Het opstappen van het kabinet woensdagavond na uitlatingen van Thierry Baudet (FVD) in de Tweede Kamer is „uniek, maar het mag staatsrechtelijk wel”, zegt de Leidse hoogleraar staatsrecht Wim Voermans. Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen haalde Baudet uit naar minister Sigrid Kaag (Financiën) waarop het voltallige kabinet wegliep.

„Het kabinet is er op uitnodiging van de Kamer. Er is geen staatsrechtelijke plicht om te luisteren naar de Kamerleden, wel tot verantwoorden. Maar dat gebeurt donderdag”, aldus Voermans.

De bewindslieden vielen over opmerkingen van Baudet over de opleiding van Kaag aan de Britse universiteit van Oxford. Hij zei dat het college waaraan ze heeft gestudeerd bekendstond als een spionnenopleiding. Voermans: „Als je iets beledigend vindt, hoef je niet te blijven. Volgens het staatsrecht ben je dat niet verplicht.”

In het in 2021 opnieuw vastgestelde reglement van orde is daarnaast bepaald dat je elkaar in de Tweede Kamer niet mag beledigen. Voermans denkt dat Kamervoorzitter Vera Bergkamp daarom in eerste instantie ingreep en Baudet tot de orde riep. Hij ging door over Oxford, waarop eerst Kaag en erna de rest wegliep.

Staatsrechtelijk is dat een unicum, zegt Voermans. Vorig jaar draaide toenmalig demissionair zorgminister Hugo de Jonge tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen Baudet al eens de rug toe na uitlatingen van de FVD-voorman over corona. Volgens Voermans deed zich in 1917 zich al eens een vergelijkbaar incident voor. „De toenmalig minister van Economische Zaken kreeg zoveel kritiek op bepalingen rondom de eenheidsworst, een rantsoeneringsmaatregel, dat hij als reactie uitgebreid de krant ging zitten lezen. Maar opstappen uit de Kamer, dat is niet eerder gebeurd.”

Het kabinet is volgens GroenLinks-leider Jesse Klaver „toondoof” geweest voor de zorgen van mensen. Daardoor kwam het kabinet volgens hem veel te laat met een maatregelenpakket om een te grote achteruitgang in koopkracht te voorkomen.

„Dat is verwijtbaar”, aldus de linkse oppositiepoliticus. Hij noemde het kabinet tijdens het debat over de begroting van volgend jaar „stuurloos”. Het kabinet heeft dit jaar teveel aan „paniekvoetbal” gedaan, vindt de fractieleider van GroenLinks.

Klaver wilde ook weten of het kabinet alles in het werk heeft gezet om volgend jaar nieuwe problemen zoals zeer hoge inflatie het hoofd te kunnen bieden. „Dat we niet weer machteloos zijn.”

Het kabinet moet wat Klaver betreft ook meer doen tegen „de allergrootste bedreiging die we hebben”: klimaatverandering. „We lopen achter”, zegt hij over de doelen om CO2-uitstoot in 2030 meer dan te halveren ten opzichte van 1990. Het is volgens hem onacceptabel dat het kabinet die afspraken niet nakomt. Hij eist dat het kabinet met een aanvullend pakket komt om de klimaatdoelen wel te halen.

„Dit ging alle grenzen over”, zegt premier Mark Rutte over de link die FvD-voorman Thierry Baudet tijdens een Kamerdebat legde tussen een spionnenopleiding en vicepremier Sigrid Kaag. Het kabinet kon alleen reageren door weg te lopen, aldus Rutte. De ministersploeg was immers te gast in de Tweede Kamer voor het marathondebat over de begroting voor volgend jaar. „En er zijn grenzen aan wat we als gast kunnen accepteren.”

Van uit de Tweede Kamer klonk verontwaardiging over de uitlatingen van Baudet, maar ook kritiek dat het kabinet niet bepaalt wanneer een Kamerlid de grens over gaat, maar de voorzitter van de Kamer. Voorzitter Vera Bergkamp heeft volgens Rutte geen fouten gemaakt, maar het kabinet vond het zelf nodig een grens te trekken. „Volgens mij snapt de samenleving dat een team op een gegeven moment als één man, als één vrouw staat voor een collega.”

