Trump gaat deal met Oekraïne over bodemschatten aankondigen | Zelensky doet handreiking aan Trump in hoogopgelopen conflict
De Amerikaanse president Donald Trump pauzeert alle militaire hulp aan Oekraïne. Volg alle ontwikkelingen in dit liveblog.
Advertentie
De Amerikaanse president Donald Trump gaat volgens ingewijden alsnog een deal met Oekraïne over bodemschatten aankondigen. Hij doet dat om 21.00 uur in Washington, woensdag 03.00 uur Nederlandse tijd, tijdens een toespraak tot het parlement. Dat zou hij adviseurs hebben gezegd.
Eigenlijk had de deal afgelopen vrijdag moeten worden ondertekend, maar toen kwam het tot ruzie tussen Trump en de Oekraïense president Zelensky. Trump zinspeelde eerder zelf al op nieuws over de deal tijdens zijn speech. Enkele adviseurs waarschuwden wel dat de overeenkomst nog niet is ondertekend en dat de situatie nog kan veranderen.
Zelensky stelde eerder dinsdag dat Oekraïne klaarstaat „om het op ieder moment en in iedere handzame vorm te tekenen”. Hij zei de overeenkomst te zien als een stap naar grotere veiligheid en solide veiligheidsgaranties. Eerder had hij in ruil voor de Amerikaanse toegang tot delfstoffen nog geëist dat Washington de veiligheid van Oekraïne zou garanderen in de oorlog met Rusland.
Trump hield Zelensky steeds voor dat het grondstoffenakkoord al neerkomt op een Amerikaanse veiligheidsgarantie, omdat Rusland het wel uit zijn hoofd zou laten om Oekraïne aan te vallen als de VS daar bodemschatten winnen.
Als Europese landen volgens plannen van de Europese Commissie voor 650 miljard euro aan wapens willen kopen, dan zijn bezuinigingen of belastingverhogingen op termijn onvermijdelijk. Daarvoor waarschuwde een EU-bron dinsdag.
Er is iets meer duidelijkheid over het Europees herbewapeningsplan van voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen. Met dat plan moeten honderden miljarden beschikbaar komen voor extra defensie-uitgaven. Een van de maatregelen is het versoepelen van de begrotingsregels, zodat elke lidstaat 1,5 procent van zijn bruto binnenlands product (bbp) extra aan defensie kan uitgeven. Na verloop van tijd moeten die extra uitgaven wel in de nationale begroting worden opgevangen, waarschuwt een EU-bron. Dit betekent dat lidstaten hun belastingen moeten verhogen of moeten bezuinigen.
„Het kan eigenlijk niet anders”, zegt een EU-bron. Als dat niet gebeurt lopen de schulden te hoog op. Als alle lidstaten de komende vier jaar 1,5 procent meer uitgeven aan defensie, is er 650 miljard euro beschikbaar.
Een ander onderdeel van het voorstel van Von der Leyen is dat lidstaten een plan kunnen indienen om defensiematerieel voor Oekraïne te kopen of te produceren. Als dat plan wordt goedgekeurd, kunnen zij daarvoor een lening bij de Europese Commissie afsluiten. Het moet gaan om materieel dat Oekraïne het hardst nodig heeft, zoals lucht- en raketverdediging, artilleriesystemen, raketten en munitie, drones en antidronesystemen.
De Europese Commissie leent nog eens 150 miljard euro op de kapitaalmarkt. De lidstaten mogen het geld voor lange tijd lenen, waarover zij rente moeten betalen. De duur van de leningen en de hoogte van de rente zijn nog niet vastgelegd. De Europese Commissie leent normaliter tegen zeer gunstige rentetarieven.
„Het is tijd dat we ons herbewapenen, ons extra uitrusten en gereed zijn voor de verdediging van Europa”, schrijft EU-buitenlandchef Kaja Kallas op X. „We zullen alle middelen aanwenden die we hebben. We moeten ook onze steun aan Oekraïne opvoeren.”
De lidstaten moeten nog met het herbewapeningsvoorstel van Von der Leyen instemmen, wat dus een totaalbedrag van 800 miljard euro behelst.
De Oekraïense president Zelensky wil de ruzie met de Amerikaanse president Trump over de oorlog met Rusland bijleggen. In een verklaring op X stelt hij dat Kyiv bereid is onder "het krachtige leiderschap van Trump" aan vrede te werken.
Als eerste mogelijke stappen om tot vrede te komen noemt Zelensky de vrijlating van gevangenen en een wapenstilstand in de lucht en op zee. Zo zouden er geen aanvallen meer mogelijk zijn op energie-installaties en burgerdoelen. Frankrijk opperde zondag zo’n proefbestand van een maand. Dat zou moeten aantonen of Rusland überhaupt werkelijk over het beëindigen van de oorlog wil praten, al uitte onder andere het Verenigd Koninkrijk meteen bedenkingen.
Zelensky verwijst ook naar zijn gesprek met Trump, dat volledig uit de hand liep. „Onze ontmoeting verliep niet zoals het had moeten gaan. Het is betreurenswaardig dat het zo is gegaan. Het is tijd om het recht te zetten. We willen dat toekomstige samenwerking en communicatie constructief zijn.”
Trump en Zelensky kregen met name ruzie omdat de laatste bleef benadrukken dat Rusland onbetrouwbaar is en Oekraïne veiligheidsgaranties nodig heeft voor het vrede kan sluiten - ook van de VS. Ditmaal rept hij niet van zulke garanties.
