Halverwege het gesprek wordt moeder Mari (56) emotioneel. Ze vertelt dat ze rond de jaarwisseling van een van haar kleinkinderen een envelop met 10 euro kreeg. „Hij had voor mij gespaard, omdat ik geen geld heb. Als oma wil je cadeautjes voor je kleinkinderen kopen, maar dat kan ik niet, want wij hebben geen inkomen.” Vader Ibrahim (74) veegt eveneens met een zakdoek over zijn ogen als zijn vrouw het verhaal vertelt.

Het echtpaar Samoel en dochter Liza (27) zitten in de woonkamer in het rijtjeshuis van een van de andere, getrouwde kinderen uit het gezin. Zij bieden hun ouders en jongste zus afwisselend onderdak, sinds ze in november 2021 het asielzoekerscentrum (azc) in Harderwijk moesten verlaten na de zoveelste afwijzing door de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

De voorouders van Ibrahim en Mari komen uit Armenië. Zij ontvluchten begin twintigste eeuw hun land vanwege de massamoord van Turken op Armeniërs. Mari en Ibrahim worden beiden in Irak geboren, hebben een Irakees paspoort en voelen zich Irakees.

In 2011 verlaten ze Bagdad, waar Ibrahim een winkel runt voor de reparatie van elektrische apparaten. Reden voor hun vlucht naar Europa is de oorlog in Irak, vertelt Liza, die goed Nederlands spreekt. „Als christenen waren we daar niet langer veilig. Christenen werden door moslims bedreigd en gedood.”

In juli 2011 vraagt het gezin in Nederland asiel aan. Drie maanden later krijgen ze een verblijfsvergunning, waarna ze een huurwoning betrekken in het Gelderse Westervoort. Liza gaat enkele jaren naar een internationale schakelklas en begint in 2016 de mbo-opleiding financiële administratie niveau 3.

In datzelfde jaar krijgt het gezin bericht dat de IND het voornemen heeft hun verblijfsvergunning in te trekken. Reden: voor hun vlucht naar Nederland hebben ze gebruikgemaakt van een Armeens paspoort; daarom zouden ze zich in Armenië kunnen vestigen. Liza: „We waren heel verbaasd toen we dat hoorden. Een reisagent had onze papieren geregeld toen we naar Nederland vluchtten. We wisten niet dat het ging om een officieel Armeens paspoort.”

Anderhalf jaar na het voorgenomen besluit trekt de IND de asielstatus daadwerkelijk in. Het gezin gaat in beroep tegen de uitspraak, maar de rechter stelt de IND in het gelijk. Dat betekent dat het gezin niet langer rechtmatig in Nederland verblijft en zijn huis kwijtraakt. Liza: „In juni 2018 moesten we de sleutel inleveren. We stonden op straat, hadden geen inkomen en verzekering meer.”

Bijbelcursus

De afgewezen asielzoekers vinden tijdelijk onderdak bij familieleden die wel in Nederland mogen blijven, zoals een zoon van Mari en Ibrahim die zonder Armeens paspoort is gevlucht. In de jaren die volgen krijgen de andere getrouwde kinderen en hun gezinnen alsnog een permanente verblijfsvergunning, bijvoorbeeld op basis van het kinderpardon.

Als Liza en haar ouders een nieuw asielverzoek indienen, komen ze in het azc in Harderwijk terecht. Vanaf september 2021 vervolgt Liza in die stad haar mbo-opleiding voor financieel administratief medewerker, die ze eerder plotseling moest afbreken. Op zondag bezoeken de Iraakse asielzoekers de internationale diensten die dertien kerkelijke gemeenten uit Harderwijk en Hierden bij toerbeurt organiseren, en waar Arabische vertaling beschikbaar is. Ook nemen ze deel aan een Bijbelcursus voor Arabischsprekenden.

In november 2021 wijst de IND de herhaalde asielaanvraag van het gezin af. De Irakezen voeren aan dat ze officieel afstand hebben gedaan van de Armeense nationaliteit, maar de IND stelt dat de beschikbare documenten hiervoor onvoldoende bewijs vormen. „Betrokkene heeft niet aannemelijk gemaakt dat zij afstand heeft gedaan van de Armeense nationaliteit”, aldus de IND in zijn uitspraak. De dienst blijft van mening dat ouders en dochter zich in Armenië kunnen vestigen.

De drie mogen het hoger beroep tegen de uitspraak van de IND niet in het azc afwachten en vallen weer terug op de hulp van familie die hun onderdak en eten biedt. „Het voelt alsof ik geen mens ben”, zegt Liza. „Een hond heeft meer rechten dan ik. Die kan naar een dierenarts als hij ziek is. Wij hebben geen zorgverzekering, terwijl mijn moeder diabeet is en andere gezondheidsproblemen heeft.”

Dertig gezinnen

De situatie van de familie Samoel staat niet op zichzelf, weet Onik Gelici, voorzitter van de Armeens Apostolische Kerk in Almelo. Hij kent zo’n dertig gezinnen die eveneens door de IND zijn afgewezen omdat ze in Armenië zouden kunnen gaan wonen. „Ongeveer 80 procent komt uit Syrië, 20 procent uit Irak. Het zijn allemaal christenen die door geweld van de islam, vooral IS, zijn gevlucht. Ze zijn hier zeven tot meer dan tien jaar. Het is wrang dat Nederland hen wil uitzetten.”

