De Russische president Vladimir Poetin heeft de Oekraïense troepen in de Russische grensregio Koersk opgeroepen zich over te geven. Hij verwees naar het verzoek van de Amerikaanse president Donald Trump aan Poetin om de levens van Oekraïense soldaten te „sparen”.

Poetin zei welwillend te staan tegenover de oproep van Trump. Als ze hun wapens neerleggen en zich overgeven, dan zal hun leven worden gegarandeerd en krijgen ze een waardige behandeling, aldus de president. Hij riep de Oekraïense leiders op hun troepen het bevel te geven zich over te geven.

Kort daarvoor had de Oekraïense president Volodymyr Zelensky erkend dat zijn troepen in het deels veroverde Koersk in grote problemen verkeren en de situatie erg moeilijk is.

Was het mogelijk om het crisisoverleg donderdag tussen minister-president Dick Schoof en de vier coalitiepartijen te voorkomen? Op die vraag heeft de partijloze regeringsleider een dag later op zijn wekelijkse persconferentie geen antwoord. „Vind ik een heel moeilijke vraag”, zegt hij terugkijkend. Hij gaat ook niet in op de vraag of er een communicatieprobleem aan ten grondslag lag.

Schoof wist al sinds vorige week donderdag dat coalitiepartijen PVV, NSC en BBB voor een motie van JA21 zouden stemmen die oproept niet deel te nemen aan een Europees defensieplan van 800 miljard euro. De VVD was er laaiend over. De motie werd enkele dagen later, op dinsdag, aangenomen en toen pas is er actie ondernomen. „De reden dat we gisteren bij elkaar kwamen is, omdat die motie is aangenomen.”

Voor de premier maakt het gebeuren opnieuw duidelijk dat er veelvuldig contact moet zijn tussen hem en de vier coalitiepartijen. Zeker met alle belangrijke besluiten die eraan komen zoals de voorjaarsnota en een mogelijke deelname aan een afschrikkingsmacht in Oekraïne. Tijdens het urenlange overleg donderdag is er nog eens onderstreept dat „we intensief contact met elkaar moeten houden, zodat we met elkaar dit echt kunnen dragen”.

PVV, NSC en BBB hebben vooral zorgen over de financiering van het plan van de Europese Commissie. Ze zijn tegen het loslaten van de Europese begrotingsregels en Europese leningen. Schoof voelde dat zijn manoeuvreerruimte in Brussel werd beperkt door de steun die het trio aan de motie van de oppositie gaf. Daarom wilde hij volgens ingewijden het spoedoverleg donderdag. Nu voelt hij geen beperking meer. „Ik vind dat ik de ruimte heb om te doen wat ik moet doen.”

Premier Dick Schoof wil zich in Brussel blijven uitspreken tegen al te ruimhartig financieel Europees beleid als wordt onderhandeld over een defensieplan. De partijloze minister-president hoopt daarbij op steun van de drie andere lidstaten uit de ‘gierige vier’, zei hij bij zijn wekelijkse persconferentie. Deze gelegenheidscoalitie van Nederland, Oostenrijk, Denemarken en Zweden trok vooral tijdens de coronapandemie samen op als voorstander van financieel behoudend beleid.

Deze landen delen volgens de premier de zorgen die Nederland heeft over financiële stabiliteit en houdbaarheid van schulden. Maar sinds de coronapandemie zijn ook landen uit de ‘gierige’ of ‘zuinige’ vier op sommige punten van mening veranderd over financieel beleid, vooral waar het gaat over Oekraïne. Zo liet de minister van Buitenlandse Zaken van Denemarken afgelopen zomer weten dat zijn land zogeheten eurobonds niet langer uitsluit. Nederland is nog steeds fel tegen zulke gezamenlijke Europese obligaties.

In Nederland leeft volgens Schoof nog steeds het „trauma” van de eurocrisis. Hij vindt het „evident” dat Europa militair moet versterken en dat hier een defensie-industrie moet worden opgebouwd. „Wat wij willen, is dat de financiële stabiliteit blijft, dat is namelijk ook belangrijk.”