Zelensky zou in het Witte Huis eigenlijk een overeenkomst beklinken over toegang van de VS tot zeldzame delfstoffen in Oekraïne. Dat akkoord kwam er door de aanvaring niet, maar „Oekraïne staat klaar om het op ieder moment en in iedere handzame vorm te tekenen”, verzekert Zelensky. „We zien deze overeenkomst als een stap naar grotere veiligheid en solide veiligheidsgaranties, en ik hoop echt dat het effectief zal werken.” Trump hield Zelensky steeds voor dat het grondstoffenakkoord al neerkomt op een Amerikaanse veiligheidsgarantie, omdat Rusland het wel uit zijn hoofd zou laten om Oekraïne aan te vallen als de VS daar bodemschatten winnen.
Oekraïne zit binnen twee à drie maanden zonder Amerikaanse voorraden als de Verenigde Staten de gestaakte militaire hulp niet hervatten, schat een hoge Oekraïense bron. „Daarna wordt het heel moeilijk voor ons”, zegt de inlichtingenfunctionaris tegen de Financial Times. Het stopzetten van de hulp zal Oekraïne „onnodige doden en terreinverlies” kosten, tekent Politico op van een ingewijde.
De Britse zakenkrant en de Europese nieuwssite krijgen echter ook nadrukkelijk te horen dat het Oekraïense front niet zal instorten. „Het wordt geen totale instorting, maar we zullen gedwongen zijn uit sommige gebieden sneller terug te trekken”, tekent de FT op.
De hulp is tot dusver enkel opgeschort „en laat dus hopen op hervatting”, zegt een hoge Oekraïense bron tegen Politico. De VS zetten duimschroefdiplomatie in, maar breken nog niet met Oekraïne. „Ten tweede is het heel pijnlijk, maar niet fataal: het zal niet uitmonden in een nederlaag. Ten derde ben ik ervan overtuigd dat er een oplossingsformule wordt gevonden met de nieuwe Amerikaanse regering.”
De PVV staat volgens Geert Wilders open voor extra geld voor Defensie tijdens het overleg bij de voorjaarsnota. Maar alleen als er veel geld vrijkomt om lasten van burgers te verlichten. „Ik zeg niet bijvoorbeeld nee tegen meer uitgaven voor Defensie in Nederland, maar dan moet er wel degelijk ook een heel groot bedrag beschikbaar komen voor de mensen thuis, want nogmaals daar gaat het over”, zei Wilders dinsdag. Naar dat laatste moeten dan volgens hem ook „miljarden” gaan.
De coalitiepartijen onderhandelen de komende weken over de voorjaarsnota, een actualisatie van de lopende begroting waarbij ook al wordt gekeken naar uitgaven voor de komende jaren. De Amerikanen willen dat Europa veel meer geld uitgeeft aan zijn eigen veiligheid. Volgens NAVO-topman Mark Rutte moet de norm voor defensie-uitgaven omhoog van 2 procent naar mogelijk ruim 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp).
De Hongaarse premier Viktor Orbán heeft woensdag een gesprek met de Franse president Emmanuel Macron. Ze gaan het hebben over Oekraïne.
Het gesprek komt een dag voor de speciale EU-top die voor donderdag gepland staat. Het gaat dan over Oekraïne en de Europese veiligheid. Orbán geldt als een dwarsligger binnen de EU als het aankomt op steun aan Oekraïne.
De nationalistische regeringschef spreekt over een strategisch verschil in inzicht dat door de Amerikaanse presidentsverkiezingen „onoverbrugbaar” is geworden. „Sommigen willen oorlog en anderen willen vrede. Dit is de uitdaging waar we donderdag voor staan. Voor mij zelfs al op woensdag.”
Orbán uitte tijdens een persconferentie ook kritiek op andere Europese leiders, die afgelopen weekend in Londen vergaderden. Zij hebben volgens de Hongaarse leider besloten dat „de oorlog in Oekraïne door moet gaan”.
Hongarije heeft steun uitgesproken voor de lijn van de Amerikaanse president Donald Trump. „In plaats van door te gaan met wapenleveranties en de oorlog, zijn er zo snel mogelijk een staakt-het-vuren en vredesbesprekingen nodig”, zei een regeringswoordvoerder eerder.
Orbán bevestigde dat hij zondag nog een telefoongesprek heeft gehad met Trump. Hij zei dat ze het over „alles” hebben gehad.
Premier Dick Schoof noemt het „slecht nieuws” als het waar is dat de Verenigde Staten stoppen met steun aan Oekraïne. Amerikaanse media meldden eerder dat president Donald Trump besloten heeft alle militaire steun aan Oekraïne stil te leggen na de ruzie die hij had met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky.
VVD-leider Dilan Yeşilgöz vindt dat Europese landen snel moeten zorgen dat ze meer investeren in militaire slagkracht. Ze reageerde daarmee op de aankondiging van voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie dat er meer financiële ruimte komt voor de EU-lidstaten om militaire uitgaven te doen. In totaal moet dat de komende jaren 800 miljard euro opleveren, zodat Oekraïne beter kan worden geholpen in de strijd tegen Rusland.
