De Russische president Vladimir Poetin voert op twee fronten strijd. In Oekraïne voert hij een ”speciale militaire operatie” uit. In eigen land kunnen burgers een stalinistisch oordeel tegemoet zien als ze kritiek uiten op de oorlog.
De 41-jarige Russische dissident Vladimir Kara-Moerza, gehuwd en vader van drie kinderen, is eerder deze week wegens hoogverraad veroordeeld. Voor de eerste keer sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie wordt een lid van de oppositie wegens hoogverraad gestraft. Kara-Moerza moet voor 25 jaar naar een strafkamp, omdat hij de oorlog tegen Oekraïne veroordeelt, Poetin onder vuur neemt en in het buitenland jarenlang campagne heeft gevoerd om Russische schenders van de mensenrechten met sancties te treffen.
Wie kritiek heeft op Poetin kan erop rekenen dat de Russische president meedogenloos terugslaat. Wie de oorlogspropaganda niet voor zoete koek slikt, wordt door Poetin monddood gemaakt, net zoals eerder onder Sovjetleider Jozef Stalin gebeurde. Sinds het begin van de Russische inval in Oekraïne zijn bijna 500 Russen voor de rechter verschenen, meldt de onafhankelijke Russische mensenrechtenorganisatie OVD-info. Waarom? Omdat ze kritiek hebben op de invasie.
Lezing
Kara-Moerza weet wat hem kan overkomen, maar houdt zijn mond niet. Twee van zijn overgrootvaders zijn geëxecuteerd door de Russische autoriteiten. Zijn grootvader overleefde de Goelag-kampen onder Stalin.
Kara-Moerza, de zoon van een Joodse moeder, is al twee keer vergiftigd. In 2015 ligt hij in coma omdat zijn nieren niet meer functioneren. Beide aanslagen zijn het werk van de Russische geheime dienst FSB, aldus de onderzoeksgroep Bellingcat.
Kara-Moerza is de vriend en medewerker van de in 2015 vermoorde Kremlin-criticus Boris Nemtzov. Hij werkt als adviseur voor de stichting Open Rusland van Michail Chodorkovski, die zich ontwikkelde van oligarch tot dissident.
De welbespraakte Kara-Moerza maakt zich in de Verenigde Staten sterk voor de zogenaamde Magnitski-wet. Sergei Magnitski stelt in 2008 de corruptie van Russische regeringsambtenaren aan de kaak. Na zijn onthullingen wordt hij nota bene zelf opgepakt. In 2009 overlijdt hij in Russische gevangenschap. De Amerikaanse Magnitski-wet van 2012 maakt het de Amerikaanse regering mogelijk Russische vermogens te bevriezen.
Vorig jaar maart, een paar weken na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne, houdt Kara-Moerza voor het parlement van de Amerikaanse staat Arizona een lezing waarin hij „het dictatoriale regime van Rusland” beschuldigt van oorlogsmisdaden.
Als hij in april 2022 terugkeert naar Rusland wordt Kara-Moerza opgepakt. De rechtszaak vindt achter gesloten deuren plaats. Aanvankelijk wordt hij ervan beschuldigd te werken voor een zogenaamde ongewenste organisatie. Daar staat tot vier jaar gevangenisstraf op. In oktober volgt een aanklacht wegens hoogverraad. Hij zou buitenlandse geheime agenten hebben geadviseerd en daarvoor maandelijks 30.000 dollar hebben ontvangen.
Waarschuwing
Maandag 17 april doet de rechter uitspraak. De rechter is –bizar genoeg– een van de personen van wie het vermogen in het buitenland is bevroren als gevolg van de sancties die de Magnitski-wet mogelijk maken. De uitspraak is een publiek gebeuren, maar dat wordt het uiteindelijk niet.
In de zaal zijn alleen Kara-Moerza, zijn advocaat Maria Eismont en zijn moeder welkom. Journalisten en buitenlandse diplomaten worden geweerd. „Alles is al vol”, krijgen die te horen. Ze moeten het doen met een beeldscherm waarop de aangeklaagde is te zien in een met glas afgeschermde ruimte. De rechter heeft slechts een paar minuten nodig: 25 jaar strafkamp luidt het vonnis.
Maria Eismont geeft na de zitting voor tv-camera’s de reactie van haar cliënt door. „Ik heb alles goed gedaan”, is zijn eerste reactie. En dan cynisch: „Vijfentwintig jaar is het hoogste puntenaantal dat ik kon krijgen voor wat ik heb gedaan, voor waar ik als burger, patriot en politicus in geloof.” Zijn laatste woorden voordat hij naar zijn cel wordt gebracht: „Vertel aan iedereen: Rusland zal vrij zijn.”
De 25 jaar strafkamp die Kara-Moerza krijgt staat voor hem met zijn zwakke gezondheid gelijk aan de doodstraf. Voor de Russen dient het oordeel als een waarschuwing: wie de oorlog en het regime openlijk kritiseert, riskeert als een verrader te worden behandeld.