Hij wil bijvoorbeeld bij het voorstel van de Europese Commissie om 150 miljard euro aan defensieleningen beschikbaar te stellen aan EU-landen op de rem staan. Deze zullen er volgens Schoof komen omdat ze binnen de huidige regels vallen. Maar bij de onderhandelingen over de invulling wil hij ervoor zorgen dat de definitie van wat defensie-uitgaven zijn niet te ver wordt opgerekt.

Duitsland sloot zich tijdens de coronapandemie soms ook aan bij de zuinige vier. Met dit buurland trekt Nederland volgens Schoof ook nog steeds regelmatig op in Brussel als het gaat om financiële onderwerpen. Maar dat land lijkt inmiddels ook van gedachten te veranderen als het om schulden gaat.

Het kabinet stemt „zo nodig” niet in met delen van het EU-plan om defensie-investeringen te financieren. Onthouding van stemming is ook een mogelijkheid, schrijven meerdere ministers mede namens premier Dick Schoof in een brief aan de Tweede Kamer. De brief is het resultaat van een ingelast overleg met de coalitiepartijen op donderdag.

Het gaat om plannen die voortvloeien uit ReArm Europe, waarvan EU-commissievoorzitter Ursula von der Leyen de grote lijnen heeft aangekondigd. Tegen plannen om namens lidstaten geld te lenen en begrotingsregels te versoepelen voor defensie-uitgaven is weerstand uit de kamer. Een meerderheid steunde een motie van Joost Eerdman (JA21) om het Europese herbewapeningsplan niet te steunen.

Het kabinet zal „scherp en stevig” kijken naar voorstellen op dit punt, staat in de brief. Maar Nederland houdt ook een „constructieve opstelling”. De ministers vinden dat ze hiermee de motie-Eerdmans „deels wel, deels niet” uitvoeren.

Von de Leyen wil het binnen de Europese begrotingsregels mogelijk maken om in totaal 650 miljard euro extra aan defensie uit te geven. Als zo'n voorstel aan bod komt, zal het kabinet er „krachtig voor pleiten dat maatregelen tijdelijk en gericht zijn”. Schulden moeten beheersbaar blijven en financiële stabiliteit mag niet in gevaar komen, benadrukt het kabinet.

De Commissie stelde ook voor om 150 miljard euro aan leningen beschikbaar te stellen EU-landen. Hier kan Nederland zichzelf volgens het kabinet niet van uitsluiten, omdat het al heeft ingestemd met de regels die zo'n lening mogelijk maken. „Wel staat het de lidstaten vrij om geen gebruik te maken van de leningen onder dit instrument.”

Het schrikbeeld bij sommige partijen is het idee van ‘eurobonds’, waarbij EU-landen samen schulden aangaan. Het kabinet herhaalt dat daar in dit geval geen sprake van is. Lidstaten die een deel van de 150 miljard euro willen lenen, moeten dit geld en de rente zelf terugbetalen.

De Amerikaanse president Donald Trump schrijft op Truth Social dat hij de Russische president Vladimir Poetin heeft gevraagd om de levens van Oekraïense militairen te sparen. Het is niet duidelijk of hij Poetin zelf al heeft gesproken of dat hij die boodschap heeft overgebracht via zijn gezant Steve Witkoff, die donderdag in Moskou met Poetin sprak.

„We hebben hele goede en productieve gesprekken gehad met de Russische president Vladimir Poetin gisteren”, aldus Trump. „En er is een goede kans dat deze verschrikkelijke, bloedige oorlog eindelijk ten einde kan komen.”

Trump stelt dat de Oekraïners een zwakke positie hebben aan het front en dat er een „afslachting” dreigt. De Verenigde Staten hebben een voorstel gedaan voor een staakt-het-vuren. Kyiv is al akkoord gegaan, maar Moskou zegt dat er nog moet worden gesleuteld aan het plan.