De premier benadrukt dat bewindspersonen geen lange tenen moeten hebben. „Ik hap ook niet snel.” De opmerking van Baudet was van een andere orde, vindt de minister-president. De leider van Forum voor Democratie wekte de indruk dat Kaag „op een of andere spionnenopleiding had gezeten met alle implicaties die erbij horen”.

Voor de premier was dat „collectief het moment dat we zeiden: dit gaat een grens over, we maken een statement door de zaal te verlaten”. Kaag besloot eerst zelf weg te lopen, waarna collega-bewindspersonen „naar elkaar keken en zeiden: we laten haar niet alleen gaan”.

Het voltallige kabinet heeft de Tweede Kamer verlaten toen Thierry Baudet (FVD) tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen uithaalde naar minister Sigrid Kaag (Financiën). Daarop werd het belangrijkste debat van het parlementaire jaar geschorst.

Baudet zei dat Kaag had gestudeerd aan een college van de universiteit van Oxford dat bekendstond als spionnenopleiding. Het is uniek dat het hele kabinet vertrekt tijdens een toespraak van een fractievoorzitter. Tijdens het debat wordt de begroting van het komende jaar besproken.

St. Anthony’s College in Oxford was volgens de Forum-leider „weinig meer dan in feite een opleidingsinstituut voor westerse geheime diensten”. Na verontwaardiging van Kaag greep Kamervoorzitter Vera Bergkamp in. Toen Baudet alsnog doorging over Oxford, stapten Kaag en de rest van het kabinet op.

Na een schorsing keerde alleen premier Mark Rutte terug. Hij noemde de verwijten van Baudet aan het adres van Kaag „onacceptabel”. Daarop vroeg de voorzitter aan Baudet om zijn woorden terug te nemen. Die liet weten dat niet van plan te zijn. „Het is absurd wat hier gebeurt”, zei hij.

Daarop besloot Bergkamp hem het woord te ontnemen. Een brede meerderheid steunde het besluit van de voorzitter. Wel was er kritiek op het weglopen van het kabinet. Het is niet aan het kabinet wat hier wel en niet door de beugel kan, zei SGP’er Kees van der Staaij. Dat is aan de voorzitter, voegde hij eraan toe.

Kamervoorzitter Bergkamp heeft Thierry Baudet het woord definitief ontnomen. De FVD-fractievoorzitter mag zijn bijdrage niet meer afmaken. De vergadering is geschorst.

Het voltallige kabinet heeft de Tweede Kamer verlaten toen Thierry Baudet (FVD) tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen uithaalde naar minister Sigrid Kaag (Financiën). Daarop werd het belangrijkste debat van het parlementaire jaar geschorst.

Baudet zei dat Kaag had gestudeerd aan een college van de universiteit van Oxford dat bekendstond als spionnenopleiding. Het is uniek dat het kabinet vertrekt tijdens een toespraak van een fractievoorzitter tijdens de begroting over het debat van komend jaar.

PvdA-fractievoorzitter Attje Kuiken vindt dat er sprake is van „ideologische onwil” en „onvermogen” bij het kabinet om fundamentele keuzes te maken. Die zijn volgens de PvdA keihard nodig, maar de partij is er niet optimistisch over dat dit kabinet die wil, kan en gaat maken. „Het kabinet-Rutte IV hangt nu al uitgeblust in de touwen”, zei Kuiken tijdens het Kamerdebat over de miljoenennota van het kabinet.

„We moeten bereid zijn om andere keuzes te maken”, betoogde Kuiken. De groeiende sociale ongelijkheid moet worden doorbroken. Het kabinet laat dat in haar ogen na. „Vermogenden worden slapend rijk, de rest werkend arm.” De sociaaldemocraten willen een hogere belasting op vermogen, en die opbrengst moet worden geïnvesteerd in betaalbare woningen, basisbanen en het bestrijden van armoede.

Het minimumloon moet worden verhoogd naar ten minste 14 euro per uur. Het kabinet wil niet zover gaan. Kuiken vindt dat het plan niet meer is dan het wegwerken van „achterstallig onderhoud”.

Het kabinet heeft volgens Kuiken onvoldoende oog voor de problemen van grote groepen Nederlanders. „Als je genoegzaam regeert, laten de zorgen van de samenleving je koud. Gaat dit kabinet luisteren of volhardt het in het gelijk van het eigen beleid”, zei de PvdA-fractievoorzitter. „We moeten omzien naar elkaar en bereid zijn om andere keuzes te maken. Er moet een stevig sociaal vangnet komen en goede publieke voorzieningen.”

