Maagverkleining niet het ei van Columbus
Wie denkt dat een maagverkleining een simpele oplossing is voor ernstig overgewicht, vergist zich. „Pas je je voeding niet aan, dan komen de kilo’s er zo weer bij.” Bovendien brengt de operatie ernstige gezondheidsrisico’s met zich mee. Een maagband kan zelfs dodelijk zijn.
Daarvoor waarschuwt Annette Born (48). Born is ervaringsdeskundige: ze onderging zelf drie maagverkleinende operaties. Als coach begeleidt ze al een decennium patiënten die zo’n operatie overwegen of hebben gehad. En in oktober verscheen ”ABC van de Maagverkleining”, inmiddels het vijfde boek van haar hand over dit onderwerp.
In haar publicatie behandelt Born alle aspecten van de operatie, die in Nederland jaarlijks bij zo’n 12.000 mensen wordt uitgevoerd. In het eerste deel passeren verschillende typen maagverkleinende operaties de revue, met de voor- en nadelen (zie kader).
Het tweede deel van het boek bestaat uit een alfabetisch gerangschikte lijst van begrippen waarmee iemand te maken krijgt bij een maagverkleining. In het derde deel staan ervaringsverhalen van haarzelf en anderen, die soms wel, maar soms ook niet te spreken zijn over de behandeling.
Wanneer komt iemand in aanmerking voor een maagverkleining?
„Je kunt zo’n behandeltraject ingaan als je ernstig overgewicht hebt. Dus als je een BMI hebt boven de 40 of boven de 35 met gezondheidsklachten die gerelateerd zijn aan overgewicht: diabetes, slaapapneu, hoge bloeddruk en ernstige gewrichtsklachten. Maar dat niet alleen: je moet ook kunnen aantonen dat je voldoende afvalpogingen hebt gedaan, dat je mentaal in balans bent en dat je gemotiveerd bent om de operatie te ondergaan.”
Waarom komen mensen die een maagverkleining overwegen bij u langs? Krijgen ze in het ziekenhuis of bij de obesitaskliniek geen voorlichting?
„Met het begeleiden van mensen ben ik begonnen bij de Nederlandse Obesitas Kliniek, met vestigingen in onder meer Amsterdam, Arnhem en Terneuzen. Ik vond het toen jammer dat patiënten vooral in groepsverband worden begeleid. Niet iedereen gedijt in een groep.
In het ziekenhuis kun je ook een consult krijgen, maar de tijd daarvoor is beperkt. Mensen hebben behoefte aan begrip, ze willen hun verhaal kwijt. Er zit vaak veel verdriet achter, voordat mensen kiezen voor een operatie. Dat kun je niet allemaal in een kwartiertje vertellen. Om deze redenen ben ik tien jaar geleden gestart met een eigen praktijk in Zeist.”
Waarvoor waarschuwt u cliënten die een maagverkleining overwegen?
„Ik wil mensen behoeden voor een teleurstelling. Een maagverkleining is geen trucje waarmee je eenvoudig van je overgewicht afkomt en je een mooi, slank figuur krijgt. Het lichaam is zo sterk dat het een operatie ongedaan kan maken. De maag is een spier. Verklein je de maag, dan kan die zich nadien uitrekken, zodat je toch veel eten op kunt. Bovendien: als je de hele dag door kleine porties eet, kun je bij elkaar toch veel naar binnen werken. Ik zeg weleens: na zo’n operatie begint het pas.”
Wat bedoelt u daarmee?
„Je moet elke dag op je voeding letten. Eet je te veel suiker of vet, dan kun je je een paar uur knap ziek voelen: dumping noemen we dat. Overigens heeft niet iedereen last van dumping, dat hangt van het type maagverkleining af. Eet je te weinig, dan loop je het risico op tekorten. Het eerste waaraan mensen dat merken, is vermoeidheid.
Behalve gezond eten is het belangrijk om vitaminesupplementen te slikken die zijn bedoeld voor gebruik na een maagverkleining. Daar zitten onder meer vitamine D en vitamine B12 in. Vitaminepillen van drogisterijketens als Kruidvat of Etos zijn waardeloos: die plas je zo weer uit. Ik adviseer met klem altijd de vitaminepillen te gebruiken van FitForMe, nadat ik aan den lijve ondervond hoe ik daarvan opknapte.
