Eten behoort tot de identiteit van een christelijke geloofsgemeenschap. „Het is opvallend dat de nieuwe vormen van kerk-zijn de waarde van de maaltijd volop hebben herontdekt. Ik denkt dat er geen pioniersplek is waar niet steevast of zeer regelmatig wordt gegeten.”
Dat stelde dr. René de Reuver, scriba van de synode van de Protestantse Kerk in Nederland, woensdag in Amsterdam tijdens de presentatie van het boek ”Rond de tafel. Maaltijd vieren in liturgische contexten”. De publicatie is het resultaat van onderzoek aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) naar de betekenis van avondmaal en eucharistie. „Het zou boeiend zijn om te onderzoeken wat het liturgische gehalte van deze maaltijden is.”
De Bijbel laat zien hoe wezenlijk de maaltijd is. „God verschijnt aan Abraham in de gestalte van drie vreemdelingen. Gastvrij zet Abraham op het heetst van de dag een voortreffelijke maaltijd voor. Aan de eettafels waar Jezus aanzit tekenen zich de contouren van het Koninkrijk af. Eten en drinken blijken veel meer te zijn dan het tot je nemen van de nodige bouwstenen voor je lichaam.”
Het lezen van het boek maakte dr. De Reuver bewust van de noodzaak van een herwaardering van ons eten en drinken. „Wereldwijd schijnen wij in Nederland het minste geld uit te geven en aandacht te besteden aan ons eten en drinken. Volgens mij is nog nooit onderzocht of dit te maken zou kunnen hebben met de geringe frequentie van het vieren van de maaltijd van de Heer in ons protestantse land. Ofwel: zou er een verband bestaan tussen de protestantse lage avondmaalsfrequentie en onze geringe eetcultuur?”
Crisis
In de westerse cultuur is er een crisis in de gevoeligheid voor het heilige en het sacramentele, zo stelde drs. Geert van Dartel, secretaris van de Katholieke Vereniging voor Oecumene. „Waarom zouden de kerken anders leeggelopen zijn?” Om te weten hoe het zit met de viering van avondmaal en eucharistie is volgens hem onderzoek van belang naar de verschillende liturgische contexten. Van Dartel vond het jammer dat in de bundel alleen de eucharistie in Vlaanderen is onderzocht. „Je zou dat onderzoek ook op het niveau van een parochie moeten doen. Waarschijnlijk zie je daarbij grote verschillen. De Rooms-Katholieke Kerk in Nederland houdt daarentegen vast aan eenheid in liturgie en zoekt wegen om die over te dragen.”
Meetinstrument
De onderzoekers hebben een instrument uitgeprobeerd om het effect van religieuze maaltijden op sociale verbondenheid te meten. „Origineel”, stelde Van Dartel, „maar ik geloof niet direct dat pastores of kerkelijke beleidsmakers dit instrument gaan gebruiken voor beleidsontwikkeling op het gebied van liturgie.”
Dr. Dick Schoon, bisschop van de Oudkatholieke Kerk in Nederland, stelde dat de kerk door de eucharistie kerk wordt. „Een normale maaltijd is nooit de ruime gemeenschap die de kerk wordt op zondag. Vrienden kies ik, op zondag proef ik de gemeenschap zonder grenzen.”
Claartje Kruijff, ”theoloog des vaderlands”, verwees naar een passage in Jan Siebelinks roman ”Knielen op een bed violen” over een avondmaalsdienst. „De tafel stond aangericht, maar niemand kwam...” Kruijff: „Ik heb gehuild toen ik dat las.”
