Voor de derde keer in drie jaar gaan de Portugezen naar de stembus. Dinsdagavond viel het doek voor de centrumrechtse regering van Luís Montenegro. De conservatieve premier, die pas elf maanden geleden aantrad als leider van een minderheidscoalitie, verloor een vertrouwensstemming in het parlement in Lissabon na publicaties over een schandaal rond zijn familiebedrijf.

Montenegro slaagde er niet in een meerderheid achter zich te krijgen. De twee grootste oppositiepartijen, de Socialistische Partij en de extreemrechtse Chega, stemden tegen Montenegro's motie van vertrouwen en dwongen het kabinet zo tot aftreden. De Portugese president Marcelo Rebelo de Sousa moet nu beslissen of hij nieuwe verkiezingen uitschrijft of de voorkeur geeft aan een nieuwe kabinetsformatie op basis van de huidige samenstelling van het parlement. Naar verwachting zal hij kiezen voor een nieuwe stembusgang op 11 of 18 mei.

Belangenverstrengeling

De positie van Montenegro hing al een tijdje aan een zijden draadje. Vorige maand overleefde hij een motie van wantrouwen die was ingediend door Chega. Aanleiding voor de motie waren berichten in de Portugese media over Spinumviva, een door Montenegro opgericht familiebedrijf voor juridisch advies. Sinds juli 2021 zou de onderneming, inmiddels geleid door zijn vrouw en kinderen, maandelijkse betalingen hebben ontvangen van de hotel- en casinogroep Solverde. Montenegro werkte daar tussen 2018 en 2022. Hij zou Solverde vertegenwoordigd hebben bij de onderhandelingen met de Portugese overheid die uitmondden in een verlenging van de vergunning voor casino's van de groep in Espinho en de Algarve.

De 52-jarige premier, die advocaat is, gaf toe dat hij „juridische diensten” verleend had aan Solverde. Maar hij zei dat hij op dat moment geen politieke functie bekleedde en ontkende dat er sprake was van belangenverstrengeling. De socialisten gaven Montenegro aanvankelijk het voordeel van de twijfel. Toen een nadere opheldering van de premier uitbleef en hij weigerde akkoord te gaan met een parlementair onderzoek naar de affaire, zegden zij hun steun aan hem echter op. „Ik treed niet af omdat ik daar geen enkele reden voor heb”, zei de premier kort voor de beslissende stemming. „Ik heb geen enkele overtreding begaan.”

Politieke munt

Waarom bracht Montenegro de vertrouwenskwestie terwijl hij vrijwel zeker wist dat deze weggestemd zou worden? Volgens Portugese media is hij ervan overtuigd dat zijn conservatieve PSD van de drie grote partijen het meest baat heeft bij nieuwe verkiezingen. De socialisten, die op het punt staan een landelijke volksraadpleging te houden over een nieuw programma, zijn er niet klaar voor. En Chega is verwikkeld in enkele geruchtmakende schandalen. Leiders van de extreemrechtse partij worden verdacht van seksueel misbruik van kinderen en diefstal van koffers op luchthavens.

Montenegro zei onlangs vastbesloten te zijn zich opnieuw kandidaat te stellen, ook al zou hij door justitie vervolgd worden. Hij hoopt dat de verkiezingscampagne de rel over zijn familiezaak snel zal doen vergeten. Bovendien wil hij politieke munt slaan uit een aantal recente populaire maatregelen. Montenegro verhoogde het salaris van ambtenaren, verlaagde de belasting voor jongeren en voerde een goedkoop nationaal treinabonnement in. Paradoxaal genoeg waren die maatregelen mogelijk dankzij de erfenis van zijn socialistische voorganger António Costa. De huidige voorzitter van de Europese Raad liet de Portugese regering achter met een gezonde staatskas.

Toch is het de vraag of de conservatieven in hun opzet zullen slagen om de socialisten van zich af te schudden. Volgens een dinsdag gepubliceerde peiling gaat de PS aan kop met 30,8 procent. De rechtse coalitie van Montenegro's PSD en de kleinere CDS blijven daar met 25,8 procent duidelijk achter.