Kuiken ziet weliswaar dat het kabinet „kleine stapjes” zet, maar mist de „grote fundamentele stappen”. Het kabinet ontkent volgens haar dat de ongelijkheid in de samenleving een groot probleem is en zegt „dat we collectief een beetje armer worden”. Dat is niet zo, benadrukte het Kamerlid. „Ik wil de ongelijkheid fundamenteel anders aanpakken.”

Ze stuurt niet aan op nieuwe verkiezingen, „maar we kunnen ons geen kabinet veroorloven dat niet regeert.”

Het kabinet kijkt al naar steun voor middelgrote en kleine bedrijven met een hoge energierekening, maar zou ook naar maatschappelijke organisaties als buurthuizen en sportverenigingen moeten kijken, vindt CDA’er Pieter Heerma. Deze organisaties hebben vaak een „kleine, net sluitende begroting”, en hebben dus weinig buffer om de klap van de torenhoge energierekening op te vangen.

Andere partijen vroegen ook al om aandacht voor meer organisaties dan alleen grootverbruikers in het midden- en kleinbedrijf. Op aandringen van D66-fractievoorzitter Jan Paternotte zei VVD’er Sophie Hermans ook te willen kijken naar mogelijkheden om basisscholen, theaters, ijsbanen en andere voorzieningen te steunen. PvdA-voorvrouw Attje Kuiken stipte in het debat aan dat mensen al „niet voor boeken maar voor warme voeten” naar de bibliotheek gaan, ook zo’n organisatie die mogelijk steun krijgt.

Partijen willen wel leren van de coronacrisis en steun zo gericht mogelijk invullen. De plannen om mkb’ers die veel energie verbruiken te steunen, zijn nog niet uitgewerkt. Het kabinet moet donderdag, voordat premier Mark Rutte namens de ministersploeg reageert op de kritiek en vragen van de Kamer, al in een brief wat tekst en uitleg over het pakket geven.

De groene partijen in de Tweede Kamer hebben D66 aangesproken op het klimaatbeleid van dit kabinet. GroenLinks-leider Jesse Klaver verweet de partij te doen alsof het beleid heel vooruitstrevend is, terwijl er in de praktijk te weinig van terechtkomt. „De greenwashing van D66 is inmiddels erger dan de greenwashing van Shell.” Ook de Partij voor de Dieren had kritiek.

„Als je kijkt naar de afgelopen jaren waarin D66 onderdeel was van de regering, zie je dat Nederland jaar op jaar de doelen niet haalt”, zei Klaver. Paternotte bracht ertegenin dat er ook doelen zijn die wél gehaald zijn, zoals de Urgendadoelen. Daar nam Klaver geen genoegen mee. „Ik heb het over de Klimaatwet”, aldus de GroenLinks-leider. Hij verweet het kabinet veel te lang te doen over nieuwe plannen om de doelen te behalen. Paternotte sprak dat tegen. „De systematiek die hij beschrijft is de systematiek van de Klimaatwet. Maar ik ben het met hem eens dat er tempo nodig is.”

„Don’t klimaatwet me, ga mij niet uitleggen wat in die wet staat. Ik heb hem (…) zelf geschreven”, zei Klaver. „Ik vraag u: laten we ervoor zorgen dat er dit jaar wél een pakket ligt waarmee we de doelstellingen halen.”

„Het klimaatbeleid krijgt een dikke onvoldoende, een dubbele onvoldoende”, zei Ouwehand. „Natuurlijk zijn groene partijen, die hier uw bondgenoten moeten zijn, heel kritisch. Want die klimaatcrisis moet opgelost.”

Paternotte zei tegen zowel Ouwehand als Klaver dat hij vindt dat ze meer aandacht zouden moeten hebben voor de stappen die wel gezet zijn. „De reden dat ik dit benoem is dat ik inderdaad van het kabinet verwacht dat we ons houden aan de afspraken om ervoor te zorgen dat we de klimaatdoelen uit het Parijs-akkoord niet alleen halen, maar dat we er overheen gaan.”

