In april zei een radionieuwslezer: „Onze koning en destijds ook zijn moeder hebben bij staatsbezoeken, vergezeld van handelsmissies, regelmatig flinke orders voor ons vaderlandje binnengehaald. Daarbij ging het niet over tonnen, maar over honderden miljoenen euro’s die gemoeid waren met orders voor Nederland.” Weet ons koningspaar, in samenspraak met buitenlandse staatshoofden, er dan een diplomatieke schep bovenop te doen?

Deze vraag legde ik eind april voor aan minister Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat. Begin juli ontving ik een gedetailleerde beantwoording, met bijlagen over verschillende (verre) landen.

Allereerst werden twee vragen bevestigend beantwoord: „Ja, het klopt dat er in de marge van staatsbezoeken een handelsmissie onder leiding van een bewindspersoon wordt georganiseerd.” En vervolgens: „Het kan inderdaad tot miljoenen- en mogelijk in een enkel geval tot miljardenorders leiden.”

Grote delegaties

Een paar voorbeelden. In oktober 2019 brachten koning Willem-Alexander en koningin Máxima een staatsbezoek aan India, een land met enorme maatschappelijke uitdagingen. Wie mocht denken dat deze economische missie door een handjevol bedrijfsdirecteuren vertegenwoordigd werd, heeft het mis. De delegatie telde 144 bedrijven (212 deelnemers) uit de sectoren maritiem, water, landbouw, gezondheid en dergelijke. Er werden 51 memorandums van overeenstemming en contracten getekend, met een geschatte waarde van meer dan 650 miljoen euro.

In maart 2020 was Indonesië aan de beurt. Parallel aan het uitgaande staatsbezoek ging opnieuw een economische missie mee: 112 bedrijven en kennisinstellingen (176 deelnemers) uit de sectoren agrifood, gezondheidszorg, maritiem, afvalmanagement, luchtvaart, kust- en waterbeheer en watertechnologie (de koning wel toevertrouwd). Deze missie heeft ongeveer 1,2 miljard euro aan overeenkomsten en contracten tussen Nederlandse en Indonesische bedrijven opgeleverd. In de bijlagen wordt vermeld dat door de aanwezigheid van het koninklijk paar en de indrukwekkende delegatie Nederland op de kaart gezet werd als innovatieve partner om te helpen bij het vinden van praktische oplossingen voor problemen daar.

Tussendoor en ook erna vonden bezoeken plaats van premier Rutte, ministers en staatssecretarissen, zoals aan de Verenigde Staten, Singapore en Nigeria. Minister Kaag ging naar China en België, prins Constantijn bezocht Finland. Koning Willem-Alexander en koningin Máxima rondden vorig jaar hun bezoeken aan alle deelstaten van buurland Duitsland af.

Informatie openbaar

De minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking rapporteert over missies met bewindspersonen aan de Tweede Kamer. Deze rapportages zijn openbaar. Elke geïnteresseerde mag deze opvragen. Het is begrijpelijk dat de effecten van zulke missies pas na enige tijd, soms maanden later, zichtbaar worden. Ook kunnen de resultaten niet altijd in concrete bedragen worden uitgedrukt, want het gaat ook om bijvoorbeeld nieuwe kennisprojecten en samenwerkingsverbanden.

Er is dus geen meetlatje waarmee we het profijt van de aanwezigheid van de koning en de koningin bij handelsdelegaties precies kunnen afmeten. Maar het staat wel vast dat hun invloed bepaald niet mag worden onderschat. Uiteraard staat er voor het Koninklijk Huis en de stafleden geld op de begroting, net als bij een president of een keizer. Maar daartegenover staan wel de extra orders en euro’s die Nederland in de wacht sleept tijdens staatsbezoeken.

De auteur is voormalig internationaal medewerker Veiligheid bij de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Justitie.