Lamgelegd trein- en metroverkeer, chaos op straten en wegen door de uitval van verkeerslichten, in het duister gehulde winkels, bars en restaurants waar niet kan worden afgerekend, talloze mensen die opgesloten zitten in liften, oneindige rijen reizigers voor de bushaltes, wachtend op het enige middel van openbaar vervoer dat nog werkt – de stroomstoring die maandag het vasteland van Spanje en Portugal trof, kende vele gezichten.

Rond half één in de middag viel het licht in Barcelona uit. Al snel bleek vrijwel het gehele Iberisch Schiereiland zonder stroom te zitten. Twee uur later kwam de Spaanse netbeheerder Red Eléctrica de España (REE) met de eerste persverklaring. „Dit is absoluut ongekend”, zei woordvoerder Eduardo Prieto. „We hebben nooit eerder een incident van zo’n omvang meegemaakt.”

Een „extreme schommeling in het vermogen op het hoogspanningsnet” had geleid tot loskoppeling van het Iberische elektriciteitssysteem van het Europese. Dat heeft vervolgens de ineenstorting van het Spaanse en Portugese stroomnet tot gevolg gehad, aldus de netbeheerder.

Maar wat was de oorzaak van die extreme schommeling in het vermogen? Daarover wilde de netbeheerder niet speculeren. „Alles zal tot in detail onderzocht worden”, was alles wat Prieto erover wilde zeggen.

Israël

Anderen waren minder terughoudend. „Het heeft er alle schijn van dat dit het werk is van een hacker”, zei energiedeskundige Manel Nicolás op de Catalaanse radiozender RAC1. „Gelukkig is het Spaanse en Europese stroomnet heel robuust. Maar als het desondanks op zo’n massale manier uitvalt, dan moet dat bijna wel veroorzaakt zijn door een externe factor. Anders valt het niet te begrijpen.” De voormalige expert van stroomgigant Endesa sloot een algehele stroomstoring in Europa uit.

Al snel doken geruchten op over de mogelijke boosdoener. De populairste kandidaten voor die rol waren Rusland en Israël, zonder dat daar overigens een spoor van bewijs bij geleverd werd. Beide landen zouden een reden hebben om boos te zijn op Spanje. Israël vanwege de diplomatieke steun van Madrid aan de Palestijnen, en Rusland om de Spaanse wapenleveranties aan Oekraïne. Dat laatste leek niet erg logisch, aangezien de Spaanse militaire steun aan Kyiv weinig voorstelt vergeleken met die van andere Europese landen.

Gestrande reizigers

In de loop van maandagmiddag begon het geleidelijke herstel van de stroomvoorziening. Dankzij de koppeling van het Spaanse net aan dat van Frankrijk en Marokko kwam die het eerst op gang in de grensgebieden. Toch zaten grote delen van Spanje maandagavond nog steeds zonder stroom. Treinen voor de middellange en lange afstand konden niet rijden, waardoor duizenden reizigers vast kwamen te zitten. In de grote steden bleven de stations maandagnacht open om hun onderdak te bieden. In Barcelona richtte de gemeente sporthallen nabij de grote stations in als provisorisch nachtverblijf voor gestrande reizigers.

Intussen deed de Spaanse premier Pedro Sánchez een oproep de kalmte te bewaren. „Er is geen veiligheidsprobleem en de ziekenhuizen functioneren normaal dankzij hun stroomgeneratoren”, zei hij maandagavond. Op dat moment was er volgens de premier „nog geen afdoende informatie” beschikbaar over de oorzaken van de storing. „Maar we sluiten geen enkele hypothese uit”, aldus Sánchez. Hij erkende in de loop van de dag contact te hebben opgenomen met de Europese instellingen en de NAVO.

Dinsdagochtend was de stroomvoorziening in Spanje en Portugal weer grotendeels hersteld.

Winkels die weer konden openen, kregen te maken met een run op batterijen, transistorradio’s en campinggasstellen. Uber, de taxidienst die de traditionele taxibranche kapotconcurreert met stuntprijzen, liet zijn ware gezicht zien: op een moment van nood en schaarste stegen de ritprijzen naar astronomische hoogte. En toeristen wisten niet meer waar ze waren, omdat Google Maps het niet meer deed. De omkering van vanzelfsprekendheden riep bij menigeen herinneringen op aan de coronapandemie.