De D66’er stelde dat er „hele grote stappen” gezet zijn die tot voor kort ondenkbaar waren. „Dat is ook waarom ik denk dat het goed is om zeggen dat je met compromissen een heel eind de richting in kan komen en dat je dingen veel beter kan maken.” Hij vindt de kritiek zelfs contraproductief. „Door alleen maar te wijzen op dingen die je nog nét niet hebt behaald, doe je ook geen recht aan het feit dat we op de goede weg zitten.”

D66 wil dat het kabinet meer doet voor Oekraïne. Fractievoorzitter Jan Paternotte vroeg het kabinet tijdens het debat over de begroting een „stevig pakket nieuwe wapensteun” aan Oekraïne toe te zeggen. „Oekraïne heeft nu het offensief, laten we doorzetten.”

Paternotte vindt ook dat het kabinet meer moet doen om Nederlanders te doordringen van het belang van de steun aan de regering in Kiev want de komende winters zullen moeilijk worden. „Doet het kabinet voldoende om mensen bewust te maken waarom wij dit doen?”, vroeg de fractievoorzitter.

Steun voor de Oekraïners in de strijd tegen Rusland moet worden voortgezet. „Zonder hulp van buitenaf hadden wij het niet gered tegen tegen Spaanse, Franse en Duitse overheersing”, zei Paternotte.

Al sinds het begin van de oorlog op 24 februari stuurt Nederland wapens richting Oekraïne. Er is inmiddels voor meer dan 222 miljoen euro aan militair materieel gestuurd. Die steun gaat ook door zolang de oorlog duurt, zegt het kabinet voortdurend.

Het begin van de Algemene Politieke Beschouwingen is hieronder terug te kijken.

De Algemene Politieke Beschouwingen zijn hervat. Lilian Marijnissen van de SP is aan het woord.

De vergadering wordt geschorst tot 15.30 uur.

Ondernemers moeten nog langer de tijd krijgen om hun schuld bij de fiscus af te lossen, vindt VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans. Zij vraagt het kabinet de betalingsregeling verder te verruimen voor bedrijven die in de coronacrisis uitstel van belastingbetalingen hebben gevraagd.

„Ik snap heel goed, en ik vind het ook volstrekt logisch, dat er een moment komt dat ondernemers die leningen gaan terugbetalen”, zegt Hermans tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen over de plannen van het kabinet voor volgend jaar. Maar nu sommige bedrijven hoge rekeningen moeten betalen, vraagt ze het kabinet „te zeggen: ja, we helpen je ook hier de winter door”.

Het kabinet werkt de komende tijd nog een steunregeling uit voor middelgrote en kleine bedrijven die veel energie gebruiken. Dan is het volgens Hermans niet meer dan logisch om „een extra kostenpost” in oktober te voorkomen. Vanaf dan moeten bedrijven hun belastingschuld terugbetalen. Een deel krijgt hier al langer de tijd voor, kondigde het kabinet eerder deze maand aan: ondernemers kunnen vragen om een betalingsregeling van zeven jaar, in plaats van vijf jaar.

Naast het gerichte steunpakket, trekt het kabinet ook 600 miljoen euro uit voor het midden- en kleinbedrijf, tegenover de hoge belastingen voor bedrijven. Hermans benadrukte dat dit pakket in overleg met ondernemers tot stand moet komen, en niet „vanuit de ministeries”.

Het kabinet is bereid kleine ondernemers met een hoog energieverbruik te helpen, maar zoekt daarbij wel naar een „strak afgebakende oplossing”. Het wil niet tegen dezelfde discussies aanlopen als bij de steunpakketten die werden opgetuigd voor het bedrijfsleven tijdens de coronacrisis.

Dat staat in de onderliggende stukken die zijn vrijgegeven over het beoogde prijsplafond voor stroom en gas dat huishoudens en bedrijven met een bescheiden verbruik moet gaan verzekeren van een betaalbare energierekening. Voorkomen moet worden dat, net als bij de coronasteun, „er elke week een nieuwe sector in beeld komt” waar dan weer discussie over ontstaat.

Het kabinet vindt ook dat er ruimte moet blijven voor ondernemersrisico, en benadrukt dat het ook bij bedrijven „niet de hele pijn” kan wegnemen. Ook mag energiesteun niet de prikkel tot verduurzaming wegnemen. Verder zijn uitvoerbaarheid en juridische houdbaarheid „belangrijke randvoorwaarden”.

