Ouders zijn in genderklinieken wel in beeld, maar hun inbreng functioneert niet, stelt Postma. „Zij worden op consult uitgenodigd en hun vragen en zorgen worden genoteerd. Daarna verdwijnt hun perspectief uit het diagnostische proces. Toch kennen ouders hun kind beter en langer dan wie ook.”

Om meer bewustwording en inzicht te creëren, ontwikkelde Postma een enquête met twee vragenlijsten: een voor ouders en een voor familie en vrienden. Vorige week verscheen de Nederlandse vertaling. Leidraad vormden de diagnostische criteria uit de DSM-5, het standaardhandboek in de psychiatrie. Dit resulteerde in vragen als: „Vertoont de persoon typische gevoelens en reacties die normaal gesproken geassocieerd worden met het tegenovergestelde geslacht?” en „Liet de persoon als kind een sterke voorkeur voor speelgoed, spellen of activiteiten zien die stereotypisch met het tegenovergestelde geslacht worden geassocieerd?”

Postma is sceptisch over de diagnostiek in genderklinieken. „Bij een knieoperatie maak je eerst een röntgenfoto, maar bij genderdysforie ontbreekt zo’n objectieve toets. De diagnose is gebaseerd op zelfidentificatie. Maar als de patiënt het zelf mag zeggen, is er geen sprake van diagnostiek.”

Zeggenschap

Volgens Astrid Bokhorst, beleidsadviseur advies & toerusting bij NPV – Zorg voor het leven, kan een ouderenquête zinvol zijn. „Ouders hebben hun kind zien opgroeien, weten van diens ontwikkeling en kennen het karakter. Hun perspectief is waardevol en kan de kwaliteit van de diagnostiek ten goede komen. Ik ga daarbij uit van een gezonde gezinssituatie.”

Volgens de Nederlandse wetgeving krijgen kinderen vanaf twaalf jaar steeds meer zeggenschap over hun eigen leven en is vanaf zestien jaar het oordeel van het kind bepalend. Bokhorst is kritisch op deze leeftijdsgrens. „Het brein is dan nog volop in ontwikkeling. Het is bekend dat iemand de consequenties van keuzes dan niet altijd goed kan inschatten. Dat pleit ervoor om in deze fase het perspectief van ouders bij belangrijke medische ingrepen te laten meewegen. Ook Bijbels gezien is er reden om de stem van ouders te honoreren.”

Tijdelijk

Postma’s interesse in de genderzorg werd persoonlijk toen zijn zoon drie jaar geleden verklaarde transgender te zijn. Zelf is de 52-jarige kunstenaar „uit links-progressief milieu” werkzaam als filmmaker en docent. Zich uitspreken over gender doet hij onder een pseudoniem. „Anders riskeer ik mijn baan of uitnodigingen voor festivals.”

De enquête is het concrete resultaat van Postma’s zorgen over zijn zoon. Tijdens de coronapandemie kwam hij als achttienjarige eerst uit de kast als aseksueel en kort daarna als transgender. „Als ouders dachten wij dat ook dit gevoel tijdelijk zou zijn en lieten we hem zijn gang gaan. Wat wij zagen was vooral iemand die het moeilijk had. Onze zoon zei dat hij vrouw was, maar zijn gedrag was jongensachtig. Hij loopt bijvoorbeeld dagelijks in mannenkleding.”

De situatie leidde tot een crisis in het gezin. „Het voelde alsof onze zoon ons voor de gek hield. Elke poging tot gesprek liep vast. Hij wilde niet dat we er met anderen over spraken, waardoor we ons steeds meer geïsoleerd voelden. Hij sloot zich op in zijn kamer, gamede veel, en we raakten het contact kwijt. Op dit moment zien we hem een kwartier per dag, als hij uit zijn slaapkamer komt om te eten.”

Eind 2023 kan Postma’s zoon bij de genderkliniek van Radboudumc in Nijmegen terecht. „Als ouders geloofden we niet dat hij door de intake zou komen, maar dat bleek een misrekening.” Postma heeft slechte herinneringen aan de gesprekken die hij en zijn echtgenote daarna zelf met de klinisch psycholoog hebben, waarbij ze de resultaten van zijn enquête met de respons van acht familieleden voorleggen. „Onze indruk was dat hij niet luisterde maar zijn visie opdrong, en allerlei wetenschappelijk onjuiste beweringen deed. Maar in een situatie zoals de onze, waarbij acht familieleden observaties hebben die botsen met de visie van het kind, kun je de ouders niet negeren en afdoen als conservatief of bevooroordeeld.”

Het Radboudumc geeft aan geen commentaar te geven op de kritiek van Postma. Ook wil het geen uitspraak doen over de betekenis van het Genspectdocument voor de transgenderzorg.

Zelfdiagnose

Bokhorst hoort vaker dat in de transgenderzorg ouders niet worden gehoord. „De vraag is wat een behandelaar motiveert om hun perspectief buiten beeld te willen houden. Als hij uit is op het bevestigen van de zelfdiagnose van de patiënt, is dat zorgelijk, ook omdat een medische transitie grotendeels onomkeerbaar is.”

Tot Postma’s verrassing krijgt zijn zoon toch de diagnose genderdysforie, waarmee er groen licht voor een medische transitie is. De eerste stappen zouden zijn het invriezen van sperma en het verwijderen van gezichtshaar.

„Het dossier lijkt grondig, maar de echte diagnostische toetsing ontbreekt”, constateert een teleurgestelde Postma. „Door het familieperspectief af te wijzen gaf onze psycholoog toe dat zijn diagnose niets meer is dan de zelfdiagnose van onze zoon.”

Met de enquête hoopt Postma ouders een hulpmiddel te bieden in het gesprek over genderdysforie. „Er zijn veel ouders zoals wij. Ik hoop dat de procedures rondom genderdysforie transparanter en zorgvuldiger worden. Het gaat om ingrijpende beslissingen in een mensenleven.”