De Amsterdamse asieladvocaat Wil Eikelboom staat verscheidene van deze gezinnen juridisch bij. „Ze behoren tot het Armeense volk, maar hebben nooit in Armenië gewoond”, schetst hij. „Ooit zijn ze vanuit Syrië of Irak naar Nederland gevlucht. Ze konden vrij makkelijk aan een Armeens paspoort komen, meestal via een mensensmokkelaar. Daarmee konden ze een visum krijgen voor Europa, waardoor ze hier asiel konden aanvragen. Met een Syrisch paspoort hadden ze zo’n visum niet gekregen. Vaak hadden ze geen idee dat de smokkelaar een echt paspoort had geregeld.”

De meesten kregen snel een verblijfsstatus. „Op een gegeven moment heeft de IND het gebruik van Armeense paspoorten aangegrepen om een procedure te starten om veel van deze verblijfsvergunningen –niet alle– in te trekken. Wanneer dit werd doorgezet, heb ik dit voor mijn cliënten aangevochten. Het is onzin om hen uit te zetten naar Armenië, waar ze nooit hebben gewoond.”

Een deel van de groep kreeg de afgelopen vier jaar uiteindelijk toch toestemming om in Nederland te blijven. Gelici zegt dat het om zo’n zeventig gezinnen gaat. Meerdere ontvingen een verblijfsstatus met een beroep op het kinderpardon, „omdat de kinderen inmiddels in Nederland zijn geworteld.”

Soms speelden specifieke factoren een rol bij de toestemming om hier te blijven, zegt advocaat Eikelboom. Hij noemt als voorbeeld een gezin waarvan de moeder in Nederland is overleden. „De gezinsleden mochten hier blijven om het graf van moeder te kunnen bezoeken.”

Onduidelijk

Als hij diverse zaken op een rij zet, signaleert Eikelboom dat er geen duidelijke lijn zit in de beslissingen die de IND neemt over vergelijkbare asielaanvragen. „Het is onduidelijk waarom sommigen wel mogen blijven en anderen niet.”

In de zaken van enkele cliënten doet Eikelboom nu een beroep op het gelijkheidsbeginsel. „Daarvoor moet je een begin van een bewijs leveren dat de IND gelijke gevallen niet gelijk behandelt. Dat heb ik uitgebreid gemotiveerd. In een van deze zaken zei de IND dat ik mijn beroep onvoldoende onderbouwd heb. De rechtbank vond de onderbouwing wel voldoende. Inmiddels wachten we al bijna een jaar op een nieuwe beslissing van de IND. Twee andere zaken liggen bij de rechter.”

Eikelboom kent geen voorbeelden van Syrische of Iraakse gezinnen die er uiteindelijk toch voor hebben gekozen om naar Armenië te gaan. „Simpelweg omdat deze mensen niets hebben met Armenië. Nederland kan hen bovendien niet uitzetten naar dat land, want voor zover ze een Armeens paspoort hebben gehad, hebben ze dat nu niet meer.”

Hoop

Op 12 april 2021 kregen de Syrische havo-leerling Jacob en zijn moeder Tina, die een Armeens paspoort hebben gehad, alsnog een verblijfsvergunning. „Onze situatie is precies hetzelfde”, stelt Liza Samoel. Tot nu toe heeft dat er echter niet toe geleid dat zij en haar ouders alsnog een verblijfsvergunning krijgen. Het wachten is op een rechtszitting.

Intussen is de toekomst van Liza en haar ouders, bijna elf jaar na aankomst in Nederland, nog steeds onzeker. Liza wil niets liever dan haar studie afronden en werk zoeken. „Ik heb mijn opleiding nog steeds niet kunnen afmaken. In Westervoort had ik naast mijn studie een baantje als postvoorbereider, maar ik mag nu niet werken. Ik woon 10,5 jaar in Nederland en voel me hier thuis. Mijn hele familie woont hier: broers, zussen, oma, oom en tante, neven en nichten.”

Liza en haar ouders hebben nooit overwogen tóch naar Armenië te gaan, zeggen ze. „We kennen daar niemand en kunnen er geen leven opbouwen”, zegt vader Ibrahim. Liza: „Ik ben in een Arabisch land geboren en kan geen Armeens lezen en schrijven.” Ibrahim: „Ik wil al mijn kinderen gelukkig zien. Dat Liza nog steeds geen nieuw bestaan kan opbouwen, doet me heel erg pijn.”

In alle onzekerheid blijven de drie hoop houden dat ze ooit toch een verblijfsvergunning krijgen. „Mijn enige hoop is dat God ons gaat helpen”, zegt Liza. „Als er een deur dicht gaat, kan God een andere deur opendoen.”

Opheldering vragen

Gevraagd naar het effect van zijn in juni aangenomen motie zegt Kamerlid Ceder desgevraagd: „Wij gaan hier achteraan en zullen de nieuwe staatssecretaris om een brief met de stand van zaken vragen. Als je uit Syrië gevlucht bent, als vluchteling erkend wordt en hoopt hier in veiligheid een bestaan op te bouwen, dan is het heel hard als je asielstatus wordt ingetrokken omdat je naar Armenië moet gaan. De familie van deze mensen is meestal generaties terug –vaak na de Armeense genocide– in Syrië terechtgekomen en deze mensen zelf zijn daar nooit geweest.”

Ceder vindt „dat de IND geen tijd moet besteden aan het zoeken onder juist deze groep christelijke Syriërs en Irakezen of hij nog een grond kan vinden om hen alsnog hun status te ontnemen. Dit zijn mensen die gevlucht zijn voor oorlog en geweld, daar is geen twijfel over. Ik zal me voor hen blijven inzetten en de kwestie onder de aandacht van de nieuwe staatssecretaris brengen. Ik ga ervan uit dat het kabinet dit snel regelt.”