De oppositie heeft de coalitie opgeroepen niet vanzelfsprekend al hun amendementen van tafel te vegen. Diverse oppositiepartijen hebben het afgelopen jaar bijna honderd wijzigingsvoorstellen ingediend, die vrijwel allemaal door de tegenstemmen van de vier coalitiepartijen sneuvelden. Veel van die voorstellen gingen over koopkrachtverbeteringen. Op Prinsjesdag presenteerde het kabinet een koopkrachtpakket van een krappe 18 miljard euro.

Nederlanders hadden veel eerder geholpen kunnen worden als er eerder en serieuzer naar de voorstellen van de oppositie was gekeken, luidt de breed gedeelde kritiek vanuit de oppositie. „Constant en massaal zijn amendementen van 73 Kamerleden van de oppositie afgewezen”, zei eenpitter Pieter Omtzigt in het Kamerdebat over de begrotingsplannen voor 2023 van het kabinet. „Er wordt niet serieus geluisterd naar tegenvoorstellen.” Hij verwoordde daarmee de kritiek van een groot deel van de oppositie.

Ook onder meer de SP, de Partij voor de Dieren en BIJ1 noemden concrete voorstellen die zij hadden ingediend en door het kabinet niet zijn overgenomen.

Het wegstemmen van amendementen van de oppositie gebeurde toen het kabinet demissionair was, en er dus niet eens ‘officieel’ een coalitie was, bracht Omtzigt in herinnering. Sinds begin dit jaar Rutte IV is aangetreden, zijn VVD, D66, CDA en ChristenUnie volgens Omtzigt op dezelfde voet doorgegaan. Hij hoopt dat de coalitie dit jaar serieus kijkt naar amendementen van de oppositie, en de coalitie niet weer alle tegenvoorstellen afwijst.

Het is niet de eerste keer dat oppositiepartijen de houding van de coalitie aan de kaak stellen. De vier coalitiepartijen steunen grosso modo alle voorstellen van het kabinet, en tussen kabinet en coalitie worden in de achterkamertjes vergaande voorstellen gemaakt, zoals nu ook het pakket van bijna 18 miljard euro aan koopkrachtmaatregelen. Die voorstellen werden na intensief overleg tussen de top van het kabinet en de coalitiepartijen eind augustus beklonken en op Prinsjesdag gepresenteerd.

VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans deelde de kritiek niet. „We bekijken alle voorstellen serieus en wegen die serieus af.”

De politie heeft 21 demonstranten van klimaatactiegroep Extinction Rebellion aangehouden die woensdagmiddag de Utrechtsebaan (A12) in Den Haag blokkeerden. De groep zat op de weg in de buurt van de Tweede Kamer en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en wilde niet vertrekken. De weg is inmiddels weer vrij.

De klimaatdemonstranten zouden eerst met auto’s het verkeer tegen hebben gehouden, waarna ze op de weg waren gaan zitten. Ze hadden spandoeken bij zich met daarop teksten als „Stop fossiele subsidies!” en „Planeet boven poen”. Een aantal had zich vastgelijmd aan de weg. De groep wilde met de actie aandacht vragen voor een van hun eisen: een onmiddellijke stop op subsidies voor olie, kolen en gas.

De politie riep de demonstranten op te vertrekken en waarschuwde dat als ze daar geen gehoor aan gaven, ze gearresteerd zouden worden. „We faciliteren demonstraties, maar niet het verstoren van de openbare orde”, aldus een woordvoerder. De aangehouden demonstranten worden overgebracht naar het politiebureau.

De gemeente meldt op Twitter dat er geen toestemming was voor de demonstratie. „Het blokkeren van doorgaande wegen is levensgevaarlijk voor demonstranten zelf en andere weggebruikers.”

Ook VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans vindt dat het kabinet sneller met maatregelen had kunnen komen om koopkrachtverlies te compenseren. De discussie of er dit jaar nog iets mogelijk was, duurde volgens Hermans „rijkelijk lang”.

