Trump grossiert in omstreden uitspraken. Zo noemde hij de Oekraïense president Zelensky een „dictator”. Deze week beweerde de Amerikaanse president in grove bewoordingen dat de EU is opgericht om de Verenigde Staten onderuit te halen. De Europese Commissie kaatste terug dat de EU een zegen is voor Amerika.

Wat zeggen Trumps uitspraken over zijn leiderschapsstijl?

Prof. dr. Freek Peters, emeritus hoogleraar contextueel leiderschap aan Tilburg University: „Grofheid maakt deel uit van Trumps strategie. Door het politieke speelveld op te schudden, probeert hij invloed en macht te vergaren. Hij en zijn rechterhand Elon Musk praten kiezers naar de mond. „We zullen die Europeanen terugpakken”, zegt Trump ongeveer. Veel van zijn kiezers vinden dat prachtige taal.”

Trump en de Franse president Emmanuel Macron spraken elkaar deze week over de oorlog in Oekraïne. Een opvallend moment was dat Macron Trump corrigeerde. De Amerikaanse president beweerde dat Oekraïne door Europa geleend geld terugbetaalt. Macron zei: „Om eerlijk te zijn, we hebben 60 procent ervan geschonken.”

Hoe beoordeelt u Macrons terechtwijzing?

„Dat deed Macron heel goed en krachtig. Hij legde zijn hand op Trumps arm en liet hem niet wegkomen met een leugen. Er was van Macrons kant veel slijmerij bij, maar dat snap ik wel. Trump heeft een primitief ego. Hij houdt ervan als anderen hem prijzen.”

Macron leek een ferme handdruk van Trump even stevig te beantwoorden. Verstandig?

„Ja. Trump weet gesprekspartners vaak te imponeren. Macron beseft dat en pareerde als het ware Trumps vrij agressieve handdruk. Het was haast een potje judo tussen die mannen.”

De Britse premier Keir Starmer stelde zich donderdag allervriendelijkst op tijdens een onderhoud met Trump in het Witte Huis. Starmer noemde de band tussen de VS en het Verenigd Koninkrijk „de meest hechte alliantie aller tijden”. Opvallend was dat Starmer Trump een envelop overhandigde met daarin een uitnodiging van koning Charles voor een tweede staatsbezoek.

Wat vindt u van Starmers optreden?

„Het was een charmeoffensief. Ik vond dat wel adequaat. Starmer lachte om Trumps grapjes, legde zijn hand op diens pols. De Britse premier heeft zijn punten aan de orde kunnen stellen.”

Schiet Starmer daar wat mee op? Trump zegde geen militaire steun in Oekraïne toe.

„Dat klopt. Maar er viel voor Starmer niet meer te halen. Binnen zijn mogelijkheden deed hij het netjes. Hij opereerde vanuit het principe: ”Don’t poke the bear”, por de beer niet, lok geen ruzie uit.”

Hoe kunnen Europese leiders zich het best opstellen in gesprekken met Trump?

„Voorkom dat Trump Europese landen tegen elkaar uitspeelt. Ken je eigen kracht. Zorg dat je je huiswerk doet. Als Trump dreigt met hoge handelstarieven, weet dan precies waar je Amerika kunt raken. Nederland bijvoorbeeld maakt een speciaal soort staal dat de Amerikanen nodig hebben voor hun auto-industrie.”

Het devies van de Trumpgezinde Steve Bannon is: zaai chaos en blijf leugens herhalen. Dat maakt onderhandelen met Trump lastig?

„Inderdaad. Het is alsof mensen gezellig een potje hockey spelen en er ineens een rugbyteam het veld opstormt. Vanuit Europa zijn onderhandelingen doorgaans gestoeld op waarden als: je houdt je aan afspraken, probeert met elkaar verder te komen en verspreidt geen grove onwaarheden. Het probleem is dat Trump die principes met voeten treedt. Toch zullen Europese leiders waardig moeten blijven.”

Trump loog dat slechts 4 procent van de Oekraïners Zelensky nog steunt. In werkelijkheid is de steun vele malen groter.

Hoe moeten Europese leiders reageren op Trumps leugens?

„Voormalig premier Rutte zei over omstreden uitlatingen van Wilders: „Ik reageer niet op elk stuk rood vlees dat in de arena wordt gegooid.” Ik vond Ruttes lijn verstandig. Ik zou Europese leiders aanraden om rustig en waardig bepaalde leugens te corrigeren. Zoals Macron deze week deed. Als leiders emotioneel en fel reageren op leugens van Trump, heeft hij hen waar hij ze hebben wil. Trump is een pestkop.”

Heeft Trump stiekem respect voor leiders die hem stevig tegenspreken?

„Ik denk het wel. Trump kijkt neer op mensen die hij ziet als slappeling. Hij heeft respect voor de stoere vent, zoals Poetin. Tegenover zulke mannen kan Trump meegaand zijn, waarbij die meegaandheid zich wel beperkt tot wat hem zelf goed uitkomt.”

Is Trump een gewiekste onderhandelaar?

„Zeker. Met zijn botte optreden krijgt hij zaken in beweging. Zo reserveren Europese landen nu meer geld voor defensie.”

Kan er een moment komen dat de botte stijl van Trump zich tegen hem keert?

„Zeker. Het protest binnen Trumps Republikeinse Partij kan groeien. Er kan een moment komen dat Trump afhankelijk wordt van het buitenland, de onderliggende partij wordt en dan op onwil bij anderen stuit.

Trumps opstelling tegenover Europa gaat lijnrecht in tegen de principes van hedendaags bestuurlijk leiderschap. Verstandige wereldleiders proberen er met elkaar uit te komen, op basis van geven en nemen en gelijkwaardigheid. In een wereld die steeds onvoorspelbaarder wordt, wil je overal vrienden hebben. Westerse landen moeten bijvoorbeeld oppassen om de relatie met China ernstig te verstoren. Uit dat land halen we immers veel spullen.”