Het gebruik van DNA bij onderzoek naar familiegeschiedenis is populair. Een buisje met wat spuug of wangslijm volstaat voor een DNA-test. Tien tips.
DNA-onderzoek
Verschillende partijen bieden deze tests aan. In Nederland zijn Ancestry, Family Tree DNA en MyHeritage het bekendst. De eerste twee bedrijven zijn Amerikaans, het derde is gevestigd in Israël. Er zijn verschillende types DNA-tests. Zo kan op het Y-chromosoom worden getest in de mannelijke lijn, of op het mitochondriale DNA voor de vrouwelijke lijn. Het resultaat moet inzicht bieden in je etniciteit of „genetische mix.” Deskundigen nemen deze claims met een flinke korrel zout. Privacy is ook een onderwerp om tenminste even bij stil te staan.
FamilySearch
Er is veel genealogische informatie te vinden op de website FamilySearch, beheerd door de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen. De leden van deze kerk –ook wel mormonen genoemd– hebben een speciale reden om zich voor stamboomonderzoek te beijveren: het kerkgenootschap kent de postume doop. Om zo veel mogelijk voorouders op te sporen, werkt de kerk samen met genealogische websites zoals ancestry.com, myheritage.com en geneanet.org.
Familienamen
De Nederlandse Familienamenbank toont op een kaart van Nederland hoe vaak een familienaam voorkomt per gemeente. De cijfers zijn gebaseerd op de Gemeentelijke Basisadministratie van 2007. Ook zijn er per provincie gegevens te zien uit de volkstelling van 1947. De databank valt onder het CBG Centrum voor familiegeschiedenis en werd eerder beheerd door het Meertens Instituut.
WieWasWie
Tientallen archieven uit het hele land hebben hun bronnen digitaal toegankelijk gemaakt via WieWasWie, een website van het CBG Centrum voor familiegeschiedenis. Deze overheidsinstelling heeft als doel om stamboomonderzoek te bevorderen. Als betrouwbare website, die ook de originele bronnen ontsluit, is WieWasWie onmisbaar in het onderzoek naar je familiegeschiedenis. De landelijke database biedt informatie over meer dan 230 miljoen personen. Het motto van WieWasWie luidt: ”Iedereen heeft een geschiedenis”.
Naar welk archief?
Archieven zijn er in soorten en maten. Plaatselijk, voor een streek, provinciaal en landelijk. Voorbeelden daarvan: Gemeentearchief Ede, Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe, Gelders Archief en Nationaal Archief. Veelal vermelden de archieven op hun website welke bronnen er bij hen te vinden zijn. Wie op zoek is naar notariële akten uit Ede, kan daarvoor terecht bij het gemeentearchief in die plaats. Voor doop-, trouw- en begraafboeken uit diezelfde omgeving moet de stamboomonderzoeker naar het Gelders Archief.
archiefwiki.pleio.nl/wiki/categorie:archieven voor een overzicht van archieven in Nederland
Genealogie Online
Op de website Genealogie Online zijn meer dan 11.000 genealogische publicaties te vinden die samen informatie geven over ruim 69 miljoen personen. Genealogie Online is een initiatief van ICT-ondernemer Bob Coret. De dienst kan vrijblijvend worden uitgeprobeerd. Voor enthousiaste gebruikers is er een betaald abonnement dat extra mogelijkheden biedt.
Oud handschrift: wat staat daer?
Het lezen van oude handschriften is voor de beginner geen sinecure. Neem bijvoorbeeld een tekst uit 1733 over ene Francis Palmarts die claeght over een vercken dat onlanghs verdroncken is in den stadts wijer aen het bolgewerck – en dat dan in een priegelig handschrift. Ga er maar aan staan. Oefenen met het lezen van dit soort teksten kan op watstaatdaer.nl.
Dat ”sout” zout kan betekenen maar ook soldij, is te vinden in de historische woordenboeken van het Instituut voor de Nederlandse Taal.
Software
Stamboomonderzoekers kunnen hun gevonden gegevens verwerken, ordenen en publiceren met behulp van software. Er is een keur aan programma’s, waaronder het Nederlandse Aldfaer, Family Tree Builder, Haza-21 en Pro-Gen. Aldfaer is gratis en steunt op donateurs. Bij Family Tree Builder zijn sommige functies alleen beschikbaar voor betalende leden van MyHeritage. GensDataPro is een betaald programma van de Nederlandse Genealogie Vereniging.
Erfgoedorganisaties
Om meer zicht te krijgen op het leven van voorouders, is kennis nodig van lokale geschiedenis en streekhistorie. Daarvoor kun je onder meer terecht bij erfgoedorganisaties, die in elke provincie te vinden zijn. Sommige van deze organisaties fungeren ook als kenniscentrum. Erfgoed Gelderland, bijvoorbeeld, digitaliseert periodieken van historische verenigingen. Erfgoed Zeeland heeft een mediatheek waar onderzoekers de collectie kunnen raadplegen. De organisaties houden zich in de regel bezig met cultuurhistorie, monumenten, landschappen en archeologie.
skbl.nl/erfgoedorganisaties voor een overzicht
Geavanceerd zoeken
De schrijfwijze van namen wil in de loop der tijd nog weleens wisselen: Jansen, Janssen en Janzsen. Wie online op al die namen wil zoeken, kan in de zoekopdracht een jokerteken of zogenoemde wildcard plaatsen. De bekendste zijn * (asterisk) en ? (vraagteken). Zo levert de zoekopdracht Eli?a zowel resultaten op met de namen Eliza als Elisa. De asterisk vervangt meerdere tekens, zodat de zoekopdracht Bog*r? onder meer de namen Bogaart, Bogaert en Bogaard omvat. Een voorbeeld van een website die met wildcards werkt is wiewaswie.nl. Daarvoor is een premiumabonnement wel een vereiste.
CBG
CBG Centrum voor familiegeschiedenis heeft behalve wiewaswie.nl ook een eigen website, waarop veel kennis wordt gedeeld. Er zijn thematische artikelen te vinden over de hugenoten, Indische voorouders, de Tweede Wereldoorlog en het gebruik van DNA bij familieonderzoek. Termen zoals BRP (Basisregistratie Personen) en NRO (Nationaal Register Overledenen) worden in een begrippenlijst uitgelegd.