Er is volgens haar te lang geredeneerd dat maatregelen marktverstorend zouden werken of niet doelmatig zijn. „Het duurde daardoor te lang voordat het kabinet echt ermee aan de slag ging.” Het idee van de PvdA en GroenLinks voor een prijsplafond, wat inmiddels is toegezegd door het kabinet, noemt zij „een constructief voorstel en de weg waarop we moeten gaan”.

Volgens PvdA-leider Attje Kuiken zit het kabinet „in standje paniekvoetbal”. Zij wil dat het kabinet meerdere jaren vooruit kijkt en een „fundamenteel grote stap” zet door bijvoorbeeld het minimumloon op 14 euro per uur te zetten. „Dat is vooruitkijken en anticiperen.”

Vanuit de Tweede Kamer klinkt al maanden kritiek dat het kabinet te weinig doet tegen koopkrachtverlies of pas te laat met maatregelen komt. Het prijsplafond voor energie, waardoor burgers bij een gemiddeld gebruik het lage tarief van begin dit jaar betalen, werd pas op Prinsjesdag gepresenteerd na dagen van koortsachtig overleg.

Hermans zei ook open te staan voor de suggestie van GroenLinks-leider Jesse Klaver om voor volgend jaar scenario’s uit te werken om te voorkomen dat het kabinet weer pas te laat ingrijpt als de prijzen sneller oplopen dan verwacht. Maar de VVD’er twijfelt over het voorstel van Klaver om koopkrachtpakketten én nieuwe wetgeving „klaar te zetten” in het najaar om op alles voorbereid te zijn.

De realiteit pakt altijd toch net anders uit dan in scenario’s uitgedacht, aldus Hermans. Ze vreest „dat het middel een doel op zich wordt” als er al hapklare oplossingen klaarstaan.

Meerdere partijen vallen tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen, ook wel het belangrijkste debat van het jaar genoemd, de VVD aan op de kabinetsplannen voor middeninkomens en het midden- en kleinbedrijf (mkb). Volgens onder meer JA21 en de BBB van Caroline van der Plas is het pakket voor die groepen niet toereikend, en is er nog te veel onduidelijk waar ondernemers op kunnen rekenen.

Van der Plas vindt dat de VVD te weinig doet voor ondernemers, en vraagt zich af hoe lang de partij nog gezien wordt als een ‘ondernemerspartij’. „Wij worden overspoeld met mailtjes van ondernemers die zeggen: straks is het einde verhaal. Hoeveel telt het mkb nog voor de VVD?” Joost Eerdmans van JA21 vraagt zich hetzelfde af. „Het mkb hangt niet snel in de gordijnen en toch zijn ondernemers ongerust.” De verlaging op de inkomstenbelasting die middeninkomens krijgen, is volgens Eerdmans „een schijntje”.

Van der Plas vindt dat „alle Nederlanders” geholpen moeten worden bij hun koopkracht. Volgens haar is het een kwestie van willen: „binnen een week lukte het om 150 miljoen euro vrij te maken voor het schilderij De Vaandeldrager van Rembrandt. Prima, het is van groot historisch en cultureel belang, maar toen kon het ineens wel.”

VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans zei ook snel van het kabinet te willen weten waar het mkb aan toe is. „De regeling die er nu ligt, is nog te vaag.” Zij zei aan te dringen op duidelijkheid. Eerder zeiden ministers Micky Adriaansens (Economische Zaken) en Rob Jetten (Klimaat en Energie) al dat zij voor de begrotingsbehandeling van het ministerie van EZK in november meer duidelijkheid zullen geven.

Hermans heeft „te lang” argumenten gelezen waarom compensatie niet verstandig is, bijvoorbeeld omdat het de markt verstoort of de prikkel wegneemt om te verduurzamen. „Dat is logica die ik goed kan begrijpen uit de theorieboekjes maar geen logica die aansluit bij de problemen van mensen thuis.” Hermans vindt dat de politiek meer moet uitgaan van die laatste vorm van logica.

PVV-leider Geert Wilders meent dat het kabinet zich schuldig heeft gemaakt aan een ambtsmisdrijf door zo lang te wachten met maatregelen om te voorkomen dat nog meer mensen onder de armoedegrens zakken. Hij wil dat de Hoge Raad zich over de kwestie buigt, zegt hij tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen in de Tweede Kamer.