„Ik denk ook dat we fors meer moeten investeren, maar dan moeten landen ook eerst intern moeilijke keuzes maken”, aldus Yeşilgöz. Gemeenschappelijke Europese leningen en daarmee schulden, zogeheten eurobonds, vindt ze nog „een aantal bruggen te ver”. De liberalen zijn daar nooit voor geweest „en dat ben ik nu ook niet. Als elk land 2 procent van hun economie gaat besteden aan defensie dan levert dat al tientallen miljarden euro extra op”, benadrukte Yeşilgöz. Nu is dat nog niet het geval. Nederland zit al wel op deze NAVO-eis. De VVD is bereid meer geld uit te trekken, maar dan moet wel eerst duidelijk zijn wát er precies nodig is, zei ze.
Het belangrijkste is volgens de VVD-leider dat de EU en Oekraïne aan tafel komen voor vredesoverleg. „En dan kan als je als Europa met een verhaal komt, dat je zegt: dit is wat ik te leveren heb. En dat Calimero-gedrag vanuit Europa moet ook klaar zijn. We zijn niet een of ander klein continent met helemaal geen geld en geen capaciteiten. We staan voor onze eigen veiligheid. We kunnen iets. We moeten nu snel aan tafel om te zorgen dat we dat ook leveren”. De bijeenkomst in Londen dit weekend ziet ze als een eerste stap. Donderdag is een extra EU-top over de kwestie.
Het opschorten van militaire hulp aan Oekraïne door de Verenigde Staten is een drama voor het Oost-Europese land, zegt Jean Debie, voorzitter van de militaire vakbond VBM. „De situatie is nu ongewis. Ik ben benieuwd wat de regeringsleiders nu gaan doen.”
In zijn achterban reageren mensen volgens Debie vooral vol ongeloof. „De internationale rechtsorde wordt enorm geschaad door de Russen en de Amerikanen trekken zich er niets van aan. Er heerst verbijstering.”
Het is nu afwachten op welke manier Europa Oekraïne gaat ondersteunen. „Nederlandse militairen trainen Oekraïners al een hele tijd en horen de verhalen uit de eerste hand. We blijven Oekraïne steunen.” Hij hoort nog niet veel vragen over een eventuele inzet van Nederlandse militairen. „Dat is een taak die je uitvoert, daarvoor zijn ze opgeleid en getraind.”
Advertentie
Vance gooide olie op het vuur en snoerde Zelensky meer dan eens de mond. Hij verweet de Oekraïense president gebrek aan respect.
Als de Amerikaanse president Donald Trump importheffingen op producten uit de Europese Unie oplegt, zullen in Nederland waarschijnlijk vooral de chemische industrie, de voedingsmiddelenindustrie en chipmachinefabrikant ASML worden geraakt. Dit verwacht haveneconoom Bart Kuipers van de Erasmus Universiteit in Rotterdam. „Als die allemaal 25 procent erbij krijgen, dan neemt de concurrentiepositie toch wel af”, zei hij dinsdag tijdens een webinar van vakmedium Nieuwsblad Transport.
ASML, de chemische industrie en voedingsmiddelenfabrikanten zoals Heineken behoren tot de grootste exporteurs in ons land, verklaarde Kuipers. Trump heeft de EU gedreigd met importheffingen van 25 procent. De haveneconoom verwacht dat Europa hier begin april op voorbereid moet zijn. Het is volgens hem nog maar de vraag of er uitzonderingen komen op bepaalde EU-producten.
Dinsdag zijn de importheffingen van 25 procent op producten uit Mexico en Canada ingegaan, net als verhoogde heffingen voor China naar 20 procent. Daarop kondigden Canada en China importheffingen aan op Amerikaanse producten. Ook de EU heeft tegenmaatregelen aangekondigd als Trump heffingen oplegt op Europese producten.
In het Verenigd Koninkrijk wordt geërgerd gereageerd op uitspraken van de Amerikaanse vicepresident J.D. Vance. Die zette in een interview met Fox News vraagtekens bij de meerwaarde van een mogelijke vredesmacht voor Oekraïne met „20.000 manschappen uit een of ander willekeurig land dat al dertig of veertig jaar geen oorlog heeft uitgevochten”. Respectloos, vinden Britse politici en veteranen.
De conservatieve politicus James Cartlidge, die optreedt als defensiewoordvoerder van zijn oppositiepartij, zegt in een reactie op X dat Britse en Franse troepen zij aan zij met de Amerikanen hebben gevochten in Afghanistan. Dat gebeurde toen de Amerikanen hun NAVO-bondgenoten na de aanslagen van 9/11 om hulp vroegen. „Het is enorm respectloos om hun inzet en opoffering te negeren.”
Ook de defensiewoordvoerster van oppositiepartij Liberal Democrats spreekt schande over de uitspraken van Vance. „J.D. Vance wist de honderden Britse militairen die hun leven gaven in Irak en Afghanistan uit de geschiedenisboeken”, schreef parlementariër Helen Maguire. Ze spreekt over een „sinistere poging” de realiteit te ontkennen en verwijt Vance zijn kantoor te schande te maken.
Ook veteranen reageren tegenover Britse media ontstemd. Vance zegt zich niet in de „absurd oneerlijke” kritiek te herkennen. Hij verklaart op X het helemaal niet over Frankrijk en Engeland te hebben gehad en zegt dat die landen dapper hebben meegevochten met de VS.
De Britse regering heeft terughoudend gereageerd op het besluit van de Amerikaanse president Donald Trump om de militaire steun voor Oekraïne op te schorten.
Vicepremier Angela Rayner zei tegen de BBC dat premier Keir Starmer zich focust op het vredesproces en zich niet laat afleiden. Het stopzetten van de Amerikaanse hulp noemde ze een „zaak voor de VS”.
