Vijf dikke delen, bijna 2800 bladzijden. De Encyclopedie Nadere Reformatie is klaar. Zaterdag vindt in Linschoten de presentatie plaats van het vijfde en laatste deel over de vroomheidsbeweging in de zeventiende en achttiende eeuw. Spin in het web J.H. Rozendaal is blij met het resultaat. „Het is een standaardwerk.”
Het oorspronkelijke plan was om de encyclopedie uit één deel te laten bestaan, vertelt de coördinator van het project. „Pieter Rouwendal van uitgeverij Kok Kampen kwam in 2006 met het idee bij prof. dr. W.J. op ’t Hof om een overzichtswerk over de Nadere Reformatie samen te stellen. Daar heeft dr. Op ’t Hof toen mee ingestemd, niet wetend wat het met zich mee zou brengen, want als je eenmaal aan het nadenken en inventariseren bent, dijt zoiets snel uit. Al snel bleek dat alleen voor de biografieën al twee delen nodig zouden zijn.” En dat terwijl de redactie zich bij de selectie beperkte tot de „vroomheidsbevorderaars” uit de zestiende en zeventiende eeuw, „misschien dat er een enkeling in de negentiende eeuw is overleden”, vertelt de Doornspijker.
Na de biografieën werkte de redactie aan thema’s: wat zeggen de nadere reformatoren over onderwerpen zoals aanbod van genade –het eerste thema–, haardracht, prediking, slavernij, vierschaar en, als laatste, de betekenis van Zuid-Holland? „Opnieuw bleek de hoeveelheid onderwerpen en tekst de verwachtingen ver te boven te gaan”, vertelt Rozendaal. Na veel overleg met de uitgever heeft het geresulteerd in nog eens drie dikke pillen met samen 264 thema’s, gesorteerd op de letters van het alfabet: a-k in deel III van de encyclopedie, l-r in deel IV en s-z plus het register in deel V.
Rozendaal vindt het thematische gedeelte van de encyclopedie het aansprekendste. „Daar gaat het echt over wezenlijke onderwerpen. Er zijn thema’s die dogmatisch van aard zijn, maar er zijn ook meer bevindelijke thema’s in de encyclopedie te vinden. Verder staan er bijdragen van algemeen (kerk)historische aard in en over de uiterlijke heiliging. In de encyclopedie komen veel nieuwe aspecten van onze oudvaders en hun publicaties naar voren, zoals over boekillustraties, emancipatie, kunst, muziek, roken, seksualiteit enzovoort.”
Breed palet
Rozendaal is sinds 2009 bij het project betrokken. De voormalig docent godsdienst aan de Jacobus Fruytier Scholengemeenschap vervulde het secretariaat, stuurde de auteurs aan, onderhield contact met de vormgever, correctrice en de uitgever, en zorgde voor de afbeeldingen. „Ik kende zowel prof. Op ’t Hof als Pieter Rouwendal al goed. Zo kwam het. Vanaf mijn pensionering ben ik er druk mee geweest. Het organiseren en regelen was me niet vreemd door mijn werk voor de bladen Oude Paden en Oudvaders.”
De redactiecommissie onder leiding van dr. Op ’t Hof heeft zich ingezet voor een breed palet van auteurs, zegt Rozendaal. „We hebben gezocht naar vrouwelijke medewerkers en er hebben ook auteurs meegedaan van buiten de gereformeerde gezindte, zoals de rooms-katholieke hoogleraar prof. dr. W.Th.M. Frijhoff.” Ook een aantal niet-academici met veel kennis van de Nadere Reformatie schreef mee.
Voor Rozendaal was het soms een klus om alle kopij op tijd binnen te krijgen. „Veel auteurs moesten de lemma’s schrijven naast hun werk als wetenschapper of predikant. Met een kwinkslag herinnerde ik hen dan weer aan de deadline.” Zijn vrouw vult aan: „De laptop ging vaak mee op vakantie, om daar teksten door te nemen.”
Rozendaal is blij dat de klus is geklaard. „We kunnen zeggen dat het een standaardwerk is geworden, dat nog lang van betekenis kan zijn. Ja, we zijn er trots op.”
In de Verenigde Staten wordt inmiddels gewerkt aan een vertaling van de encyclopedie in het Engels, deelt hij mee. „De Amerikaanse predikant ds. B. Elshout is daar nauw bij betrokken. Dat is erg mooi.”
Levenswerk
De encyclopedie is het levenswerk van dr. Op ’t Hof, stelt Rozendaal. Hij noemt de emeritus hoogleraar „de grootste kenner van de Nadere Reformatie”. „Ook voor hem was het een groot project. Hij fungeerde vaak als een bezemwagen: thema’s waar we geen auteur voor konden vinden, pakte hij zelf op.”
Eind 2022 was deel IV klaar. „De verschijning daarvan hebben we doorgeschoven naar begin dit jaar, mede vanwege vele activiteiten in december.”
Zaterdag wordt het vijfde deel in de dorpskerk van Linschoten gepresenteerd. „Dr. J.W. Hengstmengel en dr. R. Bisschop geven hun mening over de encyclopedie: de eerste als niet-betrokkene bij het project en de tweede als wel-betrokkene. Prof. dr. A. de Reuver zal als redactielid een terugblik geven en het eerste exemplaar overhandigen aan professor Op ’t Hof die van alle auteurs de meeste lemma’s heeft geschreven. Tussendoor zullen er psalmen in de oude rijm van Datheen worden gezongen.”
