Hervormingsdag dwingt tot brede bezinning
Hoe je ook over de betekenis van geloof en kerk denkt, in het algemeen is iedereen het er wel over eens dat de kerkhervorming van 1517 een belangrijk markeringspunt in de geschiedenis is. Daarmee kwam een einde aan de kerkelijke en politieke dominantie van het pausdom. Alleen al daarom is er reden om elk jaar Hervormingsdag te houden.
Maar de kerkhervormers gingen verder dan het breken van de macht van Rome. Uiteindelijk was dat niet hun belangrijkste doel. Voor Luther kwam zijn drang tot reformatie voort uit de persoonlijke vraag: „Hoe krijg ík een genadig God?” Dat vraagstuk is de kern van zijn werk geweest.
Sommige moderne historici zien hierin een verlangen naar individuele onafhankelijkheid. Zij proberen de hervormer uit Wittenberg dan te modelleren als een baanbreker van het moderne individualisme. Maar daarmee laten ze hem buikspreken.
De vraag naar vergeving en verzoening kwam bij Luther voort uit een intense persoonlijke nood. Hij zocht antwoord op zijn levensvraag en was niet uit op het afwerpen van knellende kerkelijke banden. Sterker, in eerste instantie hoopte Luther gehoor bij de paus in Rome te krijgen. Pas toen hij door hem in de ban werd gedaan, keerde hij zich van de roomse kerk af.
Dat neemt niet weg dat Luther en de andere reformatoren hechtten aan het instituut kerk en aan de band met allen die liefhebbers van de Bijbelse waarheid waren. Zij hadden bezwaren tegen individualisten die hun eigen godsdienstige weg gingen. De kerk was voor hen de heilige verzameling van ware gelovigen, die hun zaligheid van Christus verwachten. Zij zagen de kerk als de plaats waar God bij uitstek Zijn boodschap liet horen.
Een verdeeld christendom deed de reformatoren pijn. Daarom voerden zij onderling godsdienstgesprekken, zij het dat die niet de begeerde eenheid onder de reformatorisch gezinden brachten. Maar de hunkering naar eenheid bleef. Calvijn moet hebben gezegd dat hij wel oceanen zou willen oversteken als hij daarmee eenheid tot stand kon brengen
Bij de jaarlijkse herdenking van de kerkhervorming mogen drie elementen niet vergeten worden. Voorop staat de levensvraag van Luther. Maar daarnaast mag niet uit het oog verloren raken dat de reformatoren de waarde van een geordend kerkelijk leven en van kerkelijke eenheid benadrukten.
Elk van die drie punten staat vandaag de dag onder druk. Veel kerkelijk meelevenden beamen de noodzaak van een antwoord op de vraag naar een genadig God. Maar vaak blijkt dat die hen niet echt bezighoudt. Daarnaast neemt de waardering voor gebondenheid aan de confessie en voor kerkelijke kaders af. Er is ook onder reformatorische christenen een hang naar individualisme. Het adagium vandaag de dag is: „Dat voel ik toch anders.” En, ten slotte, wie maakt zich nog echt druk over de kerkelijke verdeeldheid? De herdenking van de kerkhervorming dwingt daarom tot bezinning.