De vicepremier wilde verder niet in detail treden over het besluit van Trump. Ze verklaarde volgens de BBC dat Washington een belangrijke bondgenoot is die steeds duidelijk heeft gemaakt dat het vrede wil in Oekraïne. Starmer kan volgens zijn rechterhand „constructieve gesprekken” voeren met Trump en gaat ook geen „partij kiezen tussen de Verenigde Staten en Europa”.
Een woordvoerder van Starmer liet later weten dat er maandagavond nog contact is geweest tussen de Britse premier en Trump. Hij wilde niet zeggen of Starmer toen ook te horen kreeg dat Trump voornemens was de wapenhulp aan Oekraïne op te schorten. „De premier en president Trump richten zich op hetzelfde doel, namelijk het bewerkstelligen van een duurzame vrede in Oekraïne.”
Koning Frederik heeft tijdens zijn staatsbezoek aan Finland kort gesproken over de ontwikkelingen rondom de oorlog in Oekraïne. De vorst stelde dat de wereldsituatie bijna dagelijks verandert en dat „we leven in een veranderde werkelijkheid”.
„We zijn ons daar natuurlijk zeer van bewust, net als iedereen in de westerse wereld”, zei Frederik tegen Deense en Finse media, ook namens zijn vrouw koningin Mary die naast hem stond. „We vinden het erg prettig om onder een Noordse broeder als Finland te zijn. Een land dat al vele jaren dicht bij de realiteit staat.”
„We staan sterker als we samen staan”, vulde Mary vervolgens aan. „Het is echt belangrijk dat we in deze tijden onze eenheid tonen.”
Groenland
Eerder dinsdag werd bekend dat de Verenigde Staten de militaire hulp aan Oekraïne hebben opgeschort. Het besluit van de Amerikaanse president Donald Trump komt na de ruzie met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky een paar dagen geleden.
Denemarken heeft zelf ook met Trump te maken. De president gaf al meerdere keren aan Groenland, dat onderdeel is van het koninkrijk Denemarken, te willen inlijven. Hij sloot daarbij militaire druk niet uit.
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zegt een „productief gesprek” te hebben gevoerd met Friedrich Merz, die na zijn verkiezingsoverwinning vermoedelijk de volgende Duitse bondskanselier wordt. „We hebben onze standpunten op elkaar afgestemd en ik waardeer zijn steun”, aldus Zelensky in een bericht op X.
„Oekraïne waardeert de inspanningen van Duitsland om de Europese veiligheid te herstellen en levens in ons land te beschermen. We zijn er dankbaar voor dat Duitsland vooroploopt in het leveren van luchtverdedigingssystemen aan Oekraïne en een cruciale rol speelt in het waarborgen van onze financiële stabiliteit”, aldus Zelensky.
Duitsland behoort tot de landen die de meeste militaire steun geven aan Oekraïne. Christendemocraat Merz heeft de aanvaring tussen Zelensky en de Amerikaanse president Donald Trump in het Witte Huis eerder een „bewuste escalatie” genoemd van Amerikaanse zijde.
De Britse regering heeft terughoudend gereageerd op het besluit van de Amerikaanse president Donald Trump om de militaire steun voor Oekraïne op te schorten. Vicepremier Angela Rayner zei tegen de BBC dat premier Keir Starmer zich focust op het vredesproces en zich niet laat afleiden. Het stopzetten van de Amerikaanse hulp noemde ze een „zaak voor de VS”.
De vicepremier wilde verder niet in detail treden over het besluit van Trump. Ze verklaarde volgens de BBC dat Washington een belangrijke bondgenoot is die steeds duidelijk heeft gemaakt dat het vrede wil in Oekraïne. Starmer kan volgens zijn rechterhand „constructieve gesprekken” voeren met Trump en gaat ook geen „partij kiezen tussen de Verenigde Staten en Europa”.
Een woordvoerder van Starmer liet later weten dat er maandagavond nog contact is geweest tussen de Britse premier en Trump. Hij wilde niet zeggen of Starmer toen ook te horen kreeg dat Trump voornemens was de wapenhulp aan Oekraïne op te schorten. „De premier en president Trump richten zich op hetzelfde doel, namelijk het bewerkstelligen van een duurzame vrede in Oekraïne.”
De Europese Commissie wil niet reageren op het onmiddellijk stopzetten van wapensteun aan Oekraïne door de VS. „Ik denk niet dat het aan ons is om commentaar te geven op beslissingen of aankondigingen vanaf de andere kant van de Atlantische Oceaan”, aldus een woordvoerder van de Europese Commissie.
Hij benadrukte dat het belangrijker is dan ooit om Oekraïne te blijven steunen. Hij verwees daarbij ook naar het dinsdag gepresenteerde plan van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, waarin ze investeringen van 800 miljard euro in defensie-uitgaven voorstelt. Een deel daarvan is voor Oekraïne bedoeld.
„We intensiveren onze defensie-inspanningen en we blijven Oekraïne steunen”, zei de woordvoerder. Die steun bestaat uit defensiematerieel, maar ook uit andere hulp om ervoor te zorgen dat Oekraïne zo sterk mogelijk aan de onderhandelingstafel kan verschijnen, voegde hij toe.
In Europa wordt de Oekraïense president Volodymyr Zelensky om zijn aanpak geprezen. Maar aan de overzijde van de oceaan heeft hij zijn krediet verspeeld, na zijn clash met de Amerikaanse president Donald Trump en vicepresident J.D. Vance.