Ook moet je blijven bewegen. Eet je niet gezond en beweeg je te weinig, dan is de kans groot dat je je overgewicht houdt. Circa 15 procent van de patiënten valt dan ook niets af van een maagverkleining.
Overigens: het effect van een maagverkleining is heel onvoorspelbaar. Sommigen hebben na een operatie de hele dag door honger, anderen krijgen om 15.00 uur in de middag pas zin in een kop thee.”
Wat als de operatie wel positief uitpakt en je kilo’s aan gewicht verliest?
„Val je flink af na een maagverkleining, dan kom je letterlijk te ruim in je vel te zitten. Alles zwabbert om je lijf. De vellen gaan plakken en zorgen voor smetplekken, jeuk en ontstekingen.
Een buikwandcorrectie kan ervoor zorgen dat je huid weer strak zit. Het kost echter veel inspanning om deze behandeling vergoed te krijgen, áls het je al lukt. Zo kom je bij sommige zorgverzekeraars pas in aanmerking voor een vergoeding als je buik lijkt op een grote brandwond. Probeer dáár maar aan te voldoen.
Krijg je geen vergoeding voor elkaar, dan zul je de behandeling van tussen de 5000 en de 10.000 euro zelf moeten dokken.
Je wordt niet per se mooier van een maagoperatie. Sommigen zien groen van ellende door vitaminetekorten, of lijken tien jaar ouder door een smal gezicht in de te ruime huid. Dat noem ik ”gastric bypass”-koppies. Vet is de beste botox.”
Hoe ernstig kunnen complicaties van een maagverkleining zijn?
„De plek waar de slokdarm of maag aan de dunne darm wordt vastgemaakt kan gaan lekken. Deze naadlekkage veroorzaakt buikvliesontsteking, waardoor je invalide kunt raken. Ik ken mensen die hierdoor in een rolstoel zijn beland.
Een maagband kan dodelijk zijn. Hoe strak deze band de maag afsluit, kun je instellen. Een voormalige cliënt van mij had dat vlak voor zijn vakantie zó strak gedaan dat hij nauwelijks eten binnenhield. In het buitenland kwam hij daar te laat achter en is hij door verhongering om het leven gekomen. Minder ernstig, maar wel vervelend is dat je na een operatie uit je mond kunt gaan ruiken naar ontlasting. Ook diarree kan ontstaan, waardoor je de hele dag door naar het toilet moet. Dit soort complicaties komt bij voorlichtingsgesprekken vaak niet aan de orde.”
Worden mensen gelukkiger van een maagverkleining?
„De meeste mensen zijn er heel blij mee als ze na een maagverkleining flink afvallen. Maar je hoeft er niet gelukkiger door te worden. Je leven gaat niet opeens op rolletjes, je huwelijk wordt er niet beter van. Anderen die veel gewicht verliezen, missen hun lijf en hebben achteraf spijt van de operatie. Ook zijn er die gewend waren een rotgevoel ‘weg’ te eten. Door de operatie lukt dat niet meer en komt de pijn boven.”
Wat raadt u mensen aan die een maagverkleining overwegen?
„Los psychische problemen zo veel mogelijk op voordat je eraan begint. Je komt jezelf tegen tijdens zo’n traject. Het is dan belangrijk om je leven op de rit te hebben, en op steun vanuit je omgeving en gezin te kunnen rekenen bij moeilijke momenten. Zoals wanneer je last krijgt van complicaties of moeite krijgt met je te ruime huid. Of dat je bij een verjaardag een gebakje moet laten staan, terwijl de rest van de familie daar wel van smult.”
Op uw website schrijft u: „De operaties hebben me meer dan ooit laten kijken naar mezelf. Ze zijn een spiegel geweest. Iets waar ik dankbaar voor ben.” Licht dat eens toe.
