Dat blijkt uit de Agrifoodmonitor 2024, die vrijdag in het Friese Bolsward bij de aftrap van de landelijke ”Week van ons eten” wordt gepresenteerd.

De monitor is een jaarlijkse peiling naar de mening van consumenten over de voedselketen, uitgevoerd door Wageningen University & Research. Dit jaar is daarbij specifiek aandacht gevraagd voor de thema’s voedselzekerheid en klimaatverandering.

De 3500 ondervraagde Nederlanders zien wel degelijk dat de voedselprijzen stijgen en dat sommige schappen in de supermarkt weleens een tijdje leeg blijven. Maar grote zorgen maken ze zich daar niet over.

Klimaat

Als het gaat over klimaatverandering ligt dat wat anders. De meeste consumenten verwachten dat die gevolgen heeft voor de voedselproductie. Boeren en tuinders krijgen vooral last van extreem weer en misoogsten, denken de deelnemers aan het onderzoek. Vissers worden volgens hen het meest bedreigd door vervuiling van het water en verlies van biodiversiteit.

Onderzoeker Mariët van Haaster-de Winter vindt het belangrijk dat consumenten zich bewuster worden van zulke risico’s voor de voedselvoorziening. Ze denkt dat Nederlanders dan meer bereid zijn om bijvoorbeeld te kiezen voor ”klimaatvriendelijke” producten.

Bijna 60 procent van de ondervraagden vindt het oké dat bedrijven in de voedingssector –waaronder die van boeren en tuinders– beloond worden voor vrijwillige, bovenwettelijke inspanningen om klimaatverandering tegen te gaan. De meesten zijn bereid hiervoor tot 5 procent extra voor hun eten en drinken te betalen, blijkt uit de peiling.

Lage prijzen

Van Haaster heeft geen reden om aan die intentie te twijfelen, ook al wordt vaak beweerd dat de consument in de supermarkt vooral op de laagste prijzen afgaat. „Dé consument bestaat niet. Het is te simpel om iedereen maar te bestempelen tot prijspakker. Mensen die bereid zijn meer te betalen voor bijvoorbeeld biologisch voedsel, letten ook op prijzen. Bewustwording is een cruciale stap. Als je een gedragsverandering bij mensen wilt bereiken, moet het eerst ergens gaan schuren”, zegt de onderzoeker.

„Veel consumenten willen best vaker Nederlandse producten kopen” - Mariët van Haaster-de Winter, onderzoeker WUR

„Bij het belonen van boeren moet je trouwens niet alleen denken aan hogere prijzen”, vult ze aan. „Het kan ook immaterieel. Veel consumenten willen bijvoorbeeld best vaker Nederlandse producten kopen of zijn bereid om geen bezwaar te maken tijdens vergunningsprocedures van ondernemers. Ook het uitdelen van likes en het plaatsen van positieve reacties op sociale media is een mogelijkheid.”

De voedselbranche moet zijn best doen om ingewikkelde en abstracte onderwerpen als klimaat en voedselzekerheid concreet te maken. „Vertel wat je als boer op je eigen erf doet en laat het zien. Dat spreekt mensen aan.”

Imago

De Agrifoodmonitor wijst verder uit dat het imago van boeren en tuinders onder consumenten onverminderd positief is. De tuinbouw en de akkerbouw waarderen ze het meest, gevolgd door de melkveehouderij. De pluimveehouderij en de varkenshouderij blijven wat achter. Wel scoren deze twee veehouderijtakken nu duidelijk beter dan zes tot tien jaar geleden.

Vanwaar dat gunstige imago, ondanks alle publiciteit van de laatste jaren over stikstof, mest, fijnstof en de risico’s daarvan voor de natuur en de gezondheid van mensen? Van Haaster blijft het antwoord schuldig. „Wij nemen het alleen waar, we geven geen verklaring.”

Tegelijk denkt ze dat onderwerpen die in het nieuws zijn, de maatschappelijke waardering voor de voedselbranche niet erg raken. „Twee jaar geleden hebben we ingezoomd op de actualiteit. Destijds speelden de boerenprotesten en was de Oekraïneoorlog pas uitgebroken. De impact daarvan bleek relatief gering.”