Het handgeschreven manuscript, bekend als ”Evangelistary Manuscript 220”, werd tijdens de Eerste Wereldoorlog gestolen uit het Theotokos Eikosiphoinissa-klooster in Griekenland. Bulgaarse troepen zouden deze bijzondere tekst in 1917 hebben meegenomen.

Volgens The Christian Post kocht de familie Green, eigenaar van de Amerikaanse winkelketen Hobby Lobby, het manuscript in 2011 op een veiling van Christie’s. Drie jaar later schonk de familie het aan het Museum of The Bible. De genoemde winkelketen is hoofdsponsor van het museum, dat in november 2017 officieel werd geopend.

Toen in later jaren bleek dat het om geroofde kunst ging, besloot het museum in 2020 het manuscript terug te geven. De Griekse autoriteiten verleenden het museum vervolgens toestemming om het stuk tot oktober 2021 te tonen.

De president van het museumbestuur en mede-eigenaar van Hobby Lobby Steve Green reisde vorige week samen met aartsbisschop Elpidophoros van Amerika naar Griekenland. Deze kerkvorst leidde aldaar de overdrachtsceremonie. Die werd gehouden in het nonnenklooster Theotokos Eikosiphoinissa in de buurt van de stad Drama in Noord-Griekenland. Green kreeg daarvoor uit handen van metropoliet Panteleimon van Xanthi een hoge onderscheiding.

Thuis

In een verklaring zei patriarch Bartholomeus I, de wereldleider van de Oosters-Orthodoxe kerk, dankbaar te zijn voor de teruggave. „Het is een ware zegen voor de kloostergemeenschap en voor de christelijke wereld om de religieuze stukken die uit het klooster werden gestolen officieel terug te zien keren naar hun natuurlijke thuis en weer te kunnen gebruiken voor de geestelijke opbouw van de gelovigen”, aldus de patriarch.

Het ”Evangelistary Manuscript 220” behoort tot de oudste met de hand geschreven evangeliën. Het was een van de honderden antieke kunstvoorwerpen die tijdens de Eerste Wereldoorlog werden geroofd uit Griekenland.

Het is niet de eerste keer dat het Museum of the Bible in Washington in het nieuws komt vanwege kunst met een discutabele herkomst. Al voor de opening in november 2017 liepen er onderzoeken naar antieke stukken die de familie Green van Hobby Lobby had gekocht. De Amerikaanse douane nam in 2011 een verzameling van kleitabletten met teksten in spijkerschrift in beslag. De familie was al voor de koop gewaarschuwd dat ze mogelijk uit Irak waren geroofd. De familie Green had voor de verzameling kleitabletten ruim anderhalf miljoen dollar betaald aan handelaren in de Verenigde Arabische Emiraten. Die hadden op de invoerpapieren vermeld dat het ging om keramische voorwerpen uit Turkije en Israël. De familie Green nam genoegen met vaag papierwerk over de herkomst.

In 2017 besloten de Amerikaanse autoriteiten tot verbeurdverklaring van de 3400 stukken. Hobby Lobby moest een boete van 3 miljoen dollar betalen. De stukken werden door de Amerikaanse overheid teruggestuurd naar Irak.

Enkele jaren later, in oktober 2019, beweerden Britse deskundigen op het gebied van oude handschriften dat ten minste elf Bijbelfragmenten op papyrus door Dirk Obbink, academicus uit het Engelse Oxford, waren gestolen. Hij had ze verkocht aan de familie Green. Die had ze vervolgens geschonken aan het museum. Het museum besloot de fragmenten terug te geven aan de Egypt Exploration Society en de Universiteit van Oxford.

De verschillende incidenten brachten de museumleiding in 2020 tot het besluit de herkomst van al het materiaal in de collectie te evalueren met de bedoeling gestolen voorwerpen terug te geven. Steve Green kondigde kort daarop aan dat het museum 11.500 stukken zou teruggeven aan Egypte en Irak, waaronder duizenden papyrusresten en oude kleitabletten. Green gaf toe: „Ik wist weinig over de wereld van verzamelen… De kritiek op het museum als gevolg van mijn fouten was terecht.”

Sprekend voorbeeld van waartoe deze ondeskundigheid leidde, was de kwestie rond een tablet met daarop een fragment van het Epos van Gilgamesj, het Babylonische scheppingsverhaal. Deze tablet werd in 1853 ontdekt in Irak. Een antiekhandelaar kocht deze in 2003 in Jordanië. In 2014 bood veilinghuis Christie de tablet aan Hobby Lobby aan voor 1,6 miljoen dollar. Het veilinghuis beweerde volgens Hobby Lobby dat het stuk al tientallen jaren op de markt was in de VS. In september 2019 namen de autoriteiten de tablet in beslag.

Namaak

De door Green erkende ondeskundigheid leidde ook tot andere problemen. In oktober 2018 maakte de museumleiding bekend dat vijf van de zestien fragmenten van de Dode Zeerollen die ze in bezit had, waren nagemaakt. Anderhalf jaar later onthulden onafhankelijke onderzoekers die door het museum waren ingehuurd dat alle zestien fragmenten namaak zijn. Ze waren gemaakt van oud leer en moderne inkt. Het museum besloot ook een ander vervalst stuk te verwijderen: een miniatuurbijbel die een NASA-astronaut naar verluidt naar de maan had meegenomen.

Candida R. Moss en Joel S. Baden, die samen het boek ”Bible Nation” schreven over de betrokkenheid van Hobby Lobby bij het Bijbelmuseum, verwerpen de gedachten dat de familie Green bewust uit is op kunstroof. Volgens hen is de combinatie bevlogenheid en ondeskundigheid de voornaamste oorzaak van de affaires. „De familie Green is verblind geraakt door hun verlangen om een museum te stichten waar de grote betekenis van de Bijbel voor de Amerikaanse samenleving en de wereld wordt getoond. Een mooi ideaal, dat ze zelf door hun gedrevenheid hebben beschadigd.”