Estland vindt dat Europa met meer steun voor Oekraïne moet komen nu de VS hun militaire hulp hebben stilgelegd. „We roepen alle bondgenoten van Oekraïne op om hun hulp zo snel mogelijk op te voeren”, staat in een verklaring van minister van Buitenlandse Zaken Margus Tsahkna.
„Europa moet de militaire steun aan Oekraïne opvoeren om dat land in staat te stellen te blijven vechten voor een rechtvaardige en duurzame vrede”, aldus de minister. „De Estse regering heeft al besloten om dit jaar haar steun met 25 procent te verhogen en ook 10.000 artilleriegranaten aan Oekraïne te leveren.”
De minister oppert dat het mogelijk is om aanvullende steun te financieren door in beslag genomen Russische tegoeden in Europa te gebruiken. Dat zoiets juridisch onhaalbaar zou zijn is volgens Tsahkna onzin. „De enige veroorzaker van de oorlog moet druk voelen en het slachtoffer van de agressie moet krachtige steun krijgen, want dat is de enige manier om Rusland te dwingen zijn doelen op te geven en blijvende vrede in Oekraïne te bereiken.”
Het stopzetten van de Amerikaanse militaire hulp aan Oekraïne zou het land onmiddellijk in de problemen kunnen brengen, waarschuwt Oekraïne-kenner Bob Deen. Maar dat hangt af van de reikwijdte van het besluit van de Amerikaanse president Donald Trump. En vooralsnog lijkt die er meer op uit Oekraïne op zijn plaats te zetten dan regelrecht te laten capituleren, denkt Deen.
„In het allerslechtste geval wordt dit meteen heel nijpend”, zegt Deen over de „pauze” in zendingen van wapens en munitie die de VS hebben afgekondigd. Het is de vraag of de VS ook al gecontracteerde en zelfs al betaalde bestellingen niet meer aan Oekraïne willen leveren. Er zijn berichten dat er de afgelopen dagen al minder Amerikaanse vrachtvliegtuigen zijn geland bij het hulpknooppunt in Polen. „Op die hulp heeft Oekraïne gerekend” en daar valt dus een acuut gat, stelt de onderzoeker van kennisinstituut Clingendael.
De gevolgen voor Oekraïne zouden „nog veel draconischer” kunnen zijn als de VS ook geen informatie van hun inlichtingendiensten en fijnmazige satellietnetwerk meer met Kyiv willen delen. Maar „waarschijnlijker is dat dit vooral een staaltje lompe machtspolitiek is”, meent Deen.
Wat en hoe snel gaat Europa nu iets doen? Dat is de vraag die veel Oekraïners momenteel bezighoudt, zegt Bob Wouda, die met zijn gezin in Kyiv woont. „Blijf nu niet weer vergaderen. Doe wat! Stuur ons dat wat we nodig hebben.”
Dat de Amerikaanse president Donald Trump de militaire hulp aan Oekraïne heeft opgeschort, noemt Wouda „idiotie”. „Maar je kunt er niks aan doen. Die man in Amerika is gek. Mensen lachen hem hier uit en je ziet ook allemaal cartoons erover.” Volgens hem zien de Oekraïners Trump als „een verlengstuk van Poetin”. „Hij is net een klein kind dat zijn zin niet krijgt”, waarmee hij doelt op de ruzie tussen Trump en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky in Washington en de niet ondertekende mineralendeal.
„Europa wordt nu gedwongen meer zelf te gaan doen”, zegt Wouda. Dat is iets wat de Oekraïners graag al veel eerder hadden gezien.
De Nederlander is voorzitter van de Stichting Platform Samenwerking Nederland-Oekraïne. Daarvoor komt hij geregeld nog naar Nederland. Volgens hem gaat het leven gewoon door in Kyiv en zijn mensen gewend geraakt aan de oorlog. Teruggaan naar Nederland is voor Wouda en zijn gezin geen optie. „Je bent ingesteld op de oorlog.”
Het bevriezen van Amerikaanse wapenleveranties aan Oekraïne is volgens het Kremlin „de beste bijdrage aan vrede”. Het kan volgens het Kremlin „het regime in Kyiv eindelijk dwingen aan een vredesproces deel te nemen”.
De Amerikaanse regering heeft maandag laten weten dat de leveranties voorlopig worden stopgezet. Zo zouden in de nacht van maandag op dinsdag alle leveranties al zijn tegengehouden of gestopt. Het gaat volgens The New York Times om wapentuig ter waarde van honderden miljoenen dollars.
President Donald Trump betoogt al lange tijd dat hij de oorlog in Oekraïne zinloos bloedvergieten vindt waar de VS niets mee te maken zouden moeten hebben. Zijn voorganger Joe Biden heeft Oekraïne juist bewapend en van veel hulp voorzien.
Het Congres heeft sinds februari 2022 voor omgerekend meer dan 165 miljard euro aan hulp goedgekeurd, maar dat is niet allemaal voor directe militaire hulp aan Oekraïne bestemd. Trump vindt dat de Oekraïense president Volodymyr Zelensky ondankbaar is voor de Amerikaanse steun en zou moeten meewerken aan een compromis met Rusland, waarbij Oekraïne ook grondgebied zou moeten afstaan.
De Europese Unie moet een „evenwichtige deal” zien te bereiken met de Verenigde Staten over de importheffingen die president Trump dreigt op te leggen voor goederen uit Europa. Dat zei de Franse minister van Financiën Eric Lombard dinsdag tegen France Info radio. „We moeten het hoofd koel houden. We hebben onderhandelaars die het spel hard spelen, maar we moeten uiteindelijk een evenwichtige deal bereiken om onze economieën te beschermen”, aldus de minister.