Artikel 20 van de Grondwet stelt dat de bestaanszekerheid van de bevolking „voorwerp van zorg der overheid” is. Wilders vindt dat het kabinet die taak verwaarloosd heeft door lange tijd niets te doen aan onder meer de sterk oplopende energierekening en prijzen aan de pomp en in de winkel.

Daarom ziet de PVV reden om een aanklacht in te dienen op grond van artikel 355 van het wetboek van strafrecht. Daarin staat dat ministers zich schuldig maken aan een ambtsmisdrijf als zij beleid voeren waarvan zij weten dat het strijdig is met de Grondwet. „Zij kunnen er niet mee wegkomen”, aldus de PVV-leider.

Voor een aanklacht zijn de handtekeningen nodig van minstens vijf leden van de Tweede Kamer. Maar om daadwerkelijk tot een aanklacht te komen is een parlementaire meerderheid nodig.

Het is niet de eerste keer dat de PVV naar dit onorthodoxe middel grijpt. Vorig jaar verwierp de Kamer een verzoek om het kabinet aan te klagen wegens het niet verstrekken van een feitenrelaas over het toeslagenschandaal. En in 2009 werd een verzoek afgewezen om toenmalig minister Eberhard van der Laan aan te klagen omdat die weigerde vragen over de kosten van immigratie te beantwoorden.

CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma noemt het „beschamend” dat Wilders een „serieuze” wet voor de aanpak van ambtsmisdrijven „misbruikt voor een politiek opzetje. Dit is echt beneden alle peil.” ChristenUnie-voorman Gert-Jan Segers verweet Wilders dat hij in de Kamer geen politiek debat wil voeren, maar het debat naar de rechtszaal wil verplaatsen. „Als u man bent, gaat u hier het debat aan. Maak er geen politiek proces van.”

PVV-leider Geert Wilders is bij de Algemene Politieke Beschouwingen in de Tweede Kamer hard in aanvaring gekomen met D66-fractievoorzitter Jan Paternotte. Wilders haalde uit naar energieminister Rob Jetten, die hij een „klimaatpsychopaat” noemde, en naar minister Sigrid Kaag (Financiën) die volgens hem de „gouden bezem” verdient.

Paternotte op zijn beurt noemde de PVV-voorman „de bedrijfspoedel van Vladimir Poetin”. Volgens hem stemt de PVV „zoals Poetin het het liefste ziet”. Wilders verklaarde dat hij niet aan de kant van Poetin staat, maar dat Nederlanders door sancties tegen Rusland „in de penarie” zitten.

Kamervoorzitter Vera Bergkamp moest een aantal keer ingrijpen toen de PVV-fractie een verbale uithaal van Wilders verwelkomde met luid applaus. Ook D66-Kamerlid Steven van Weyenberg werd berispt nadat hij ‘roffelde’ op zijn bankje. Ook vroeg Bergkamp aan Wilders en Paternotte om het belangrijkste debat van het parlementaire jaar over de inhoud te voeren en niet „op de man”.

De Algemene Politieke Beschouwingen zijn begonnen. Geert Wilders is de eerste spreker.

Het kabinet doet veel extra investeringen. Zo veel dat Rutte IV het begrotingstekort moet laten oplopen tot aan de maximumgrens die de EU-regels toestaan. Waar gaat dat geld heen?

Lees ook

Geldkraan gaat open in eerste Miljoenennota Rutte IV

PvdA en GroenLinks willen miljarden meer uitgeven dan het kabinet al doet aan een blijvende verbetering van de koopkracht van de armste huishoudens. De linkse oppositiepartijen willen dat geld ophalen bij bedrijven en vermogenden, zodat tegelijkertijd de ongelijkheid in de samenleving afneemt.

Dat staat in de tegenbegroting die de PvdA en GroenLinks traditiegetrouw bekendmaken daags na Prinsjesdag. Een voorstel heeft het kabinet al min of meer overgenomen: er komt een tot een bepaald verbruik een prijsplafond voor gas en stroom om te voorkomen dat de energierekening onbetaalbaar wordt.

PvdA en GroenLinks willen daarnaast het minimumloon en de daaraan gekoppelde uitkeringen verder verhogen dan het kabinet al van plan is. Als het aan die partijen ligt moeten de laagstbetaalde werkenden volgend jaar minstens 14 euro per uur krijgen. Ook willen zij een eenmalige uitkering van 800 euro voor iedereen die recht heeft op zorgtoeslag.

