Honderd dagen kerkasiel voor Oezbeeks gezin in Kampen. „Ze zijn in alle opzichten Nederlands, behalve op papier”
Het Oezbeekse gezin Babayants zit zaterdag honderd dagen in kerkasiel in de Open Hof in Kampen. Welk perspectief heeft dit asielzoekersgezin dat het land uitgezet dreigde te worden?
Angstig en uitgeput kwamen Karine en Aleksandr op 21 november met hun kinderen Aram (20), Ariana (14), Amelia (10) en Aleksa (3) in de kerk aan, herinnert ds. L. (Lex) Boot zich. Kort daarvoor had de kerkenraad van de protestantse wijkgemeente Open Hof in Kampen besloten kerkasiel te verlenen aan het gezin, dat elf jaar in Nederland is en waarvan de jongste twee kinderen hier zijn geboren.
In juli zaten beide ouders met hun kinderen na een afgewezen asielaanvraag een week in vreemdelingendetentie in Kamp Zeist, om te worden uitgezet naar Oezbekistan. Daar zeggen ze zich niet veilig te voelen. Toen ze vanuit Kamp Zeist een nieuwe procedure voor een verblijfsvergunning startten, keerden ze terug naar een asielzoekerscentrum (azc).
Terug in het azc vreesden de ouders dat ze van daaruit na een mogelijk nieuwe afwijzing alsnog op het vliegtuig gezet zouden kunnen worden. Door onderdak te zoeken in een kerk, waar een doorlopende dienst plaatsheeft, wilden ze dat voorkomen. Politie en ambtenaren mogen een kerkgebouw namelijk niet binnentreden tijdens een kerkdienst.
„Ze zijn door God op onze weg geplaatst”, zegt ds. Boot, een van de twee wijkpredikanten van de Open Hof. Inmiddels verblijft het gezin meer dan drie maanden in het kerkgebouw, waar aan de gevel een groot spandoek hangt met de tekst ”Kerkasiel Kampen”. Scriba dr. R. de Reuver van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) zal het gezin zaterdag voor de tweede keer bezoeken, omdat het kerkasiel dan honderd dagen duurt.
Augustinus
Achter het kerkasiel zit een hele organisatie die ervoor zorgt dat er continu vrijwilligers aanwezig zijn, evenals voorgangers en muzikanten die de non-stopkerkdienst gaande houden. Deze ochtend in februari zitten er zes mensen in de kerkzaal, die onder leiding van een plaatselijke voorganger met elkaar in gesprek zijn over Lukas 6.
Er komen mensen uit het hele land, zegt ds. Boot. Hij wijst op een grote kaart van Nederland in de hal van de kerk, waarop de plaatsen van herkomst zijn gemarkeerd, van Groningen en Leeuwarden tot Breda en Middelburg en zelfs Leuven (België). Talloze bezoekers lieten een opmerking achter in het gastenboek, zoals: „Volgens Augustinus heeft hoop twee dochters: woede en moed. Deze vieringen laten moed zien.”
Het gezin Babayants woont in een als kamer ingericht zaaltje in de kerk. Op de vraag hoe het nu met hen gaat, zegt ds. Boot: „Ze zijn helemaal bijgekomen, na een spannende en angstige periode in het azc. Daar deden ze ’s nachts bijna geen oog dicht, uit angst dat ze weer van hun gebed gelicht zouden worden, zoals dat in alle vroegte gebeurde toen ze in de zomer naar het detentiecentrum werden gebracht. In de kerk voelen ze zich veilig.”
Intussen komen ze al drie maanden niet buiten de deur van de Open Hof. Ds. Boot: „We zijn gelukkig gezegend met een groot kerkgebouw, waarin ze gebruik kunnen maken van verschillende ruimtes. Enkele kinderen volgen overdag onlinelessen. Ook hebben ze wat sportapparaten, waarmee de gezinsleden zich fit proberen te houden. Maar ze missen het natuurlijk wel dat ze niet lekker naar buiten kunnen.”
Barmhartigheid
Voor de kerkelijke gemeente is het geen probleem dat het kerkasiel deze week al honderd dagen duurt, zegt ds. Boot. Hij kijkt positief terug op de eerste maanden. „Kerkasiel heeft een duidelijk diaconale kant: herbergzaamheid bieden. Ik merk dat de fysieke aanwezigheid van dit kwetsbare gezin –oprecht gelovige, biddende mensen– dat leeft tussen hoop en vrees, iets doet met de gemeente.”
De predikant zegt dingen te zien gebeuren „die we nooit hadden kunnen bedenken. Vanaf het begin van het kerkasiel gaat er een warme golf van barmhartigheid door de gemeente, die samenbindend werkt. Gemeenteleden worden extra geraakt door Gods barmhartigheid en ervaren een opleving of verdieping van hun geloofsleven.”
De twee predikanten van de Kamper wijkgemeente hebben elk meerdere onderdelen van de doorgaande viering geleid. Ook werkten er „een paar honderd” andere predikanten en voorgangers aan mee.