De Amerikaanse president zei vorige week dat de Europese Unie alleen was opgericht om de VS op te lichten en dat hij snel importtarieven van 25 procent op EU-producten zal invoeren. „We zijn in zware onderhandelingen met een Amerikaanse regering waarvan we zien dat die zich zeer hard opstelt op het gebied van internationale betrekkingen”, verklaarde Lombard. Volgens de Franse minister heeft zijn Amerikaanse collega Scott Bessent echter aangegeven dat de Trump-regering wel bereid is om te onderhandelen over de tarieven.
Dinsdag zijn de Amerikaanse importtarieven van 25 procent op goederen uit Canada en Mexico ingegaan, na een maand uitstel. Ook werd het importtarief op producten uit China verhoogd van 10 naar 20 procent. Canada en China hebben al tegenmaatregelen aangekondigd in de vorm van heffingen op Amerikaanse producten. Ook de EU heeft beloofd met stevige en evenredige tegenmaatregelen te komen als de VS importtarieven gaat heffen op Europese goederen.
Bewindslieden zijn bij elkaar gekomen in het Catshuis voor een aantal onderraden, waaronder de zogenoemde Nationale Veiligheidsraad (NVR) over de oplopende spanningen in de wereld.
beeld ANP, Ramon van Flymen
beeld ANP, Ramon van Flymen
beeld ANP, Ramon van FlymenAls Oekraïne een soeverein en pro-westers land is dat zichzelf kan verdedigen, pakt dat ook goed uit voor de veiligheid van Polen. Dat verklaarde de Poolse premier Donald Tusk op X nadat de Amerikaanse regering de militaire steun aan Oekraïne had bevroren.
„Te midden van de politieke onrust en toenemende chaos is dit wat het meest telt”, vervolgde de pro-Europese regeringschef. „Wie deze voor de hand liggende waarheid in twijfel trekt, draagt bij aan Poetins overwinning.”
In Polen klinkt ook kritiek op Oekraïne. Presidentskandidaat Karol Nawrocki van de nationalistische oppositiepartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) houdt de Oekraïense president Volodymyr Zelensky verantwoordelijk voor de opschorting van de Amerikaanse hulp.
Volgens het oppositiekopstuk heeft Zelensky zich onfatsoenlijk gedragen tegenover Trump. „Dit is het gevolg van president Volodymyr Zelensky’s gebrek aan dankbaarheid en onvermogen om internationale politiek te bedrijven.”
Recht en Rechtvaardigheid zat in 2022 in de regering bij aanvang van de Russische invasie en gaf toen militaire steun aan Oekraïne. Nawrocki vindt ondanks zijn kritiek op Zelensky wel dat zijn land daarmee moet doorgaan.
Volgens VVD-leider Dilan Yeşilgöz is het „heel serieus, heel fors” als de Amerikaanse regering stopt met wapenleveranties aan Oekraïne. „Zonder de Amerikanen op dit moment kunnen wij vrij weinig”, zei ze dinsdag na het coalitieoverleg.
Over extra hulp voor Oekraïne waar GroenLinks-PvdA, D66 en Partij voor de Dieren op aandringen, wil ze nog niet ingaan. Ze wil eerst een debat met het kabinet hierover afwachten. De Kamer spreekt woensdag met premier Dick Schoof over Oekraïne.
Je moet weten waar behoefte aan is als je iets extra’s wilt geven, aldus Yeşilgöz. Daar moet het kabinet volgens haar eerst antwoord op geven. Schoof sprak zondag in Londen met Europese collega’s en de top van de NAVO en EU over de situatie in Oekraïne.
Die situatie is acuut geworden door de verslechterde relatie tussen Washington en Kyiv. Een bezoek van president Volodymyr Zelensky aan president Donald Trump liep vrijdag volledig uit de hand. Dinsdag melden Amerikaanse media dat de VS de militaire hulp aan Oekraïne opschorten.
De Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken Peter Szijarto spreekt dinsdag in Washington met zijn Amerikaanse collega Marco Rubio. Het gesprek is om 17.00 uur onze tijd. De ontmoeting is kort nadat het Witte Huis had gemeld dat president Donald Trump de hulp aan Oekraïne tot nader order stillegt. Trump wil dat de oorlog snel wordt beëindigd en dat Oekraïne een compromis probeert te vinden met Rusland dat momenteel een vijfde van het Oekraïense grondgebied bezet en militair moeilijk te verslaan is.
Hongarije heeft al lang betoogd dat de wapenleveranties de oorlog enkel verlengen en vrede belemmeren. „De Amerikaanse president en de Hongaarse regering delen hetzelfde standpunt: in plaats van wapens te blijven sturen en de oorlog op gang te houden, moet er snel een staakt-het-vuren komen en moeten vredesonderhandelingen beginnen”, aldus een woordvoerder van de Hongaarse regering.
De Partij voor de Dieren is voorstander van noodsteun aan Oekraïne na het besluit van de Amerikaanse regering om de wapenleveranties voorlopig stop te zetten. Dat laat partijleider Esther Ouwehand op X weten.
„Trump is schoothondje van Poetin. Dit onderstreept noodzaak om niet meer afhankelijk te zijn van de VS om Europese vrijheid te beschermen. Meer Europese samenwerking en noodsteun aan Oekraïne. Nederland moet daar op rechtvaardige manier aan bijdragen”, schrijft Ouwehand.
