Als zich in de wereld allerlei ingrijpende ontwikkelingen en dramatische gebeurtenissen voordoen, zou je het je kunnen voorstellen dat de belangstelling voor het nieuws toeneemt. In de jaren negentig van de vorige eeuw was er veel aan de hand. Het IJzeren Gordijn was weggeschoven, de Sovjet-Unie viel uiteen, Oost- en West-Duitsland werden herenigd, in Europa ontstonden allerlei nieuwe verhoudingen. Niet toevallig bereikten de oplages van de dagbladen toen hun hoogtepunt.

Ook nu is er aan nieuws geen gebrek. Eerst hadden we de coronapandemie. Die werd als belangrijk nieuwsitem meteen opgevolgd door de oorlog in Oekraïne. Toch manifesteert zich een groeiende groep nieuwsmijders. Mensen die zo min mogelijk aandacht besteden aan het nieuws.

Weinig vertrouwen

Mediadeskundige Kiki de Bruin is bezig met een proefschrift over deze nieuwsmijders. Ruim 20 procent van de Nederlanders, zo bleek haar, volgt weinig of geen nieuws. In coronatijd is die groep gegroeid. Dat heeft duidelijk ook maatschappelijke consequenties.

Sinds de jaren negentig is het nieuwsaanbod ingrijpend veranderd. Dagbladen hebben hun dominante positie verloren. Zeker in hun papieren vorm. Op websites is inmiddels allerlei nieuws te vinden. Sociale media zijn opgekomen. Als je dat wilt, kun je urenlang op je mobiel kijken om allerlei berichten en beelden tot je te nemen.

Er is sprake van een overvloed aan informatie. Bij een aantal mensen pakt dat averechts uit. Het is voor hen niet meer bij te houden. Daarbij komt meer dan vroeger de vraag naar de betrouwbaarheid van het nieuws. Wat is waarheid? Wanneer is er sprake van nepnieuws? Nieuwsmijders hebben in de meeste gevallen maar weinig vertrouwen in de media en de politiek.

Individualisering

Als achterliggende factor moet zeker ook het individualiseringsproces in onze maatschappij en cultuur genoemd worden. Mensen hadden vroeger een grotere binding aan collectiviteiten als natie, kerk en partij. Daar zetten ze zich voor in. Nu stellen mensen hun persoonlijke situatie voorop. Hoe kom je tot zelfontplooiing en persoonlijke groei? Hoe word je gelukkig? Voor velen zijn dat de vragen waar het nu om gaat.

Nu word je meestal niet gelukkig door het nieuws intensief te volgen. Zeker niet het nieuws over de coronapandemie of de oorlog in Oekraïne.

Dat was in de jaren negentig van de vorige eeuw nog anders. Toen kon je de indruk hebben dat de wereld de goede kant uit ging. De dreiging van een kernoorlog was vrijwel verdwenen, de communistische ideologie was ten onder gegaan, de Oost-Europese landen hadden hun vrijheid teruggekregen, de leiders in het Kremlin vormden geen gevaar meer en met de economie ging het goed.

Maar hoe verwerk je al dat negatieve nieuws dat tegenwoordig tot je komt? Want naast corona en Oekraïne is er nog het milieu, de schaarste op de woningmarkt, de vluchtelingenstroom en zo nog het een en ander aan problematische zaken. Trouwe kerkgangers kunnen verdrietig worden van de stroom berichten over kerkverlating en sluiting van kerkgebouwen.

Nu bekijkt de ene mens het nieuws veel afstandelijker dan de andere. Het is inderdaad beroerd daar in Jemen en in Oekraïne, zo kun je concluderen, maar wat doe je eraan? Niks. De ander wordt boos en wil juist wel wat doen. Nog een ander heeft er slapeloze nachten van, maar weet het verder ook niet. Weer een ander wantrouwt de mainstream media omdat hij in deze wereld allerlei duistere complotten vermoedt om de gewone man eronder te houden of te krijgen.

Nu kun je je voorstellen dat mensen die psychisch wat labiel zijn of in ieder geval erg gevoelig zijn voor allerlei berichten over oorlog, honger en ellende, er goed aan doen om daar niet al te veel kennis van te nemen. Maar verder geldt dat we ons, uit eigenbelang en vanuit onze algemene verantwoordelijkheid voor onze medemens, toch enigszins op de hoogte moeten houden van wat er in de wereld gaande is. Dat geldt voor de oorlog in Oekraïne maar bijvoorbeeld ook voor het transgenderdebat. Ook op dat terrein moet je weten wat er tegenwoordig allemaal speelt. Om de zorgen in het gebed aan God te kunnen voorleggen. Om een verantwoorde inbreng te hebben in de (publieke) discussie.

Nu heeft de een daar meer tijd voor dan de ander en de een is er ook meer in geïnteresseerd dan de ander. Je kunt niet alles bijhouden. En als het goed is, zullen we er kennis van nemen vanuit het besef dat de gedaante van deze wereld voorbijgaat (1 Korinthe 7:31).

Wie een optimistisch mensbeeld hanteert, zal door de Oekraïneoorlog en vele andere dingen in deze wereld diep teleurgesteld zijn. Wie met de Heidelbergse Catechismus belijdt dat de mens van nature geheel onbekwaam is tot enig goed en geneigd tot alle kwaad, zal daar niet verbaasd over zijn. Al is en blijft het kwade natuurlijk wel kwaad.

Samenhangen

Ons democratisch staatsbestel veronderstelt dat mensen zich enigszins op de hoogte houden van de gang van zaken in hun land en de standpunten van de diverse partijen. Hoe zouden ze anders bij de verkiezingen een zinvolle keuze kunnen maken? Was het coronabeleid verstandig en verantwoord en wordt er adequaat gereageerd op de Russische inval in Oekraïne? En zo zijn er uiteraard nog tal van andere belangrijke thema’s. Daarbij is het van belang om niet alleen kennis te nemen van allerlei losse nieuwsfeiten. Daar kun je uren mee bezig zijn. Het gaat er vooral om zicht te krijgen op de samenhang van de gebeurtenissen. Die staan niet op zichzelf.

Op dat gebied hebben met name dagbladen een duidelijke functie. Daarbij is het niet zonder betekenis vanuit welke levensbeschouwelijke achtergrond de gebeurtenissen worden bezien. Een reformatorische krant ontleent zijn waarde ook aan de principiële duiding van het nieuws.

De auteur is oud-hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad.