Grit (67) ziet elke week een grote vrachtwagen van de gemeentereiniging zakken met plastic afval ophalen. Die zakken gaan naar Rotterdam. Van het plastic wordt 60 procent gerecycled. Daarvoor is veel energie nodig. „Ik vroeg me af: is dat wel rendabel? Niet zozeer qua geld, maar qua energie?”

Een recent radio-interview liet de Emmenaar bijna van zijn stoel vallen van verbazing. „Een politicus uit de Tweede Kamer bleek het verschil niet te weten tussen de stikstofproblematiek en het klimaatvraagstuk. Het zou mij niet verbazen als de Tweede Kamer vaak besluiten neemt over grote vraagstukken zonder de natuurwetenschappelijke achtergrond ervan te kennen. In de vorige Tweede Kamer zat bijvoorbeeld anderhalve man en een paardenkop aan exactelingen; de rest bestond vooral uit historici en politicologen. Nu ziet dat er iets beter uit.”

Ook vraagt hij zich af hoe goed beleidsmakers besluiten doordenken. „Neem de zonneparken. Die zijn er met subsidie gekomen. Vervolgens blijkt dat het lichtnet het niet aankan. Had dat niet eerder kunnen worden berekend?”

Aan die onkunde wilt u met uw boek een einde maken?

„Als dat zou kunnen. Bij het schrijven had ik die ene politicus in mijn hoofd. Nee, ik noem zijn naam niet. Ik vond dat zo’n boek er moest komen.”

Hoe groot is de onkunde van mensen op het gebied van de exacte vakken; wat komt u tegen?

Grit recht zijn rug. „Frans Timmermans, als Eurocommissaris verantwoordelijk voor duurzaamheid in de Europese Unie, zei letterlijk: „We redden onze klimaatdoelstellingen niet zonder de inzet van biomassa”, terwijl er veel kritiek is op het gebruik daarvan. Het kost veel energie om biomassa bij de centrales te krijgen. En dan komt daar de natuurschade door de kap van bossen nog bij.”

Hoe komt het dat beleidsmakers zonder kennis van zaken besluiten kunnen nemen?

„De besluiten zijn vaak politiek gemotiveerd en resultaat van belangenverstrengeling. Het Kabinet moet een pot van 35 miljard euro verdelen. Het gaat om grote financiële belangen.

Als ik in de krant lees dat de overheid aan de Gasunie toestemming heeft gegeven om een waterstofpijpleiding aan te leggen, dan denk ik: die lobbyisten hebben hun werk goed gedaan. Want met enige kennis van de natuurkunde weet je dat waterstof nooit de grote rol kan gaan vervullen die de overheid voor ogen staat. De energie-efficiëntie van het maken van waterstof is immers veel te laag.

Hetzelfde geldt voor de toestemming die de oliemaatschappijen Exxon en Shell hebben gekregen om CO2 in lege aardgasvelden op te slaan. Daar gaat 2 miljard euro naartoe. Maar wie houdt er rekening mee dat het ontzettend veel energie kost om die CO2 af te vangen en op te slaan? Bovendien, niemand kan mij 100 procent garantie bieden dat die CO2 nooit meer vrijkomt in de atmosfeer.”

Beleidsmakers kijken naar een deel van het probleem, en niet naar het totaalplaatje.

„Dat klopt. Neem bijvoorbeeld zonnepanelen. Die leveren groene stroom. Maar er is ooit heel veel energie in gestopt om die te maken. Als ze worden afgedankt, kost het veel energie om de grondstoffen terug te winnen. Daarnaast bevatten ze allerlei schadelijke stoffen zoals PFAS en zware metalen. Houden we daar ook rekening mee?

En kijk eens naar de wieken van de windmolens. Die bestaan uit enorm sterke kunststoffen die lang meegaan. Maar die zijn niet herbruikbaar en nauwelijks recyclebaar. Ik heb op foto’s gezien dat ze worden begraven. Blijkbaar is er niet nagedacht over de hele levenscyclus van groene energie. Daarom heb ik de zogeheten EROI-waarde in mijn boek voor het voetlicht gehaald.”

Wat houdt die EROI-waarde in?

„Die afkorting betekent ”energierendement op investering”; de EROI-waarde gaat dus over het totaalplaatje. Je berekent hem door de totale energie die een installatie opwekt, te delen door alle energie die het kost om de installatie te bouwen, te transporteren, te plaatsen, te onderhouden en weer af te breken. Eigenlijk is het hoeveel energie die het kost om energie te produceren.”

Hoe pakt dat uit voor de verschillende manieren van energieopwekking?

„De EROI-waarde voor aardgas is bijvoorbeeld 28; aardgas levert dus 28 keer meer energie dan het kost om het uit de grond halen en bij de verbruiker te brengen. Windenergie zonder energie-opslag heeft een waarde van 16, met opslag 3,9. Voor zonnepanelen is de EROI-waarde ongunstiger: een installatie zonder opslag heeft een waarde van 3,9, met opslag 1,6. Qua energie is aardgas dus bijna tien keer efficiënter dan zonnepanelen.

Kernenergie springt er helemaal gunstig uit met een EROI-waarde van 75. Daarbij zijn dus de winning van uranium en de opslag van kernafval meegerekend. Als de politiek daar eerlijk naar kijkt, kunnen ze niet om kernenergie heen.”

U besteedt ook aandacht aan het klimaatprobleem. Hoe zit het met de CO2-uitstoot van Nederland?

„Omgerekend stoot elke Nederlander elk jaar 10.000 kilogram CO2 uit. Is dat veel; en wat voor effect heeft dat? Stel, we plaatsen Nederland onder een stolp. Hoe lang duurt het dan voordat de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer verdubbelt? Ik kwam uit op anderhalf jaar. Ik vond dat ongelooflijk, maar het bleek echt te kloppen. In anderhalf jaar tijd stoten we samen genoeg uit om de temperatuur 4 à 5 graden Celsius te laten stijgen. Daar werd ik niet blij van.”

Gaat uw doelgroep het boek ook lezen?

„Mijn doelgroep is de krantenlezer en de beleidsmaker. Kijk, als politicus kun je niet alles weten. Vanuit dat besef kun je op zoek gaan naar betrouwbare informatie.”

Stel, het boek wordt gelezen; hoe zorgt u dan dat beleidsmakers het ook gaan toepassen?

Nadenkend: „Dat vraagt om een vervolgstap. Mijn boek is het begin. Ik geef een samenhangend overzicht en heb geprobeerd een ongekleurd verhaal te vertellen. Een leraar Frans, een oud-collega die nooit natuur-en scheikunde heeft gehad, vertelde me dat hij door mijn boek berichten over energie in de krant bewuster is gaan lezen.”

Wetenschap is geen mening. Klimaat, energie en stikstof uitgelegd, Roel Grit, Noordhoff Uitgevers, Groningen, 256 blz., € 24,95