Ook GroenLinks-PvdA en D66 pleiten voor extra hulp aan de regering in Kyiv na het besluit van de Amerikaanse president Donald Trump die vorige week een harde aanvaring had met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky.
Na het besluit van de Amerikanen om de wapenhulp aan Oekraïne voorlopig op te schorten, ziet coalitiepartner BBB geen reden om direct extra hulp te geven aan de regering in Kyiv. Daar dringen onder meer GroenLinks-PvdA en D66 op aan.
Tweede Kamerlid Henk Vermeer van BBB zei in het WNL-programma Goedemorgen Nederland dat het besluit van de VS „niet de juiste weg is”. Maar extra steun aan Oekraïne is „op dit moment niet aan de orde”. Er moeten volgens hem geen „overhaaste beslissingen” worden genomen.
Volgens Vermeer willen de Amerikanen met dit besluit de Oekraïense president Volodymyr Zelensky „dwingen” om te praten over vrede met Rusland. Een bezoek van Zelensky vorige week aan Trump ontaardde in ruzie. Trump zei toen dat Zelensky onvoldoende openstond voor vrede.
Het stilleggen van de Amerikaanse militaire steun aan Oekraïne leidt in Europa tot bezorgde reacties. „Op het eerste gezicht ziet dit er heel slecht uit. Het lijkt erop dat hij ons richting capitulatie duwt”, zegt voorzitter Oleksandr Merezjko van de Oekraïense parlementscommissie voor Buitenlandse Zaken over de Amerikaanse president Donald Trump. Merezjko zei met capitulatie te bedoelen dat zijn land Russische eisen zou moeten accepteren.
Trump legde de hulp aan Oekraïne stil na een ruzie met de Oekraïense leider Volodymyr Zelensky in het Witte Huis. De Amerikaanse president verwijt Zelensky geen vrede te willen zolang hij met Amerikaanse steun kan doorvechten. De Oekraïense president heeft op zijn beurt gezegd dat de Russische president Vladimir Poetin zich in het verleden onbetrouwbaar heeft getoond en diplomatieke afspraken niet is nagekomen.
Merezjko sprak over een psychologische klap voor Oekraïne. Hij vergeleek het stoppen van de hulp tegenover persbureau Reuters met het Verdrag van München uit 1938. Nazi-Duitsland kon toen een deel van Tsjechoslowakije annexeren. „Dit is erger dan München, want daar probeerden ze in ieder geval niet Tsjechoslowakije als de agressor af te schilderen, maar hier proberen ze het slachtoffer van agressie te beschuldigen. Dat is extreem gevaarlijk.”
Ook Europese bondgenoten reageren bezorgd. De Poolse onderminister van Defensie Cezary Tomczyk noemde het besluit van Trump op de radio „slecht nieuws”. De Franse onderminister van Europese Zaken Benjamin Haddad zei tegen France 2 dat de positie van Rusland zo wordt versterkt en dat vrede daarmee nog verder weg is.
In de Amerikaanse politiek klinken eveneens bezorgde reacties, ook binnen de partij van Trump. De Republikeinse parlementariër Don Bacon zei tegen nieuwssite Politico dat landen als Iran, Noord-Korea en China hun steun aan Rusland ondertussen niet pauzeren. „Er is een agressor en een slachtoffer, er is een democratie en een dictatuur, er is een land dat deel wil uitmaken van het Westen en een land dat het Westen haat. We zouden ondubbelzinnig aan de goede kant moeten staan.”
Ook de Democratische oppositie reageert ontstemd. „Door de militaire hulp voor Oekraïne te bevriezen, heeft president Trump de deur wagenwijd opengezet voor Poetin om zijn agressie tegen onschuldige Oekraïners op te voeren”, zei senator Jeanne Shaheen, die in de senaatscommissie voor Buitenlandse Zaken zit. „De gevolgen zullen ongetwijfeld verwoestend zijn.”
De Europese Unie kan Oekraïne op korte en langere termijn van defensiematerieel voorzien met een pakket maatregelen. Het gaat in totaal om 800 miljard euro waarmee zowel Oekraïne als Europa beter kunnen zorgen voor hun eigen defensie, zei voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen dinsdagochtend tijdens een korte verklaring.
Lidstaten krijgen meer ruimte binnen hun begroting om extra defensie-uitgaven te doen, die niet meetellen in het maximaal toegestane begrotingstekort. Hiermee kunnen volgens Von der Leyen de defensie-uitgaven van de lidstaten met gemiddeld 1,5 procent toenemen. Hierdoor komt in vier jaar tijd 650 miljard euro beschikbaar.
Lidstaten kunnen ook EU-budgetten gebruiken voor defensie. Geld dat lidstaten van de EU krijgen uit bijvoorbeeld het cohesiefonds, bedoeld voor het vooruithelpen van achtergestelde regio’s, mag aan defensie worden besteed.
De Europese Commissie verstrekt daarnaast 150 miljard euro aan leningen aan lidstaten voor de aankoop van defensiematerieel. Het gaat daarbij onder meer om systemen voor raketverdediging, munitie en drones. Von der Leyen wil dat de lidstaten meer samen gaan inkopen, om kosten te verlagen en fragmentatie te verminderen.
„We leven in gevaarlijke tijden. De veiligheid van Europa wordt op een zeer reële manier bedreigd”, zei Von der Leyen voordat ze haar plan voor een veiliger en veerkrachtiger Europa, ReArm Europe, kort toelichtte.
