Geloven houdt een geestelijke omgang met de Heere in. „Zonder die omgang verflauwt uiteindelijk het hele christelijke leven”, zegt ds. A. Kos. Christenen kunnen wat dat betreft leren van de middeleeuwse mysticus Willem van Saint-Thierry, vindt hij.
Ds. Kos, predikant van de hersteld hervormde gemeente in Middelharnis-Sommelsdijk, sprak maandagavond op de Haamstedeconferentie in Elspeet over Godsliefde, verlangen en mystiek bij Willem van Saint-Thierry (1075-1148). Deze abt, geboren in Luik, was één van de eersten in het Westen die over Godservaring schreef. „Hij wordt ook wel de eerste mysticus van de Lage Landen genoemd.”
Mystiek is misschien „een wat beladen woord in onze kringen”, aldus ds. Kos. „Een vergelijking met het onder ons gangbare woord bevinding dringt zich op. En niet ten onrechte.”
In de mystiek gaat het volgens de predikant om „verlangen naar God, het schouwen van Hem, het genieten van Hem, het één van geest zijn met Hem, door de Heilige Geest.”
Schouwen
Ds. Kos vindt het belangrijk om over Godsliefde, mystiek en verlangen te spreken. „De Schrift gaat ons daarin voor: de Psalmen, het Hooglied, gedeelten uit de brieven van Paulus. Maar ook in de christelijke traditie is er veel goeds te vinden. Luther was opmerkelijk positief over de vriend van Willem, Bernardus van Clairvaux. En daarmee mogelijk ook wel over Willem zelf, omdat veel van zijn werken eeuwenlang aan Bernardus werden toegeschreven.”
Opvallend is, aldus ds. Kos, dat de Bijbel de gemeenschap met God omschrijft als het schouwen van God. „Met de ogen dus. Paulus schrijft in 1 Korinthe 13: „Want wij zien nu door een spiegel in een duistere rede, maar alsdan zullen wij zien van aangezicht tot aangezicht.” Zo bezien is God schouwen nog niet eens zo’n verkeerde term.”
Het gaat bij bevinding, het ervaren van God, niet om emotie of emotionele geraaktheid. „We lopen heden ten dage het gevaar liefde te vereenzelvigen met een bepaalde emotie of emotionele ervaring. Voor Willem heeft liefde alles te maken met de wil. De wil is daarbij niet wilskracht of iets dergelijks. De wil is het centrum van onze verlangens. Ervaring en liefde zijn dus iets anders dan gevoel, maar hebben er alles mee te maken dat God Zelf het centrum van onze verlangens is.”
Lauwheid
Ds. Kos riep de predikanten op in de spiegel te kijken. „We verkondigen en onderwijzen opdat God gekend zal worden, opdat de liefde van Christus harten in zal winnen en wederliefde geboren wordt. Maar verkondigen we het Woord ook tot onszelf, zoals Luther zei? Brandt ons hart van liefde voor Hem? Wanneer hebt u voor het laatst gesmaakt, dat de Heere goed is? Wanneer zijn we voor het laatst overweldigd door de liefde van God? Zoeken we de gemeenschap met Hem? Hoe is het gesteld met het beoefenen van de gemeenschap met de Drie-enige? Wie zijn we in de stilte van de binnenkamer? Of hebben we die niet?”
Er wordt vaak geklaagd over lauwheid in gemeenten en onder voorgangers. „Zou hier niet een oorzaak kunnen liggen? Hoe is het gesteld met onszelf? Hoe kunnen we het Evangelie verkondigen, als dat Woord niet eerst door ons is heengegaan?”
Ambtsdragers lopen het gevaar de persoonlijke omgang met de Heere verwaarlozen, vindt hij. Steeds opnieuw is het nodig om stil te worden voor God. „Om Zijn aangezicht zoeken, het Woord te lezen –en niet alleen om de preek voor te bereiden– en te studeren.”
Lezen
Theologie en spiritualiteit mogen volgens de hersteld hervormde predikant niet van elkaar worden losgemaakt. „De theologie voedt de spiritualiteit. En de spiritualiteit laat de theologie niet zomaar een zaak van het verstand zijn, maar van het hart.”
Volgens Willem van Saint-Thierry leidt het Woord van God tot God Zelf. „Willem spoort dan ook nadrukkelijk aan de boeken van de Heilige Schrift te lezen. Dat was ook zijn dagelijks praktijk in het klooster. Wekelijks werd het hele psalmboek doorgezongen en de doorlopende lezing van de Heilige Schrift had een grote plaats. Het zal niet verrassen dat Willem ook in dit verband over ervaren spreekt: „Je zult met de gedachtegang van Paulus nooit vertrouwd raken, tenzij door een constante toeleg en lezing van zijn teksten, tenzij je door inspanning van langdurige meditatie zijn geest hebt ingezogen. Je zult nooit de psalmen van David begrijpen, als jij je ervaring niet openstelt voor de gevoelens die de Psalmen tot uitdrukking brengen. En zo gaat het met alle andere woorden van de Schrift.””
Ds. Kos houdt dinsdagavond een tweede lezing over Willem van Saint-Thierry.
