Opvangcentra die overvol raken en kinderen die „aan hun lot worden overgelaten.” Angelique Schoonewille kan het „niet verkroppen” dat dergelijke berichten geregeld in het nieuws zijn. De 44-jarige inwoner van Veendam is initiatiefnemer van een „vreedzame manifestatie”, vrijdagmiddag bij het aanmeldcentrum voor asielzoekers in het Groningse Ter Apel.

„Ik vind dat politiek Den Haag andere prioriteiten moet stellen, want volgens mij schenden we mensenrechten met de manier waarop we asielzoekers opvangen. Ik heb er last van dat we dit in Nederland laten gebeuren. Het maakt me boos. Dat heeft te maken met mijn socialistische achtergrond”, zegt het bestuurslid van de SP-afdeling in Veendam.

Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) liet vorige week nog weten tegen zijn grenzen aan te lopen. Momenteel biedt het COA op 116 locaties –73 reguliere en 43 tijdelijke– onderdak aan ruim 40.000 ontheemden. In de top-vijf van landen van herkomst staan achtereenvolgens Syrië, Afghanistan, Turkije, Iran en Jemen.

Paviljoententen

Het COA zegt landelijk gezien 2000 extra bedden nodig te hebben om de opvang van asielzoekers in de komende tijd te kunnen waarborgen. Nu is het geregeld de vraag of er voldoende plek is voor degenen die zich na aankomst in Nederland melden. Er is „onvoldoende perspectief om uit de acute capaciteitsnood te komen”, aldus het COA.

Vooral in Ter Apel wordt de druk sterk gevoeld, omdat iedereen die asiel wil aanvragen zich allereerst daar moet melden. Het aanmeldcentrum biedt officieel plek aan maximaal 2000 personen. Tot voor kort konden er extra mensen worden gehuisvest in paviljoententen. Deze noodopvang werd in april beëindigd. VluchtelingenWerk sprak eerder van „erbarmelijke omstandigheden in overvolle tenten.”

Afgelopen nacht verbleven er „iets meer dan 2000 mensen” in het aanmeldcentrum, aldus een woordvoerder van het COA vrijdagochtend. Op 19 april dreigden nog zo’n 360 vluchtelingen in Ter Apel op straat te belanden omdat er te weinig plek was. Op het laatste moment boden de gemeenten Amsterdam, Nijmegen en Oss hun een slaapplek aan.

„Dit kan zo niet langer doorgaan”, lieten VluchtelingenWerk, het Rode Kruis en Unicef Nederland vorige week in een gezamenlijke verklaring weten. Niet alleen de situatie in Ter Apel baart hun zorgen. „Al ruim een halfjaar verblijven duizenden asielzoekers en vluchtelingen uit landen als Syrië en Afghanistan onder zeer schrijnende omstandigheden in de noodopvang, zoals grote evenementenhallen met schotten, en tenten gevuld met stapelbedden.”

De organisaties riepen het kabinet op tot crisisberaad. „Daarna is het in Den Haag aardig stil gebleven”, aldus een woordvoerster van VluchtelingenWerk desgevraagd.

Wakker schudden

Voor Angelique Schoonewille is het duidelijk dat er iets moet gebeuren. „Ik wil mensen wakker schudden en hoop dat het zoeken naar structurele oplossingen in een stroomversnelling komt. We hebben te maken met een oorlog in Europa. Dat komt heel dichtbij. Vluchtelingen uit Oekraïne worden met veel liefde en open armen ontvangen. Dat is mooi en moet zo blijven. Maar we moeten hetzelfde doen voor vluchtelingen uit andere landen die ook huis en haard hebben verlaten.”

Schoonewille pleit niet voor „opvang in een viersterrenhotel. Maar mensen hebben wel recht op een fatsoenlijke plek. Als de gemeente Westerwolde, waar Ter Apel onder valt, keer op keer „help ons” zegt, snap ik niet dat de meeste gemeenten blijven wegkijken.”

Met de manifestatie ”Solidair met Ter Apel” wil ze niet alleen aandacht vragen voor problemen rond de opvang, maar ook het COA-personeel een hart onder de riem steken. „Die mensen staan met de rug tegen de muur.” Tijdens de bijeenkomst vrijdagmiddag voeren vijf personen, onder wie Groningse Statenleden van de PvdA en de SP, het woord.

Een van de sprekers is directeur John van Tilborg van Inlia, een „netwerkorganisatie van en voor geloofsgemeenschappen die asielzoekers en vluchtelingen in nood helpen.” „Normaal gesproken demonstreren we niet”, zegt Van Tilborg. Voor de manifestatie in Ter Apel maakt hij een uitzondering. „De opvang van asielzoekers is door de ondergrens heen gezakt. We willen aan de rijksoverheid duidelijk maken: dit kan zo niet. Tegelijk willen we even naast de asielzoekers in Ter Apel staan, maar ook naast het personeel, omwonenden en bestuurders die allemaal met de situatie te maken hebben. Het is een uiting van solidariteit.”

Crisispolitiek

Van Tilborg ziet diverse opties om het capaciteitsprobleem in de asielopvang het hoofd te bieden. Hij wijst erop dat er in het verleden vier aanmeldcentra waren, in ter Apel, Zevenaar, Rijsbergen en Schiphol. „Waarom zou dat niet weer kunnen? Op die manier haal je in Ter Apel de druk van de ketel.”

Als het gaat om de reguliere asielopvang, pleit Van Tilborg er onder meer voor om niet alleen te kijken naar grote locaties. „Veel gemeenten willen asielzoekers opvangen in kleinschalige voorzieningen, voor bijvoorbeeld 100 of 150 personen. Daardoor kunnen we heel wat meer opvangplekken creëren.” Ook bij het geschikt maken van leegstaande overheidsgebouwen voor huisvesting valt zijns inziens winst te behalen. „Daarmee moet heel veel vaart worden gemaakt.”

Het kabinet roept hij op niet langer „crisispolitiek” te bedrijven. „Er wordt steeds een te lage inschatting gemaakt van het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt. Als er meer komen, wordt gezegd: „Help, we hebben een vluchtelingencrisis.” Maar het is een planningscrisis. Het kan niet zo blijven dat er gezinnen met kinderen in Ter Apel staan te wachten tot een gemeente zegt: „Breng ze vanavond dan maar bij ons.” Er moet echt structureel iets veranderen.”

Woordvoerder Frank Neervoort van het COA zegt de manifestatie in Ter Apel als „een grote steun in de rug” te ervaren. Bij nieuwe opvanglocaties gaat zijn voorkeur uit naar plekken waar 350 tot 400 asielzoekers voor langere tijd ondergebracht kunnen worden. Hij wijst op een azc in Oisterwijk. „Daar is recent weer een contract getekend voor 25 jaar. Het aantal opvangplekken blijft 450, waarvan 50 voor alleenreizende minderjarigen. Als het aantal asielzoekers afneemt, wordt een deel van de accommodatie ingezet voor andere groepen, zoals seizoenarbeiders of studenten. Aan dat soort flexibele locaties hebben we veel behoefte.”