„Europa is klaar om zijn verantwoordelijkheid te nemen”, zei de politica. „Europa herbewapenen kan bijna 800 miljard euro aan defensie-uitgaven mobiliseren voor een veilig en veerkrachtig Europa.” Ze benadrukte dat de EU nauw blijft samenwerken met de partners in de NAVO.
Haar plan heeft ze in een brief uitgelegd en naar de regeringsleiders gestuurd, voor de extra EU-top van donderdag over Oekraïne en Europese veiligheid. Afgelopen nacht besloot de Amerikaanse regering wapenleveranties aan Oekraïne voorlopig te stoppen.
De leveringen van Amerikaanse militaire hulp aan Oekraïne zijn in de loop van de nacht stilgelegd, zegt een ingewijde tegen persbureau Reuters. Dat gebeurde omstreeks 02.30 uur Nederlandse tijd. De maatregel trof ook hulp die al onderweg was naar het Oost-Europese land.
De Amerikaanse president Donald Trump besloot de hulp aan Oekraïne stil te leggen na een aanvaring met zijn Oekraïense ambtgenoot Volodymyr Zelensky. Amerikaanse media berichten dat Trump en zijn team nog steeds zouden denken dat het mogelijk is om relatief snel tot een vredesakkoord te komen. De hulpstop zou bedoeld zijn om druk op Zelensky uit te oefenen om hem tot medewerking te dwingen.
De VS golden de afgelopen jaren als de belangrijkste partner van Oekraïne bij het leveren van militair materieel. Het land leverde onder meer munitie, raketten en wapensystemen.
„Als je er echt voor wilt zorgen dat Vladimir Poetin Oekraïne niet opnieuw binnenvalt, dan is het het beste om de Amerikanen economische meerwaarde te bieden bij de toekomstplannen van Oekraïne”, zei de Amerikaanse vicepresident JD Vance.
„Onvoorstelbaar. Trump zet met deze roekeloze actie de veiligheid van Oekraïne en de rest van Europa onder druk”, is de reactie van voorman Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA op het besluit van de Amerikaanse regering om de wapenleveranties aan Oekraïne voorlopig te stoppen.
Volgens hem buigt president Donald Trump hiermee voor de Russische president Vladimir Poetin. Nederland moet volgens Timmermans de regering in Kyiv nu gaan helpen. „Aan Europa om leiderschap te tonen en het gat te vullen. Ook Nederland moet daar een bijdrage aan leveren.”
Trump botste vorige week met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Het overleg in het Witte Huis werd voortijdig gestopt en een akkoord over grondstoffen werd niet getekend.
Het opschorten van alle militaire hulp aan Oekraïne door de Amerikaanse president Donald Trump is een „laffe en roekeloze daad”, aldus D66-leider Rob Jetten op X. „Oekraïners vechten voor vrijheid, maar Trump steekt een mes in hun rug.”
Jetten vindt dat Oekraïne onmiddellijk extra hulp moet krijgen nu de Amerikaanse steun wegvalt. „De offers van Oekraïense mannen, vrouwen en kinderen zijn niet voor niets geweest. Europa en het kabinet, treuzel geen dag langer. Kom nu met extra noodsteun.”
Amerikaanse media melden dat Trump voorlopig stopt met militaire leveringen aan de regering in Kyiv. Hij kreeg vorige week ruzie in het Witte Huis met president Volodymyr Zelensky van Oekraïne. Dat land is in de strijd tegen Rusland sterk afhankelijk van wapens uit de VS.
Het Witte Huis en het Pentagon kunnen niets zeggen over de hoeveelheid steun die wordt tegengehouden. Ook over de duur van de pauze is niets bekend.
Persbureau Bloomberg meldt dat militair materieel dat al onderweg is naar Oekraïne ook wordt gestopt. Zo gaan wapens aan boord van schepen of materieel dat al aanwezig is in Polen niet langer naar Oekraïne, aldus het persbureau. The New York Times spreekt van een „ongekende” beslissing en meldt dat Oekraïne door de stap voorlopig voor honderden miljoenen aan materieel misloopt.
Trump zou hebben aangekondigd dat de pauze duurt totdat de leider van Oekraïne „zich te goeder trouw inzet voor vrede”, aldus een ingewijde tegenover de Amerikaanse media. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken meldde maandagnacht op X dat het hoopt Rusland terug te krijgen aan de onderhandelingstafel.
Trump verweet Zelensky vorige week „ondankbaar en respectloos” te zijn. Uitspraken van de Oekraïense president maandag dat een einde van de oorlog met Rusland nog „heel ver weg” is, zorgden voor woede bij Trump. „Amerika zal dit niet veel langer pikken!”, schreef hij op zijn platform Truth Social.
Trump zei echter ook dat een deal met Oekraïne over kostbare mineralen toch nog mogelijk is. De overeenkomst had vorige week getekend moeten worden, maar eindigde met de ruzie in het Witte Huis.
Het Amerikaanse Congres heeft in de afgelopen drie jaar voor 175 miljard dollar (ruim 166 miljard euro) aan steun voor Oekraïne goedgekeurd sinds de oorlog met Rusland begon. Kort voor zijn vertrek maakte oud-president Joe Biden nog 5,9 miljard dollar vrij.
Europese leiders kwamen afgelopen weekend bijeen in een poging een vredesplan voor Oekraïne op te stellen. Daar is wel de steun van Amerika voor nodig, zei de Britse premier Keir Starmer.
Lees hier het liveblog van maandag terug:
Advertentie
