De top in het Egyptische Sharm-el-Sheikh beleefde vrijdag formeel de laatste dag. Maar een definitieve slotverklaring lag er niet. De meningen van de deelnemende landen bleven ver uiteenlopen, en het voorzitterschap van Egypte maakte de problemen alleen maar groter. Onderhandelaars bereiden zich voor op een drukke zaterdag en zondag.

„Het is chaos”, concludeerde het Amerikaanse persbureau Bloomberg donderdagavond al. Gesprekken liepen muurvast en deelnemende landen waren woedend over de voorgestelde slotverklaring.

Steenkool

Wat had gastland Egypte gedaan? In conceptverklaring van donderdagavond bleken afspraken over de wereldwijde uitfasering van olie, gas en steenkool vrijwel geschrapt. Daarover hadden India, de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk, de VS en enkele kleine eilandstaten juist een felbevochten compromis bereikt.

Analisten van Bloomberg wijten dat aan de lobby van olieproducerende landen, die door de oorlog in Oekraïne het tij mee hebben. Meer dan ooit is de wereld afhankelijk van hun olie en gas. „Nu zijn we net superhelden”, zei Suhail Al-Mazrouei, minister van Energie van de Verenigde Arabische Emiraten.

Ook verscheen er uit het niets een verplichting voor de rijke westerse landen om in 2030 de CO2-uitstoot te hebben teruggebracht naar nul. Daarover waren niet eens onderhandelingen gevoerd. Deze landen hebben afgesproken om in 2050 CO2-neutraal te zijn. Dit is nodig om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad. Op dit moment bedraagt de temperatuurstijging al 0,89 graden, terwijl de CO2-uitstoot nog steeds toeneemt. Europarlementariër Bas Eickhout noemde het vrijdag op de NOS „onrealistisch” om dit doel uit het klimaatakkoord van Parijs (2015) al in 2030 te halen.

Verder eisen 134 van de bijna 200 deelnemende landen dat de rijke landen een politiek signaal afgeven dat er in eind 2024 een fonds wordt opgericht om klimaatschade in arme landen te compenseren. Maar dat klimaatfonds lijkt niet van de grond te komen. Om uit de impasse te komen heeft de EU vrijdagmorgen een nieuw voorstel gedaan om zo’n fonds op te richten.

Wat de onzekerheid nog meer vergroot is dat landen op het laatste moment tijdens nieuwe onderhandelingen hun toezeggingen kunnen intrekken. Met als gevolg dat afspraken hun meerderheid verliezen en moeten worden geschrapt.

Seinen op rood

Of de landen op COP27 zullen komen tot een krachtige slotverklaring is zeer onzeker. Alle seinen staan momenteel op rood. „Er is duidelijk een vertrouwensbreuk tussen Noord en Zuid, en tussen ontwikkelde en opkomende economieën”, constateerde VN-baas António Guterres vrijdag. Flora Graham, journalist voor het wetenschappelijk tijdschrift Nature, liet vrijdag weten dat „de kloof tussen landen nog te groot is voor een succesvol resultaat.”

Daarmee lopen de uitwerking en de uitvoering van het klimaatakkoord van Parijs alleen maar meer vertraging op: het doel van maximaal 1,5 graad temperatuursverhoging wereldwijd komt geleidelijk aan in de gevarenzone terecht. Voorzitter van de Europese Commissie Frans Timmermans: „Als deze top mislukt, verliezen we allemaal, we hebben absoluut geen tijd te verliezen.”