Een reformatorische kamer binnen het katholieke huis?
In de katholieke Kerk kunnen alle waarheden elkaar vrijelijk ontmoeten én tot hun recht komen. Protestantse kerken kunnen profiteren van katholisering en rooms-katholieken hebben overtuigd hervormde christenen nodig.
Na lezing van het mooie artikel ”Dreigen we de besten te verliezen?” van dr. Bart Jan Spruyt (RD 24-1) miste ik nog de meest christelijke beweegreden, voor zowel individuen als kerkelijke gemeenschappen, om zich niet langer op te sluiten „in de enge kring van een kerkje of conventikel”, maar (in de verschillende betekenissen van de uitdrukking) „katholiek te worden.”
Hoofdmotief zowel voor een individuele overstap, die Spruyt in zijn vrienden begrijpt én betreurt, als voor het willen „katholiseren” van je eigen kerkelijke gemeenschap – daarvoor lijkt hij te pleiten – mag toch zijn het dramatische gegeven dat de huidige christelijke verdeeldheid afbreuk doet aan Christus’ geloofwaardigheid in de wereld! Christus zelf heeft deze verbonden met de eenheid van zijn volgelingen (Johannes 17:21). Onze verdeeldheid maakt het voor onze medemens lastiger om Christus te kennen en te geloven (en is daarom letterlijk ”dia-bolisch”). Juist nu de westerse mens (zeker de jongeren), al is het onbewust, steeds wanhopiger op zoek lijkt te zijn naar iets of Iemand die standhoudt in de tijd, die met barmhartigheid naar hem kijkt, die hem uit het moeras van zijn eigen onvruchtbare pogingen kan trekken, die hem één kan maken.
Universeel
De Kerk – Christus’ Lichaam in tijd en ruimte – kan niet anders dan één en universeel zijn en leergezag hebben. „Er is geen openbaring gegeven als er geen autoriteit is om te beslissen wat er gegeven is”, ontdekte de door Spruyt genoemde bekeerling Newman, die daarbij Augustinus aanhaalde: „Securus judicat orbis terrarum” – alleen de Wereldkerk kan met zekerheid het geloof afbakenen. Nog mooier formuleert de Griekse kerkvader Gregorius van Nyssa het: „Onder alle alomvattende woorden die Christus tot de Vader richt, is er één dat het grootst is van alle en ze alle samenvat. En dat is het woord waarmee Christus de zijnen maant om altijd verenigd te zijn bij het oplossen van de kwesties en het beoordelen van wat goed is om te doen.”
Groot gemis
Soms, als een protestantse vriend mij op de man af vraagt wat ik denk van zijn traditie (of ze juist is of niet), antwoord ik: „Ze is incompleet.” Ze zou echt tot haar recht komen als ze geïntegreerd zou worden in de hele ”catholica”.
De andere door Spruyt genoemde bekeerling, G. K. Chesterton, merkte geniaal op dat „dwaling een waarheid is die gek is geworden. En ze is gek geworden omdat ze geïsoleerd is geraakt van de andere waarheden.” Hij definieerde de katholieke Kerk als de plek waar alle waarheden elkaar vrijelijk kunnen ontmoeten. Ik voeg daaraan toe: en tot hun recht komen!
Want niet alleen protestantse kerkelijke gemeenschappen kunnen profiteren van katholisering, ook wij rooms-katholieken hebben u, overtuigd hervormde christenen, nodig. Voor de Wereldkerk – voor elk lid ervan – is het ontbreken van het ”reformatorische element” een groot gemis! Allereerst de individuen natuurlijk. Je zou gebroederlijk samen willen eten van het brood en drinken van de wijn die de Wijsheid voor ons gemengd heeft. Maar ook de ware tradities ervan, zoals die van ”de vrijheid van een christenmens”, die van de ernst, die van de liefde voor en persoonlijke bekendheid met de Schrift, die van de persoonlijke inzet en, zeker hier in Nederland, die van het ”protestantse” gevoel voor de eigen cultuur, traditie en taal en voor het belang van opvoeding.
Luthers bezwaren
Waarom niet denken over een ”reformatorische kamer” binnen het grote huis van de katholieke Kerk? Dat is in de kerkgeschiedenis vaker gebeurd. Recent nog met het ordinariaat voor anglicanen die (met behoud van en respect voor hun eigen tradities) formeel één zijn geworden met de Wereldkerk. Zo geven ze zichtbaar en tastbaar uitdrukking aan de eenheid in verscheidenheid van Christus’ Lichaam.
We moeten niets willen forceren, maar onszelf ook niet verdedigen met argumenten die na eeuwen van pijnlijke verdeeldheid geen stand meer houden, omdat ze, door Gods genade, zijn opgelost. Zo kunnen we na de ”Gezamenlijke Verklaring over de Rechtvaardigingsleer door de Rooms-Katholieke Kerk en de Lutherse Wereldfederatie” van 1997 (ook door steeds meer calvinistische kerkelijke gemeenschappen onderschreven) niet meer doen of al Luthers bezwaren nog kaarsrecht overeind staan.
Laten we beginnen met naar eenheid te verlangen en ervoor te bidden. Want, nogmaals met Newman, „geloof (”faith”) is niets anders dan de uitdrukking van liefde. Als (de protestanten) en wij bezield zouden zijn van één geest, zouden we ons wel in één Kerk móeten verenigen. Het geloof (”belief”) van het hart zou voeren tot de belijdenis van de lippen. Maar als je het proces omdraait, naai je slechts een nieuwe lap op een oud kleed.”
De auteur is studentenpastor aan Tilburg University.
