er is een hoop mogelijk.”

Het levende bewijs daarvan is de 40-jarige Gert-Jan Oskam, die in 2011 door een verkeersongeval een gedeeltelijke dwarslaesie opliep en verlamd raakte. De verwachting was dat hij nooit meer zou kunnen lopen. Maar het liep anders.

Oskam kwam zo’n tien jaar geleden voor het eerst bij Van Nes. Hij wilde weten of er voor hem verder loopherstel mogelijk was. „In die tijd kon hij met heel veel moeite en ondersteuning achter een rollator een paar stapjes zetten. Het was nauwelijks lopen te noemen.”

In 2016 werd Van Nes benaderd door het Zwitserse bedrijf Onward Medical voor een onderzoek waarbij een dwarslaesiepatiënt implantaten krijgt in zijn ruggenmerg. „Ik wist dat Gert-Jan erg gemotiveerd was, dus heb ik hem gevraagd. Hij wilde meedoen.” Na een operatie en vijf maanden van herstel en training in Zwitserland, zette Van Nes in Nijmegen de revalidatie voort. Resultaat: Oskam kon een paar honderd meter lopen achter een rollator.

Connectie

Dan krijgt Oskam de vraag of hij mee wil doen aan een onderzoek waarbij de connectie wordt gemaakt tussen zijn brein en zijn ruggenmerg. De resultaten zijn woensdag gepubliceerd in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Nature. „Als Gert-Jan nu denkt aan bewegen, kan hij ook daadwerkelijk een stap zetten. Dat is uniek.”

Zo simpel als het klinkt, is het voor de patiënt niet geweest. „Hij heeft zijn oude manier van lopen, met de ruggenmergstimulatie, moeten afleren. Wij hebben hem begeleid om weer op een zo natuurlijk mogelijke manier te bewegen.”

Als Oskam niet veel zou trainen, zou het functieherstel van de spieren niet optreden, vertelt Van Nes. „Je moet intensief bewegen om de zenuwbanen als het ware wakker te schudden. Motivatie is dus heel belangrijk, zoals eigenlijk bij iedere patiënt.” Maar, nuanceert Van Nes direct, motivatie is geen wondermiddel. „Met veel bewegen kun je nog geen dwarslaesie genezen.”

Andere patiënten met een dwarslaesie zullen nog een poos moeten wachten voordat deze techniek ook voor hen kan worden ingezet. „Het is nog onduidelijk of de verbinding tussen brein en ruggenmerg ook bij mensen met een volledige dwarslaesie kan herstellen. We weten dat zij loopbewegingen kunnen maken door stimulatie van het ruggenmerg. Maar zodra de stimulatie wegvalt, verdwijnt ook de mogelijkheid tot bewegen.”

Het zal nog zeker tientallen jaren duren voor de techniek breed toepasbaar is, vreest Van Nes. „Te lang naar mijn zin. Dit is echt een eerste stap. Nu moet gekeken worden of het ook bij andere patiënten werkt, daarvoor is tijd en geld nodig. Brede inzet is op dit moment nog toekomstmuziek.”

Rutger Osterthun, revalidatiearts op de afdeling dwarslaesie van Rijndam Revalidatie en onderzoeker bij het Erasmus MC, tekent net als Van Nes aan dat na een positief resultaat bij één persoon nog niet te vroeg moet worden gejuicht. „Er is verdere ontwikkeling nodig. Maar overall vind ik het een geweldig en veelbelovend resultaat. Een van de mooiste ontwikkelingen in de afgelopen tijd.”