Het Kremlin zei eerder „voorzichtig optimistisch” te zijn na het gesprek tussen Poetin en Witkoff donderdag laat. Volgens The New York Post heeft Poetin de speciale gezant wel eerst uren laten wachten, maar de president zou „over het algemeen” tevreden zijn geweest over het Amerikaanse standpunt over Oekraïne.

Poetin zou Witkoff met een „boodschap” voor Trump naar huis hebben gestuurd. Volgens het Kremlin zouden Trump en Poetin een belafspraak maken als de gezant Trump had ingelicht over het gesprek.

De Duitse christendemocratische verkiezingswinnaar Friedrich Merz (CDU) heeft een overeenkomst bereikt met de sociaaldemocraten en de Groenen over het aangaan van nieuwe schulden voor het bekostigen van enorme uitgaven voor defensie, infrastructuur en klimaat.

Het plan draait om het uitschakelen van de schuldenrem voor defensie-uitgaven, hulp aan Oekraïne en uitgaven voor veiligheidsgerelateerde zaken. Daarnaast komt er een speciaal fonds van 500 miljard euro. Dat is bestemd voor infrastructuurprojecten en klimaatmaatregelen. Na onderhandelingen met de Groenen wordt er uit het fonds 100 miljard euro bestemd voor die laatste maatregelen.

Het is belangrijk dat er eenheid binnen de coalitie is als het gaat om Oekraïne en de herbewapening van Europa, benadrukt vicepremier en minister van Sociale Zaken Eddy van Hijum vrijdag. De afgelopen week was hier veel spanning over tussen het kabinet en de vier coalitiepartijen.

Als het gaat om vrede en veiligheid „hoor je met een breed mandaat, met breed draagvlak vanuit de Nederlandse politiek op te treden”, zei Van Hijum (NSC) voor aanvang van de ministerraad. „Ik vind dat we daar een belangrijke verantwoordelijkheid hebben.”

De coalitiepartijen zijn verdeeld over een Europees herbewapeningsvoorstel ter waarde van 800 miljard euro. PVV, NSC en BBB keerden zich tegen het plan, terwijl premier Dick Schoof tijdens een speciale EU-top al zijn steun had uitgesproken. Dat leidde donderdag tot urenlang spoedoverleg tussen Schoof en de coalitiepartijen.

De premier maakte duidelijk niet uit de voeten te kunnen met het standpunt van de drie coalitiepartijen die zich hadden gekeerd tegen het Europese defensieplan. Hij vindt dat zij zijn bewegingsruimte beperken. Uiteindelijk kwamen ze volgens ingewijden overeen dat Schoof zijn steun niet hoeft in te trekken, maar er wel op moet aandringen dat de Europese begrotingsregels niet te ver worden opgerekt.

Het Kremlin zegt „voorzichtig optimistisch” te zijn over een toekomstig staakt-het-vuren in Oekraïne. De Amerikaanse gezant Steve Witkoff sprak donderdagavond laat met de Russische president Vladimir Poetin over het Amerikaanse standpunt en het Kremlin is daar „over het algemeen” tevreden over. Wel zou er nog veel aan het voorstel gewerkt moeten worden en moeten Poetin en de Amerikaanse president Donald Trump eerst maar eens bellen.

Witkoff zal nu eerst verslag uitbrengen aan Trump over zijn gesprek met Poetin, die een „boodschap” voor de Amerikaanse president zou hebben meegegeven. Daarna zal volgens het Kremlin worden afgesproken wanneer Trump en Poetin met elkaar gaan bellen.

De Verenigde Staten kwamen afgelopen week met een voorstel voor een bestand van dertig dagen in Oekraïne. Kyiv is al akkoord gegaan, maar Poetin zei donderdag al dat het voorstel nog moet worden herzien. Wel zei hij bereid te zijn tot een staakt-het-vuren, mits dat leidt tot een duurzame vrede. „Het is op zich een goed idee en dat steunen we”, aldus Poetin.