De linkse partijen willen daarnaast extra geld uitgeven aan onder meer de betaalbaarheid van het openbaar vervoer en een huurverlaging voor tochtige woningen. Ook willen zij een aantal bezuinigingen van het kabinet op de zorg terugdraaien en extra geld beschikbaar stellen voor isolatie en verduurzaming.

Om dat alles te betalen willen de partijen de winstbelasting voor grote bedrijven fors verhogen en daarnaast nog meer routes voor belastingontwijking afsluiten. Ook het tarief van de belasting op het rendement op vermogen, ook wel de spaartaks genoemd, gaat in de linkse plannen omhoog. Ook wordt de verlaging van de brandstofaccijnzen teruggedraaid.

Een doorrekening van het Centraal Planbureau (CPB) laat zien dat de plannen van de PvdA en GroenLinks niet leiden tot een hogere staatsschuld. Tegenover 18 miljard euro aan extra uitgaven, staat per saldo een even groot bedrag aan lastenverzwaringen.

„Het gaat om de politieke keuzes die je maakt”, zegt PvdA-Kamerlid Henk Nijboer. „Dit kabinet is te laat en komt met te weinig; de rijken worden rijker, terwijl heel veel gezinnen de eindjes niet meer aan elkaar kunnen knopen, óók gezinnen die zich voor deze energiecrisis prima wisten te redden.”

De tegenvoorstellen laten volgens GroenLinks-Kamerlid Senna Maatoug zien dat „een stap vooruit” mogelijk is. „Als we besluiten dat we moeten opkomen voor mensen die het minder hebben en collectief bijdragen om dat mogelijk te maken. Het is geen kwestie van kunnen, maar van willen.”

Traditiegetrouw debatteert de Tweede Kamer de dag na Prinsjesdag over de plannen van het kabinet voor het volgende jaar. Dit jaar zal tijdens de belangrijke Algemene Politieke Beschouwingen het miljardenpakket voor de koopkracht centraal staan. Ook het pakket voor het najaar (waar het prijsplafond deel van uitmaakt) zal scherp onder de loep worden genomen door de partijen.

Daarbij lijken coalitie en oppositie weer als vanouds lijnrecht tegenover elkaar te staan: de coalitiepartijen onderhandelden mee over beide pakketten, terwijl de oppositie al maandenlang uiterst kritisch is over de opstelling van het kabinet. Veel partijen vinden dat het kabinet veel te lang heeft gewacht met koopkrachtingrepen voor het najaar. Oppositieleider Geert Wilders, die woensdag als eerste het woord mag nemen, vindt dat er bij lange na niet genoeg gebeurt voor mensen met een kleine portemonnee.

Het kabinet zal veel kritiek moeten incasseren op het haastige overleg waarin het prijsplafond tot stand kwam. Tot op het laatste moment is hierover vergaderd. De uitwerking van het plan ontbreekt dan ook nog. Hoe het steunpakket eruit komt te zien voor het midden- en kleinbedrijf, is ook nog ongewis.

Dat er nu een koopkrachtpakket ligt voor volgend jaar én een prijsplafond vanaf 1 november, zal er evenwel voor zorgen dat de kritiek minder fel is: in een eerder debat noemde een deel van de Kamer het nog onacceptabel dat er voor het najaar niets gedaan zou worden. Nu neemt het kabinet in grote lijnen het plan van GroenLinks en de PvdA over voor een energieplafond bij een beperkt gebruik. Die twee samenwerkende oppositiepartijen zeggen nu vooral de uitwerking van het plan kritisch te gaan volgen.

Voor het eerst in twee jaar zal het ministersvak in de Tweede Kamer weer vol bewindspersonen zitten. Toch ontbreekt een aantal ministers: vicepremier Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken) en Liesje Schreinemacher (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) zitten in New York voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Ook energieminister Rob Jetten is afwezig: hij zit in de Amerikaanse staat Pennsylvania voor een forum over schone energie.

Op woensdag komt alleen de Tweede Kamer aan het woord, op donderdag reageert premier Mark Rutte namens het kabinet. Het belooft een waar marathondebat te worden: de Tweede Kamer telt inmiddels twintig fracties, die woensdag elk hun eigen spreektijd hebben én elkaar kunnen bevragen.