Langstzittende troonopvolger mocht hij zich noemen. Tot zijn moeder donderdag de laatste adem uitblies. Op dat moment werd Charles (73) automatisch koning. De periode van troonpretendent, die bijna zijn hele leven duurde, is voorbij.

Charles’ koningschap wordt waarschijnlijk zaterdag bekrachtigd door de zogeheten Accession Council, een raad van ruim 700 mensen, grotendeels (oud-)politici. Daarna zal hij formeel tot het nieuwe staatshoofd uitgeroepen worden. Naar verwachting zal het nog wel even duren voor de kroning plaatsvindt. Bij Elizabeth gebeurde dat pas zestien maanden na het overlijden van haar vader, George VI.

Als koning is Charles ook hoofd van de Anglicaanse kerk. Bij zijn eedaflegging zal hij beloven een „verdediger van het geloof” te zijn. Charles gaf eerder aan liever een verdediger van alle geloven te zijn.

Koningin-gemalin

Eerst is het nu tijd om te rouwen om „een geliefde vorst en een zeer geliefde moeder”, zoals de Britse vorst zijn voorganger in een verklaring typeerde. „Ik weet dat haar verlies diep gevoeld zal worden in het hele land, het rijk en het Gemenebest, en door talloze mensen over de hele wereld”, schreef hij.

Op Charles’ schouders rust een onmogelijke opdracht: zijn moeder opvolgen. Hij moet de plaats innemen van een staatshoofd dat 70 jaar lang de stabiele factor van de natie vormde. En dat terwijl het hem qua populariteit al niet voor de wind gaat. Hoewel het volk door de jaren heen meer vertrouwen in hem kreeg, vond twee derde van de Britten nog begin dit jaar zoon William en diens vrouw Catherine een geschikter koningspaar dan Charles en Camilla. Een generatie overslaan is echter geen optie.

Charles’ vrouw Camilla krijgt zelfs een volwaardige koninklijke titel: koningin-gemalin. Zo was de wens van haar schoonmoeder, liet ze begin dit jaar aan de vooravond van haar 70-jarig regeringsjubileum weten. Dat moest een einde maken aan de discussie of Camilla koningin zou worden.

Nog altijd moet Charles’ tweede echtgenote, met wie hij in 2005 trouwde, haar plek een beetje bevechten. Drie decennia geleden kwam de affaire tussen de prins en haar boven water. Ondanks het huwelijk met Diana had Charles zijn jeugdliefde niet los kunnen laten. Maar met z’n drieën werd het wat druk in hun huwelijk, zoals Diana ooit sarcastisch zei. Ook na de scheiding met Charles bleef Diana immens populair. Haar tragisch dood –vorige week 25 jaar geleden– schokte de wereld.

Architectuur

Charles III wordt de eerste koning die zijn opleiding niet thuis genoot, maar op school. Hij bezocht de Schotse kostschool Gordonstoun, waar hij voortdurend werd gepest. Charles was ook de eerste Britse royal die naar de universiteit ging. Hij studeerde geschiedenis, culturele antropologie en archeologie in Cambridge. Daarna diende hij bij de marine en de luchtmacht.

Naarmate Elizabeths gezondheid achteruitging, hevelde ze steeds meer taken over naar haar oudste zoon. Zo verving Charles haar eerder dit jaar bij de jaarlijkse opening van het parlement. Namens zijn moeder las hij toen de troonrede voor. Vlak voor de zomer werd ook Elizabeths taakomschrijving aangepast, waardoor ze officieel zelf geen staatsbezoeken meer hoefde af te leggen.

Na een lange voorbereidingstijd begint dus nu het koningschap waar Charles al zo lang op heeft gewacht. De nieuwe vorst is er zich van bewust dat die rol een andere houding van hem vraagt dan voorheen. Als prins stak Charles bijvoorbeeld niet onder stoelen of banken hoe lelijk hij moderne architectuur vindt, hoe belangrijk biologische landbouw volgens hem is en dat hij de alternatieve geneeskunde een warm hart toedraagt. Het kwam hem geregeld op kritiek te staan. Als koning zal hij zijn mening voor zich houden, beloofde hij. „Kroonprins en koning zijn twee compleet verschillende functies. Ik denk dat mensen dat vergeten zijn.”

Republiek

Net als zijn moeder krijgt Charles naar verwachting alleen al met zijn familie het nodige te stellen. De ophef rond broer Andrew, die beschuldigd werd van seksueel misbruik, is nog vers. De band tussen de broers William en Harry lijkt flink bekoeld en schoondochter Meghan deinst er niet voor terug om zo nu en dan de vuile was buiten te hangen. Zal het koning Charles lukken de rust te bewaren?

En van hoeveel landen zal hij straks nog staatshoofd zijn? Elizabeth regeerde ook over allerlei overzeese gebiedsdelen die onafhankelijkheid verwierven, maar geen afscheid namen van de monarchie. Langzaam lijkt daarin echter een kentering te komen, want vorig jaar nog riep Barbados de republiek uit en ook Jamaica kondigde daarvoor onlangs plannen aan. De troonswisseling kan voor meer landen aanleiding vormen zich op hun toekomst te bezinnen.