Activisten van Greenpeace plaatsten donderdag voor het hoofdkantoor van Shell in Londen een nagemaakt prijzenbord van een tankstation. Daarop stond geen benzineprijs, maar de winst van de energiereus. Het Britse bedrijf rapporteerde een record van 42,3 miljard dollar, omgerekend meer dan 38 miljard euro. Dat is ruim twee keer zoveel als in 2021.

Shell profiteert van de hoge prijzen van olie en gas door de oorlog in Oekraïne en is niet de enige. De Amerikaanse branchegenoot ExxonMobil maakte eerder deze week bekend dat over 2022 een recordwinst van 56 miljard dollar werd geboekt. Het eveneens Amerikaanse Chevron meldde vorige week een verdubbeling.

De Amerikaanse regering stelt dat oliebedrijven woekerwinsten behalen over de rug van de consument en dat ze te weinig doen om de prijzen aan de pomp te verlagen, terwijl de zakken van topbestuurders en aandeelhouders worden gevuld. Ook in Europa is er kritiek. Paul Nowak, voorman van de Britse vakbond TUC, noemde de winst van Shell donderdag een belediging voor hardwerkende gezinnen. Hij vindt dat de belasting op extreme winsten omhoog moet.

Diezelfde roep klonk in Den Haag van de kant van de linkse oppositie in de Tweede Kamer. GroenLinks, PvdA, SP, Partij voor de Dieren en Volt willen dat oliemaatschappijen met terugwerkende kracht meer belasting betalen over hun recordwinsten. De opbrengst moet naar huishoudens die in de knel zitten door de hoge energierekening, vinden ze.

Producenten van fossiele brandstoffen betaalden vorig jaar al een extra belasting van 33 procent op het extra geld dat zij verdienden door de hoge energieprijzen. De linkse oppositie wil dat tarief met terugwerkende kracht ophogen tot 49,5 procent, gelijk aan het toptarief in de inkomstenbelasting. Dat zou de schatkist 1,7 miljard euro extra opleveren.

GroenLinks-voorman Jesse Klaver ziet dat „honderdduizenden gezinnen” in de knel zitten door de torenhoge inflatie. „En oliebedrijven maken recordwinsten voor een handjevol aandeelhouders. Het is tijd om exorbitante overwinsten eerlijk te belasten.”

Energieminister Rob Jetten laat weten de verontwaardiging van de Kamerleden te delen. Maar hij zegt ook dat hij daar weinig aan kan doen, omdat het om bedrijven gaat die niet (meer) in Nederland gevestigd zijn. Jetten erkent dat het wel mogelijk zou zijn het in Nederland behaalde deel van de overwinst van Shell zwaarder te belasten. Maar hij waarschuwt dat dan wellicht de gewenste extra gasproductie op de Noordzee, „die we gewoon echt keihard nodig hebben om ons op de komende winter voor te bereiden” in gevaar kan komen.

In 2020 leed Shell nog miljardenverliezen omdat de olieprijzen door de coronacrisis waren gekelderd. Maar door de sterk aangetrokken vraag naar olie door het wereldwijde economische herstel van de crisis doen oliebedrijven weer goede zaken. Op de beurs in Amsterdam is het aandeel Shell dan ook sterk gestegen sinds de pandemie.

Terwijl milieuorganisaties vinden dat Shell te weinig doet voor het klimaat, is er volgens energie-economen Hans van Cleef van adviesbureau Publieke Zaken en Gerben Hieminga van ING geen andere partij in Nederland die zoveel investeert in duurzame energie. „De milieuclubs zetten deze investeringen nog steeds af tegen de investeringen in de fossiele sector. Je kunt je afvragen hoe eerlijk dat is”, zegt Van Cleef.

Hieminga voegt daaraan toe dat we wereldwijd nog steeds voor 85 procent afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. „Dat vinden we met z’n allen niet leuk, maar dat is wel de realiteit. En het is ook de realiteit dat we hier nog een tijd van afhankelijk blijven”, aldus de ING-econoom. „Je moet blijven investeren in het huidige fossiele systeem wil je het energiesysteem overeind houden. Doe je dit niet, dan krijgen we een probleem met de levering en betaalbaarheid. De huidige crisis veroorzaakt door Rusland toont dat aan.”

Daarom is het volgens hem logisch dat een bedrijf als Shell nog steeds flinke investeringen doet in de winning van olie en gas. „Ik snap de wens van milieuorganisaties om daar direct helemaal mee te stoppen, maar dat is niet realistisch”.