In onze samenleving is er geen eenduidige visie op het (goede) leven. De visies daarop zijn tegengesteld en sluiten elkaar uit. Dat is altijd zo geweest, en is geen dreigend probleem zolang de overheid hieraan ruimte biedt. Daar was lang sprake van. Maar als ik het goed zie, neemt deze ruimte af. Het heeft waarschijnlijk alles te maken met de populistische revolte van twintig jaar geleden, waarna politiek en bestuur op zoek zijn gegaan naar iets van samenbinding in het gepolariseerde Nederland. Die ”bezielende band” werd gevonden in artikel 1 van de Grondwet –het artikel van non-discriminatie, zelfbeschikking en keuzevrijheid– en dat artikel is als gevolg daarvan in toenemende mate gaan heersen over klassieke grondrechten. Ik wil dit met voorbeelden toelichten.

Embryokweek

De Tweede Kamer delibereert deze week over de nieuwe Transgenderwet. Die moet het voor transgenders (ook zeer jonge) gemakkelijker maken om een ander geslacht dan het geboortegeslacht officieel te laten registreren. Die registratie, als juridische afsluiting van een sociale transitie, mondt vaak uit in een fase van medische ingrepen, van puberteitsstoppers, cross-sekse hormonen (die ervoor zorgen dat je de lichamelijke kenmerken van een vrouw of man krijgt) en zelfs chirurgische ingrepen. Dit terwijl de meeste jonge mensen (prepubers) met gevoelens van genderdysforie daar weer overheen groeien.

Er dreigt zich een politieke meerderheid af te tekenen die het gevoel dat mensen over hun identiteit hebben belangrijker vindt dan basale biologische gegevens. Zelfbeschikking erkent geen grenzen, want onze sekse is ook maar een constructie, zo wordt geredeneerd. We moeten de gelegenheid krijgen onszelf fysiek te herscheppen om gender en sekse, ons gevoel en ons lichaam, bij elkaar te brengen.

In het verlengde daarvan ligt een nieuw wetsvoorstel tegen ”conversietherapie”. Pogingen om homo’s van hun geaardheid te genezen, worden strafbaar. Tegelijk gaat dit voorstel verder: ook pastorale gesprekken, waarin een predikant bijvoorbeeld de Bijbelse visie op seksualiteit verwoordt, gaan onder dit gebod vallen. „Als je de keuzevrijheid van het individu beschadigt, houdt vrijheid van godsdienst voor mij op”, zei initiatiefneemster Jeanet van der Laan (D66) in een interview met het ND.

Een derde voorbeeld zijn de ontwikkelingen rond het kweken van embryo’s. Tot nog toe vonden christelijke partijen dat dit alleen mocht als die embryo’s werden gebruikt om een zwangerschap tot stand te brengen. Experimenteren met embryo’s mocht alleen als dat de embryo in het kader van een beoogde zwangerschap ten goede kwam. Maar het wetenschappelijk bureau van het CDA neemt in een recent rapport een nieuw standpunt in: het kweken van embryo’s is ook geoorloofd om er onderzoek mee te doen, ten behoeve van de gezondheid van toekomstige generaties. Er wordt dan dus leven gekweekt om het instrumenteel te gebruiken, tot de dood erop volgt. Een beangstigende ontwikkeling, betoogde medisch-ethicus Theo Boer recent.

Gewetensvrijheid

In feite zien we dat het leven beheersbaar, maakbaar, manipuleerbaar wordt. Wij mensen heersen erover. Als een zwangerschap ongewenst is, volgt een abortus. Als een leven uitzichtloos lijkt te worden, fysiek en/of geestelijk, volgt euthanasie. Wanneer we ziekten willen genezen, creëren we embryo’s om daarmee te experimenteren en sleutelen we aan ons eigen DNA. Als we ons in ons eigen lichaam niet thuis voelen, herscheppen we dat naar de staat van ons gevoel.

Het is daarom begrijpelijk dat de NPV aan haar drie kernwaarden –beschermwaardigheid, solidariteit, zorgzaamheid– twee nieuwe toevoegt: gewetensvrijheid en de strijd tegen de maakbaarheidsgedachte, vanuit de overtuiging dat ons bestaan begrensd is en dat niet alles wat kan ook gewenst en goed is.

”Transfoob”

De christelijke visie op het leven is gebaseerd op het geloof in de schepping. De Heere onze God is onze Schepper, die via Zijn eerste genade Zijn eigen werk beschermt, stuurt en onderhoudt, en ons Zijn geboden gaf als heilzame begrenzing van onze overmoed, onze grenzeloze begeertes, het kwaad van onze zonden. Man en vrouw schiep Hij ons, en Hij gaf ons het instituut van het huwelijk opdat onze seksualiteit in een veilige bedding gestalte zou krijgen. Hij bedoelt de bloei van ons leven, en wijst de weg naar het goede leven.

Maar deze visie wordt in toenemende mate problematisch. Want wie bij het zelfbeschikkingsrecht van prepuberale transgenders kritische kanttekeningen plaatst, discrimineert en heet ”transfoob”. En diens vrijheid houdt op zodra hij de keuzevrijheid van zich autonoom en soeverein wanende individuen zou willen begrenzen.

Dit betekent dat het geloof in de maakbaarheid en in de manipulatie van onze natuur tot een inperking van vrijheden zal leiden. Dat is erg, maar nog erger is het gelijktijdige besef dat mensen met deze keuze in feite zichzelf afschaffen. Wie de menselijke natuur bestrijdt, creëert mensen zonder hart, zonder kompas, zonder echt en oprecht geluk.

De agenda van de NPV raakt zo voller en voller. En de komende veertig jaar, Deo volente, zal zij in het spoor dat zij heeft uitgezet, moeten voortgaan, als een baken van helderheid en duidelijkheid.

De auteur is historicus en publicist, en docent aan het seminarie van de Hersteld Hervormde Kerk (VU). Dit artikel is gebaseerd op zijn bijdrage aan een webinar op 27 september ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van de NPV.