„Amerika is als een goede vriend, die eerst altijd voor je klaarstond, maar nu een gezin met kinderen heeft.” Op die manier typeert Amerikakenner Raymond Mens de veranderde relatie tussen Amerika en Europa. Hoe ontstond die vriendschap?

De band tussen Nederland en Amerika stamt uit een ver verleden. Wie kent niet het verhaal over Nieuw-Amsterdam, het huidige New York, dat met de Britten geruild werd tegen Suriname? De vlag van de wereldstad is nog altijd gebaseerd op de Prinsenvlag van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Nederland was bovendien een van de eerste landen die eind 18e eeuw de VS erkenden, toen die onafhankelijk werden. En de eerste ambassade van de Verenigde Staten in de wereld? Die stond in Den Haag.

„De Amerikaanse diplomaat John Adams speelde bij de Nederlandse steun voor de onafhankelijkheid een belangrijke rol”, zegt Amerikadeskundige Koen Petersen. „Adams werd naar Nederland gestuurd om leningen los te peuteren bij Amsterdamse bankiers voor de Onafhankelijkheidsoorlog tegen de Britten.  Hij kreeg vijf miljoen gulden voor zijn strijd.” Adams, die in 1797 de tweede president van Amerika werd, woonde in zijn Nederlandse jaren aan de Keizersgracht.

Ook aan andere bewoners van het Witte Huis zit een Nederlands tintje, zegt Amerikadeskundige Koen Petersen. „Zo sprak Martin van Buren, de achtste president van de VS, beter Nederlands dan Engels. Hij was de enige president die Engels niet als moedertaal had.” Het voorgeslacht van de Roosevelts, die twee presidenten hebben geleverd, komt ook uit Nederland, zegt Petersen. „Prinses Juliana, die ten tijde van de Tweede Wereldoorlog in Canada woonde, kwam regelmatig bij Franklin Roosevelt over de vloer. Tijdens de oorlogsjaren bracht ze acht keer een bezoek aan het Witte Huis.”

Persoonlijke klik

Wat heb je aan zo’n historische band op het moment dat de relatie onder druk staat, zoals nu met Trump? „Natuurlijk is het niet zo dat Nederland nu geen importheffingen krijgt, omdat we eind 18e eeuw de Amerikaanse onafhankelijkheid hebben meegefinancierd”, zegt Petersen. „Een gedeelde geschiedenis wekt sympathie op, maar zal allesbehalve beslissend zijn. Het benadrukt wel dat we al jarenlang een goede relatie hebben. En zo’n historische band laat zien dat de samenwerking wel tegen een stootje kan.”

Ook de persoonlijke relatie tussen leiders doet er toe bij een bondgenootschap, zegt Raymond Mens. „De hoogtijdagen van de Nederlands-Amerikaanse vriendschap waren wat mij betreft eind jaren negentig. Dat kwam doordat Bill Clinton en Wim Kok het goed met elkaar konden vinden. Ze hadden een persoonlijke klik. Net zoals Obama en Rutte die hadden.” Kok en Clinton waren volgens Mens aanhangers van de Derde Weg. „Het waren sociaaldemocraten die zowel geloofden in een sociaal vangnet, als voorstander waren van de vrije markt.”

Naast een historische band, heeft Nederland ook een economische relatie met de VS. Amerika is voor Nederland de tweede goederenleverancier. Alleen uit Duitsland voerden we meer in. In totaal importeerde Nederland in 2023 voor 64 miljard euro aan goederen uit de Verenigde Staten. Nederland exporteerde voor 33,8 miljard naar Amerika.

Importheffingen en een eventuele handelsoorlog kunnen de handelsrelatie wat bekoelen, schat Petersen in. „Het zou kunnen betekenen dat de prijzen van Nederlandse producten in de VS omhoog gaan. Dat kan gevolgen hebben voor de export.” Mens denkt dat dat wel meevalt. „De handel tussen Europa en Amerika neemt al jaren toe, ongeacht welke president er zit.”

De handel tussen de VS en Nederland heeft sinds 2020 juist een hoge vlucht genomen. De oorzaak daarvan is de Russische inval in Oekraïne. Sindsdien haalt Nederland ruwe aardolie en aardgas niet meer uit Rusland, maar deels uit de VS.

Blijven Amerika en Nederland bondgenoten? Ja, zeggen beiden deskundigen. „De relatie is al decennialang goed. Ik zie op korte termijn echt geen gekke dingen gebeuren.” Mens: „Voor Europa en Nederland blijft Amerika een goede vriend. Alleen zal het Witte Huis misschien iets minder vaak de telefoon oppakken als Den Haag of Brussel belt.”