Er is momenteel veel discussie rond de PACE-trial. Dit is een studie uit 2011 die de effectiviteit van cognitieve gedragstherapie (cgt) voor CVS/ME onderzocht en in The Lancet werd gepubliceerd.

De auteurs concludeerden dat cgt leidt tot afname van de vermoeidheid en verbetering van het functioneren. Zij stelden op grond van een aanvullende analyse dat een subgroep van patiënten volledig herstelde van het chronischevermoeidheidssyndroom (CVS). Niet iedereen onderschrijft deze conclusies, hoewel de onderbouwing van de bezwaren veelal ontbreekt.

(Meta)onderzoeken

De slotsom dat een behandeling voor een aandoening effectief is, kan niet gebaseerd worden op slechts één studie. Er zullen altijd meerdere, zorgvuldig gecontroleerde effectstudies verricht moeten zijn die in dezelfde richting wijzen.

In meta-analyses worden de resultaten van een aantal vergelijkbare klinische studies samengevat. Verschillende van die analyses, waarbij de effectiviteit van cgt voor CVS/ME bepaald werd door meerdere studies samen te analyseren, zijn gepubliceerd in peer-reviewed tijdschriften. Dat zijn tijdschriften waarin veel nadruk ligt op het belang van collegiale toetsing van artikelen.

In al deze meta-analyses kwam men tot de conclusie dat cgt leidt tot een afname van vermoeidheid en beperkingen bij CVS/ME-patiënten (Castell et al, 2011; Malouff et al, 2008; Price et al, 2008).

Sinds de laatste meta-analyse zijn er weer nieuwe effectstudies verschenen. Ook deze studies laten, op één na, een positief effect zien van cgt op vermoeidheid en beperkingen. De vigerende richtlijn in Nederland, opgesteld door diverse beroepsverenigingen, adviseert cgt als eerstekeusbehandeling in Nederland voor CVS/ME. De bezwaren tegen de PACE-trial doet geen enkele afbreuk aan deze conclusie.

Positieve effecten

In Nederland wordt het protocol gebruikt dat is ontwikkeld door het Nederlands Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid (NKCV; Knoop en Bleijenberg, 2010). Het NKCV heeft de effecten van deze cgt getoetst in diverse gerandomiseerde (dat is: met willekeurig gekozen proefpersonen) en gecontroleerde onderzoeken bij adolescenten met CVS (individuele face-to-face-therapie en cgt via internet) en volwassenen (individuele therapie, groepstherapie, zelfbehandelingsinstructies en internettherapie).

Eén gecontroleerde (niet-gerandomiseerde) studie liet geen effect zien van cgt als groepsbehandeling. De overige zes gerandomiseerde en gecontroleerde studies lieten allemaal een positief effect zien van cgt op vermoeidheid en beperkingen.

Een subgroep van patiënten herstelt volledig van CVS, de meerderheid profiteert van de cgt. Van een zevende studie, naar de effectiviteit van internet-cgt bij volwassenen, zullen binnenkort de resultaten bekend zijn.

Er zijn inmiddels ook drie Nederlandse implementatiestudies gepubliceerd, waaronder een gerandomiseerde en gecontroleerde studie, die laten zien dat cgt voor CVS/ME ook effectief kan worden toegepast in de reguliere ggz, dus buiten een gespecialiseerd behandelcentrum voor vermoeidheid.

Het is moeilijk voorstelbaar hoe mensen tot de conclusie kunnen komen dat cgt voor CVS/ME niet effectief is.

De auteur is emeritus hoogleraar aan Radboudumc en voormalig hoofd van het Nederlands Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid.