Als we ons niet verdiepen in de veranderingen in de Rooms-Katholieke Kerk en in lokale verschillen, dan houden we karikaturen in stand. Zonder goed beeld van ”de kerk van tegenwoordig” verdwijnt iedere basis voor gesprek. Dan komt er van ons zo vaak geuite verlangen naar een algemene (katholieke) kerk in de praktijk weinig terecht.

Ook als het gaat om ons gesprek met jongeren is het belangrijk een goed beeld te hebben van ”de jeugd van tegenwoordig”. Ouders en gemeenteleden ervaren dat gesprek vaak als best moeilijk, en het wordt ook niet bevorderd door karikaturen zoals ”vroeger was alles beter” of ”het is een patatgeneratie”.

Soms lijkt de kloof tussen de generaties alleen maar groter te worden. Iedere vier jaar wordt in meer dan vijftig landen onder jongeren in het basis- en middelbaar onderwijs het zogenaamde HBSC-onderzoek naar gezondheid en welzijn uitgevoerd. (HBSC staat voor Health Behaviour in School-aged Children.) Ook in Nederland deden weer vele honderden jongeren mee en de onderzoeksresultaten zijn recent in bijzijn van koningin Máxima gepresenteerd. Daarin zijn allerlei trends te zien die aanknopingspunten bieden voor ons gesprek met jongeren.

Zo is bijvoorbeeld het rook- en drinkgedrag van jongeren in de afgelopen twintig jaar duidelijk veranderd. Van de 15-jarigen rookt 4 procent dagelijks, terwijl dat percentage twintig jaar geleden vijf keer zo hoog was. Ook het gebruik van alcohol en drugs neemt duidelijk af. Ongeveer een kwart van de middelbare scholieren meldt in de afgelopen maand alcohol te hebben gedronken. Ook het percentage jongeren dat op de middelbare schoolleeftijd seksuele gemeenschap heeft gehad, is in twintig jaar tijd gehalveerd (2021: jongens 10,6 procent, meisjes 8,6 procent). Soms heb je het idee dat jongeren van nu slechter eten en minder bewegen dan vroeger, maar daarin is in de voorbije twintig jaar weinig veranderd.

Wel is het game- en internetgedrag van jongeren dramatisch veranderd. Ongeveer een op de drie middelbare scholieren is vrijwel de hele dag online met anderen. Het problematische gebruik van social media (met kenmerken van verslaving) is in enkele jaren verdubbeld. Jongeren geven toe dat het huiswerk er regelmatig onder leidt.

Ouders maken zich vaak zorgen over pesten in de klas, maar cijfers laten zien dat het aantal kinderen dat wordt gepest (2021: 7,9 procent) sterk is afgenomen. Zo’n 85 procent van de leerlingen ervaren de sfeer in de klas als (heel) goed. Er zijn ook zorgen als het gaat om het sociaal welzijn van onze jeugd. Bijna de helft van de jongeren ervaart veel prestatiedruk door schoolwerk. Ook trok de coronacrisis sporen. Leerlingen op de basisschool waarderen hun leven met gemiddeld een 8, in het voortgezet onderwijs is dit cijfer echter een 7,1. Een op de drie leerlingen op de middelbare school ervaart een laag niveau van emotioneel welbevinden. Gevoelens van eenzaamheid nemen onrustbarend toe.

Het moge duidelijk zijn dat we als ouders ”de jeugd van tegenwoordig” niet meer kunnen vergelijken met die in onze eigen tijd. Ze leven in een turbulente wereld en de toekomst is onzeker. Toch toont het onderzoek ook een lichtpunt tussen alle getallen: Een overgrote meerderheid van de Nederlandse jongeren geeft aan dat het ouderlijk gezin enorm belangrijk is en veel steun aan hen geeft. Ongeveer negen op de tien jongeren kunnen gemakkelijk hun zorgen delen met hun moeder en acht op de tien jongeren met hun vader. De gezamenlijke maaltijd in het gezin blijkt hierin (nog steeds) een belangrijke rol te spelen. En misschien zouden we het niet verwachten, maar voor jongens is die maaltijd nog belangrijker dan voor meisjes. Dus, ouders en grootouders die het soms best lastig vinden om met jongeren van nu om te gaan en hen te begrijpen: luisteren, praten en samen eten helpt. De jeugd van tegenwoordig heeft behoefte aan autonomie, maar kan verbondenheid aan ouders en gezin echt niet missen!

De auteur is hoogleraar kinderlongziekten.