De Europese Unie (EU) heeft de strijd aangebonden met het witwassen van geld en de financiering van terrorisme. Een jaar geleden lanceerde de Europese Commissie een pakket ambitieuze wetgevingsvoorstellen om verdachte financiële transacties en activiteiten beter te kunnen opsporen.

Ook de mazen in de wet moeten worden gedicht – en de cadeaukaart is daar één van, zo vindt de Commissie. Een waardebon is namelijk een betaalmiddel en tot een zeker bedrag anoniem te gebruiken.

Daarom is voor cadeaubonnen met een waarde van 150 euro al een identiteitscontrole ingevoerd. Nu stelt de Europese Commissie voor om vanaf 2024 ook voor lagere bedragen de check te verplichten. Ook voor die VVV-bon van twintig euro.

Dat betekent dat consumenten bij de kassa voor het kopen of verzilveren van een bon met hun identiteitsdocument voor de dag moeten komen. De winkelier moet de identiteit verifiëren en registreren.

Bij het online besteden van een bon zal de check waarschijnlijk vergelijkbaar worden met DigiD, het digitale paspoortsysteem 
van de overheid.

Boekenbonnen

Zo’n scherpe controle kan wel eens het einde betekenen van de boekenbonnen en dinercheques, hebben brancheorganisaties van verkopers uit de EU-lidstaten gealarmeerd gereageerd. Zij vrezen dat de animo van de klant voor de cadeaukaart vermindert. „In combinatie met hogere kosten op de winkelvloer wordt de bon dan minder rendabel voor een winkelier om te verkopen, aldus woordvoerder René de Wit van de BrancheVereniging Cadeaukaarten Nederland (BVCNL).

„Dat men persoonsgegevens moet tonen en die moet laten registreren werpt een drempel op in zowel de verkoop als de besteding van cadeaukaarten”, licht hij toe. „Anoniem een cadeaukaart kopen of besteden kan niet meer. Veel verkooppunten zoals gemakswinkels, supermarkten en boekhandels, krijgen te maken met hoge administratieve lasten. Zij moeten gaan investeren in personeel en dure systemen om identiteitsgegevens te kunnen registreren en archiveren.” Zulke verificatiesystemen bestaan overigens ook nog niet eens en een kopietje van een paspoort volstaat niet, aldus de branchevereniging van verkopers.

Verder kunnen winkeliers de omzet die ze genereren uit cadeaukaarten juist nu, tijdens het herstel van de coronacrisis, goed gebruiken. „De maatregel vergroot ook het risico op identiteitsfraude en hacken en dat schrikt zowel uitgevers van cadeaukaarten als winkeliers en consumenten af.”

Het risico dat misbruik wordt gemaakt van cadeaukaarten, acht BVCNL laag. De Wit: „De terroristen die de aanslagen in Parijs pleegden, hebben bij hun voorbereiding gebruikgemaakt van de prepaid creditcard. Dat is een heel ander product dan cadeaukaarten. Op zulke creditcards kunnen enorme bedragen staan en je kunt ermee pinnen, geld overmaken, opnieuw opladen enzovoorts. Dat kan niet met een cadeaukaart. Daarmee betaal je bijvoorbeeld een etentje of een bos bloemen.”

Terecht willen de Europese wetgevers de anonieme creditcards aanpakken, laat de woordvoerder weten. „Maar een neveneffect van de wetgeving die daarvoor nu wordt ontwikkeld, is dat cadeaubonnen aan dezelfde regels moeten voldoen. De nieuwe regels zijn proportioneel voor anonieme betaalkaarten, maar disproportioneel voor cadeaukaarten.”

Oer-Hollands

De brancheorganisaties hebben de trom geslagen en hebben in ieder geval de Europese VVD en CDA aan hun zijde gevonden. Europarlementariërs Esther de Lange en Jeroen Lenaers (beiden CDA) en Caroline Nagtegaal (VVD) dienden half juni een amendement in om de identiteitscontrole voor de kleinste cadeaubon te voorkomen.

„Het zou zonde zijn als de „oer-Hollandse” cadeaukaart zou verdwijnen”, zo schreef Nagtegaal onlangs in een opiniestuk in het AD. „Niet alleen gaat daarmee veel geefplezier verloren, het krijgen van bijvoorbeeld een boekenbon kan voor kinderen een duwtje in de rug zijn om aan het lezen te slaan.” De controle gaat ook veel verder dan de verplichte leeftijd bij alcohol en tabak, schrijft zij. Europese wetgeving mag haar doel niet voorbijschieten, aldus Nagtegaal.

De stemming komt waarschijnlijk op de agenda nadat het Europarlement is teruggekeerd van het zomerreces. Vervolgens moeten ook de Europese lidstaten zich nog uitspreken over het voorstel.

Wie voor een verjaardag of afscheidsreceptie langs de (online)winkel gaat voor een cadeaubon, krijgt de bon dus voorlopig nog mee zonder zijn paspoort of identiteitskaart te hoeven tonen.