Hoe ontwikkelde de gasprijs zich?

Jarenlang zat die op een constant laag niveau. De prijs? Onder de 25 euro per MWh gas (1 MWh is omgerekend zo’n 120 kuub). Begin 2021 veranderde dat. De prijs begon te stijgen omdat Rusland enkel zijn gascontracten nakwam. Het land leverde –anders dan voorheen– amper extra goedkoop gas op de dagelijkse energiemarkt. Na de inval in Oekraïne steeg de prijs even naar recordhoogten, waarna hij maanden stabiel bleef.

Tot eind juni. Toen begon Rusland de gaskraan dicht te draaien, mogelijk vanwege de Europese sancties. De gasprijs steeg door. Richting de 200 euro per MWh gas. In augustus ging de gasprijs compleet door het plafond, om vervolgens weer 40 procent te dalen.

Waardoor fluctueerde de gasprijs in augustus zo extreem?

Als leek kun je geen touw vastknopen aan de ongrijpbare gasmarkt. De gasprijs varieert continu. Net als een aandelenbeurs. Daarbij zijn er onoverzichtelijk veel factoren die invloed hebben op de prijs.

Energie-expert Jilles van den Beukel licht desgevraagd een tipje van de sluier op. Hij vertelt dat de ontwikkelingen op de gasmarkt in augustus in een stroomversnelling raakten. „Wat er dan speelt? Bij schaarste en stijgende prijzen zie je de markt stabiliseren. Er wordt duidelijk hoeveel vraaguitval er plaatsheeft bij bedrijven. Industrie minderde de productie en fabrieken werden stilgelegd. Proefondervindelijk stelde de markt vast dat een gasprijs boven de 300 euro wel erg hoog is. Het was een gekkenhuis.”

Veel Europese gasopslagen zitten al voor een belangrijk deel vol. Geeft dat geen rust?

Dat zorgt voor minder vraag en zal de prijs zeker drukken. Tegelijk is de huidige markt echter zwaar overspannen. Dat bleek maandag. Toen reageerde ze direct toen bleek dat Rusland de gastoevoer niet hervatte na werkzaamheden aan pijpleiding Nord Stream 1. De prijs steeg met een derde. Dinsdag en woensdag normaliseerde de stand echter weer naar het oude niveau.

Maar inderdaad: het streefdoel voor de gasopslagen voor oktober is nu al gehaald. De reservoirs zijn daarmee voor meer dan 80 procent gevuld. In Nederland heeft de regering besloten verder te gaan met vullen om een stevigere buffer te hebben voor de winter.

Zijn daarmee alle zorgen weggenomen?

Nee, zeker niet. Neem Nederland. In een doorsnee winter volstaat het opgeslagen gas voor ongeveer een derde van de gasvraag. Dat betekent dat de overige twee derde dus nog moet worden aangevoerd. Dat zou moeten lukken met gas uit Noorwegen en met vloeibaar gas (LNG), verwachten experts.

Gaat het er nog om spannen komende winter?

Bij een normale winter, bij blijvend hoge prijzen en bij aanhoudend vraaguitval lijkt het qua leveringszekerheid goed te komen. Dan zitten de meeste Europeanen er warmpjes bij, zij het dus tegen een hoge prijs.

Of het echt spannend wordt, hangt vooral af van het weer. In Europa én het Verre Oosten. Een strenge winter kan ervoor zorgen dat de Europese gasvoorraden extra snel opraken. En kou in China en Japan zal ervoor zorgen dat er minder LNG deze kant op komt.

Wat zijn de lichtpuntjes richting de komende winter?

Behalve de gevulde gasvoorraden is dat het openen van een nieuwe, drijvende LNG-terminal later deze maand in de Eemshaven. Gasunie krijgt er daarmee een capaciteit van 8 miljard kuub gas per jaar bij.

Als je uitzoomt naar Europa is er nog een positief punt: de kerncentrales in Frankrijk gaan de komende maanden weer op volle toeren draaien. Nu zijn er 32 van de 56 uit de running. Meer kernenergie zal in heel Europa verschil maken voor zowel de gas- als de elektriciteitsprijs. Gascentrales kunnen het dan namelijk wat rustiger aandoen. Duitsland houdt ondertussen twee kernreactoren open tot volgend jaar april.

En Poetin, kan die nog meer roet in het eten gooien?

Poetins mogelijkheden om gas als wapen te gebruiken worden langzaam kleiner. Van den Beukel reageert: „De kraan van Nordstream 1 zit dicht. Verder dicht kan dus niet. Dat is het positieve nieuws voor Europa. Dat maakt ook dat een eventueel prijsplafond voor Russisch gas, zoals de EU wil, nu echt tot de mogelijkheden behoort. Als de Russen niet willen leveren voor een lager tarief, maakt dat weinig meer uit.”

Overigens heeft Poetin nog één laatste troef achter de hand. Via Oekraïne stroomt er nog altijd wat aardgas naar Europa. Als de Russische president kwaad wil, kan hij die toevoer ook nog stoppen.

Qua leveringszekerheid zit het deze winter hopelijk snor. En de betaalbaarheid dan?

Dat is het grootste punt van zorg. Consumenten zien de termijnbedragen van hun energiebedrijf soms verdrievoudigen. Steeds meer mensen raken in de financiële problemen.

Vorige winter was leveringszekerheid het probleem. Nu is dat betaalbaarheid. Voor 2023 ziet Van den Beukel het volgende probleem al opdoemen. „Dan zitten we namelijk met de economische gevolgen van de onbetaalbaarheid van het huidige gas, zoals het omvallen van kunstmestfabrieken.”