„Ik heb drie zware maagverkleinende operaties gehad: een maagband, een gastric bypass en een distale gastric bypass. Ik heb onwijs veel respect voor mijn lichaam, dat dit allemaal goed doorstaan heeft. Anderen zijn er erg ziek van geweest, of zijn zelfs in een rolstoel beland.
Wat ik hier ook mee bedoel, is dat ik het achteraf erg jammer vind dat ik mijn mooiste jaren heb laten beïnvloeden door mijn overgewicht. Op mijn 22e woog ik 122 kilogram, dat vond ik niet leuk als jonge moeder. Ik was jaar in jaar uit bezig met mijn lichaam, met sporten en voeding. Ten einde raad ben ik onder het mes gegaan. Uiteindelijk bleek dat mijn dunne darm veel langer was dan normaal, waardoor ik meer voedingsstoffen opnam dan gebruikelijk. Bij de laatste ingreep is mijn dunne darm flink ingekort.
Ik weeg nu 78 kilo, maar ben nu net zo gelukkig als toen. Terwijl ik dacht dat het leven zo veel mooier zou worden als ik veel gewicht zou verliezen. Ik kan nu wel makkelijker bewegen en ik voel me fitter. Sporten gaat beter en ik zie er vitaler uit.”
Dus u heeft geen spijt van de operaties?
„Nee, zeker niet. Ik ben er blij mee, maar betaal er wel elke dag de prijs voor. Valt iets verkeerd, dan moet ik zo twintig keer naar de wc. Ergens uit eten gaan is lastig. Als mijn man aan de bitterballen zit, neem ik een mango. Maar als ik verhalen van anderen hoor, heb ik niets te klagen.”
ABC van de maagverkleining. Wat staat je te wachten na een maagverkleining?, Annette Born; uitg. Lucht; 239 blz.; € 20,-
Typen operaties
Er zijn verschillende soorten maagverkleinende operaties. De gastric bypass (maagomleiding) is een van de effectiefste en populairste. Hierbij wordt de maag verkleind tot een volume van slechts 25 milliliter –een matig gevulde maag heeft een inhoud van 1500 mL– en verbonden met een ingekorte dunne darm. Door de kleine maag raak je snel verzadigd. Als je te veel eet, met name veel suikers, treedt er dumping op: een gevoel van zwakte en zweterigheid.
Bij een mini-gastric bypass wordt de maag minder verkleind dan bij de gewone gastric bypass. Bovendien wordt bij de mini-gastric bypass 2 meter van de 6 meter lange dunne darm buiten werking gesteld. Dit resulteert in een lagere opname van energie, maar ook van vitamines.
Nog meer dunne darm wordt buiten werking gesteld bij de distale gastric bypass: daar gaat de voeding door slechts 120 centimeter van de dunne darm. Dit is een experimentele operatie die slechts bij hoge uitzondering wordt uitgevoerd.
Bij een gastric sleeve wordt een groot deel van de maag verwijderd, waardoor een smalle buisvormige maag (sleeve) overblijft met een volume van ongeveer 150 milliliter. Hierbij treedt geen dumping op. De gastric sleeve is met name geschikt voor mensen die gewend zijn grote porties te eten: dat gaat voortaan niet meer.
Een maagband was enkele jaren geleden zeer populair, maar wordt steeds minder vaak geplaatst. De band, die het bovenste deel van de maag versmalt, kan de doorgang van vast voedsel zoals groente en vlees belemmeren, terwijl vloeistoffen zoals frisdrank of slagroom er vrij doorheen kunnen. Complicaties zijn overmatig braken en ondervoeding.
Twee andere operaties zijn zeer ingrijpend en worden soms alleen uitgevoerd bij extreem overgewicht (BMI van minimaal 60). Een daarvan is de zogeheten duodenal switch, waarbij de vertering van voeding pas in de laatste meter van de dunne darm plaatsvindt. Bij de andere operatie, die bekend staat onder de afkorting SADI, wordt de maag verkleind en 2,5 meter van de dunne darm uitgeschakeld. Aan beide operaties kleven forse nadelen, zoals het risico op tekorten aan voedingsstoffen, levenslange nacontrole, ongewenste lichaamsgeur en diarree.
