Dat de uitstoot van PFAS zorgwekkend is, staat voor de overheid inmiddels wel vast. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) is bezig met het opsporen van bedrijven die deze stoffen lozen. Door watermonsters te analyseren, zijn nu 170 locaties gevonden met verhoogde concentraties in het oppervlaktewater. Dat wijst op een PFAS-bron in de buurt.

Bedrijven die PFAS gebruiken, kunnen gerichte inspecties gaan verwachten en moeten waar nodig maatregelen nemen. Ook wil de ILT bedrijven stimuleren om bijvoorbeeld over te stappen naar PFAS-vrij blusschuim.

PFAS is een verzamelnaam voor een groep hardnekkige stoffen die schadelijk kunnen zijn voor mens en milieu. Ze zijn bijvoorbeeld water- en vetafstotend en worden gebruikt voor allerlei producten.

ILT is bezorgd over de nadelige gevolgen van deze stoffen voor de volksgezondheid. Bijvoorbeeld omdat het oppervlaktewater wordt gebruikt voor de bereiding van drinkwater.

Omdat dieren en planten PFAS-stoffen opnemen vanuit het water, kunnen ze terechtkomen in de voedselketen en daarmee uiteindelijk in de mens, schrijft Michiel Jonker van het Institute for Risk Assessment Sciences van de Universiteit Utrecht in zijn onderzoeksrapport voor de inspectie.

Meer inzicht in de PFAS-bronnen is essentieel om de blootstelling te verminderen, zegt Guido van der Meij, projectleider PFAS bij ILT. „We willen weten waar PFAS-afwijkingen vandaan komen. Deze vervuilende bronnen sporen we op en pakken we aan. Natuurlijk zien we het liefst dat bedrijven zelf bewust zijn van hun bijdrage aan de vervuiling en stappen zetten om uitstoot te voorkomen.”

Er zijn meetgegevens van Rijkswaterstaat gebruikt van het water in de Rijn en Maas, evenals data van Nederlandse waterschappen over regionale en binnendijkse wateren tussen grofweg 2018 en 2023.

„Een aantal gevallen kan worden gelinkt aan bedrijven waarvan bekend is dat zij PFAS mogen lozen”, zegt Van der Meij. Voorbeelden zijn chemiebedrijf Chemours (Dordrecht), poederleverancier Custom Powders (Helmond), Schiphol, brandblusspecialist Fire Control (Leidschenveen) en het voormalige textielbedrijf Texoprint (Boekelo).

In Nederland hebben 34 bedrijven een vergunning om PFAS op het water te lozen, meldde het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vorig jaar. Maar PFAS kan ook afkomstig zijn van bedrijven die hiervoor geen vergunning hebben. Bedrijven zijn daarvan niet altijd op de hoogte, zegt de inspectie.

De stoffen komen bijvoorbeeld vrij bij textielbedrijven, de papierindustrie, producenten van halfgeleiders (chips), de betonindustrie, oefenterreinen voor de brandweer en autowasserijen.

Er zijn nu ook nieuwe mogelijke bronnen ontdekt. In Oss, Zwijndrecht, Groningen, Wijchen en Emmen spoelt er mogelijk PFAS weg van bedrijventerreinen.

Het opsporen van de bronnen is lastig, vanwege de grote afstanden tussen de meetlocaties in de rivieren. Verder kan de PFAS via een zijrivier zijn aangevoerd, en het is ook mogelijk dat er meerdere bronnen zijn.

Omdat er niet is gemeten bij specifieke bedrijven, zijn er geen concrete bedrijven geïdentificeerd. Ook ontbrak het nog aan voldoende goede watermonsters. De ILT vervolgt het onderzoek dit jaar op basis van actuelere data.

Verder wordt er nagedacht over andere manieren om PFAS-bronnen te identificeren. Zo kan er worden gekeken naar gebruiksinformatie: welke bedrijven produceren of gebruiken PFAS? Deze informatie is mogelijk te achterhalen via in- en verkoopcijfers. Ook kunnen onderzoekers gaan meten bij bedrijven of op locaties waar PFAS-lozingen of verontreinigingen kunnen worden verwacht.

Nederland werkt in Europa aan een verbod op alle PFAS. Sinds vorig jaar staan deze stoffen op de lijst van zeer zorgwekkende stoffen, wat betekent dat bedrijven de uitstoot zouden moeten minimaliseren.