Boyan Slat zag een oplossing waar anderen vooral het probleem zien, en hij ging ermee aan de slag. Zijn positieve insteek en zijn aansprekende presentatie –het probleem is op te lossen met techniek– bracht mensen in beweging, ook miljardairs die verder weinig met milieudoelstellingen hebben. Zijn verbeelding speelt hierin een belangrijke rol – hij haalde al veel geld op voordat er ook maar iets gerealiseerd was.

Creatieve verbeeldingskracht is de laatste jaren een steeds belangrijker thema geworden in onderzoek naar ondernemerschap. Ondernemers die meer ideeën genereren zijn succesvoller en zijn in staat zichzelf te vernieuwen.

Het gaat echter niet alleen om de hoeveelheid ideeën, maar ook om de vraag of iemand zich in anderen kan verplaatsen. Of iemand zich kan indenken wat anderen van een idee vinden. Sociale verbeeldingskracht wordt dit genoemd.

Dit is iets anders dan een marktonderzoek waarbij mensen gevraagd wordt wat ze van iets vinden. Het gaat er hier om dat een ondernemer snel kan evalueren wat anderen ervan vinden, ook al is het iets wat nooit uit een marktonderzoek naar voren zou komen – net zoals de meeste mensen voor de introductie van de iPhone in 2007 nooit hadden bedacht dat ze vrij massaal meer dan 500 euro zouden uitgeven voor een mobiele telefoon. Sociale verbeeldingskracht helpt om anderen mee te krijgen met een nieuw idee en de uitvoering ervan, als investeerder, compagnon of als klant.

Veel kinderen zijn erg creatief en hebben veel verbeelding, vaak meer dan volwassenen. Toch zijn kinderen niet per se goede ondernemers. Dat komt doordat ze de ervaring en de kennis missen die nodig zijn om ideeën te evalueren. Ze kunnen prima een mooie boomhut bedenken, maar de praktische uitvoering ervan is lastiger. Kennis en ervaring leveren praktische verbeeldingskracht: het vermogen om in te schatten of iets ook echt uitvoerbaar is.

Het lijkt er soms op dat in het westerse onderwijssysteem verbeeldingskracht te veel ingeperkt wordt. Alles moet logisch zijn, in hokjes passen. Managementopleidingen leggen de nadruk op risicobeheersing, planning en controle. Nuttig, maar het perkt de creatieve verbeeldingskracht in. Daardoor zijn managers die afkomstig zijn van grote bedrijven –die goed zijn in planning en controle– vaak ook niet zulke goede ondernemers, omdat ze het niet meer gewend zijn om zich aan hun verbeelding over te geven.

Maar er is hoop. Verbeeldingskracht is iets wat je voor een deel kunt aanleren. Creatieve verbeeldingskracht is te stimuleren door divergent, afwijkend te denken. Dat kun je doen door een oordeel over nieuwe ideeën uit te stellen, door veel nieuwe ideeën te genereren, door nieuwe verbindingen te leggen en door te focussen op nieuwheid van de ideeën.

Als je merkt dat je eigen verbeeldingskracht niet veel voorstelt –creatief, sociaal of praktisch– kun je proberen een team te vormen met anderen die daar wel goed in zijn. Opnieuw is het belangrijk om die ander dan wel de ruimte te geven om creatief te denken. Niets is zo funest voor creativiteit als snelle reacties zoals: „Dat hebben we al eens geprobeerd”, „Dat is niets voor ons”, of „Jij met je vreemde ideeën.”

Voor de Nederlandse economie zijn kennis en innovatie steeds belangrijker. Iedereen kan daar zijn steentje aan bijdragen door zijn verbeeldingskracht te gebruiken.

Of het nu gaat om een vrouw die een nieuwe en betere dweil bedenkt, zoals het enorme succes van Joy Mangano’s Miracle Mop, de dweil die je kunt uitwringen zonder je handen nat te maken. Of om iemand zoals Boyan Slat, die een manier vindt om het plastic in de oceanen op te ruimen – het begint met het bedenken van het idee. Veel heb je daar niet voor nodig. Alleen je verbeeldingskracht.

Elco van Burg is consultant bij Lentera Papua in Indonesië en universitair hoofddocent ondernemerschap en organisatie aan de Vrije Universiteit Amsterdam.