Af en toe klinkt er vanuit kerkelijke kring kritiek op de asielverlening door de protestantse gemeente. Zo liet het radioprogramma Dit is de Dag eind januari naast voorstanders van kerkasiel ook prof. dr. A. Huijgen uit Kampen aan het woord. De hoogleraar dogmatiek aan de Protestantse Theologische Universiteit zei dat een kerkdienst niet is bedoeld als instrument „om de politie buiten de deur te houden” en dat de kerk hiermee de „grenzen” van de godsdienstvrijheid opzoekt.
De meeste predikanten die aan de non-stopkerkdienst meewerken, behoren tot de PKN, zegt ds. Boot. „Ze komen met name uit de middenorthodoxe richting, soms met een uitschieter uit de vrijzinnige hoek.” Ook Nederlands gereformeerde, rooms-katholieke en evangelische voorgangers leverden een bijdrage.
Ds. Boot: „Sommige groepen geven een eigen invulling aan de dienst, anders dan onze gemeente dat zou doen. Dat roept weleens de vraag op: wanneer spreken we nog van een kerkdienst? Voorop staat dat die tot eer van God moet zijn. Verder gaat het om gebed en aanbidding, moet de Bijbel opengaan en er iets vanuit het Woord worden gezegd. De doorlopende dienst is als een ketting met allemaal schakels. In sommige schakels komen de elementen die we belangrijk vinden minder naar voren, maar bij een volgende schakel komen ze dan weer volop terug.”
Politiek
Het Kamper kerkasiel roept herinneringen op aan het Armeense gezin Tamrazyan, dat vanaf eind 2018 op dezelfde manier werd opgevangen in de Bethelkerk in Den Haag. Dit kerkasiel werd na 97 dagen beëindigd, nadat duidelijk werd dat het gezin door een nieuw politiek besluit rond een kinderpardon alsnog in Nederland zou mogen blijven. Voor die tijd kwamen er prominenten uit de kring van ChristenUnie, GroenLinks en CDA bij de Armeniërs op bezoek.
De Babayants ontmoetten de afgelopen maanden vanuit de landelijke politiek alleen Tweede Kamerlid Don Ceder (ChristenUnie). Een oplossing voor hun situatie lijkt na honderd dagen bepaald niet binnen handbereik, met een minister van Asiel en Migratie, Marjolein Faber, die het „strengste asielregime ooit” verdedigt en zich keert tegen het „stapelen” van procedures door asielzoekers.
Door de huidige politieke werkelijkheid dringt zich de vraag op hoelang het kerkasiel kan voortduren en of er enig perspectief is dat het gezin Babayants ooit nog een verblijfsvergunning zou kunnen krijgen. Ds. Boot schat in dat zowel het gezin als de wijkgemeente Open Hof het kerkasiel „nog best lang kan volhouden”.
Dat verwacht ook Esther Stomphorst uit Gouda, die eveneens nauw betrokken is bij het kerkasiel. Ze staat op persoonlijke titel al lange tijd op de bres voor asielzoekersgezinnen met kinderen die „vele jaren” in Nederland zijn en het land moeten verlaten. Zo was ze eerder betrokken bij een actie voor de Armeense tieners Howick en Lili die uitgezet dreigden te worden en bij het kerkasiel voor het Armeense gezin Tamrazyan.
Het zoeken van een „dialoog” met de landelijke politiek is nauw verbonden met het verlenen van kerkasiel, geeft Stomphorst aan. Dat tot nu toe alleen CU-Kamerlid Ceder naar Kampen kwam, ontmoedigt haar niet. „We hebben nu te maken met een ander politiek landschap dan in 2019 en met een extreemrechtse partij die de minister voor Asiel levert. Maar dat wil niet zeggen dat er geen ruimte is voor gesprek.”
De vraag is, zegt Stomphorst, „of we het strengste asielregime ooit willen uitvoeren over de rug van kinderen die in Nederland geworteld zijn en naar een land gestuurd dreigen te worden waar ze nooit geweest zijn of nauwelijks herinneringen aan hebben. Deskundigen zoals hoogleraar Erik Scherder geven aan dat dit leidt tot onherstelbare ontwikkelingsschade bij kinderen.”
Volharding
Stomphorst ziet „in het land veel draagvlak voor het kerkasiel” en hoopt dat dit uiteindelijk iets uitwerkt richting de politiek. „Het is een zaak van lange adem. Tijdens het kerkasiel van de familie Tamrazyan gebeurde er de eerste maanden ook niets, maar uiteindelijk kwam er door maatschappelijke druk toch ineens beweging in de Tweede Kamer. Zo was het CDA destijds lange tijd onvermurwbaar, maar kon die partij druk vanuit haar eigen achterban uiteindelijk niet negeren.”
Op de vraag wat er moet gebeuren als het gezin Babayants uiteindelijk opnieuw een afwijzing krijgt van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), wil Stomphorst niet vooruitlopen. „Het gezin voert allereerst zelf de regie over zijn leven. Als er niets verandert in zijn situatie, moet het zelf nadenken over de stappen die het dan gaat zetten. Maar voorlopig is dat niet aan de orde.”
Ook ds. Boot zegt na honderd dagen kerkasiel nog steeds hoop te hebben op een goede oplossing voor het gezin Babayants. „Als christenen geloven we in de kracht van het gebed en weten we ook wat volharding is.” En als er uiteindelijk toch geen oplossing komt? „Daar wil ik nog niet aan denken. We leven vanuit de christelijke hoop.”
