Toen Arap-John Tigchelaar laatst wat rondliep bij het station, stond hij ook stil bij de plaquette die er eind september werd onthuld. „Vanaf dit station werden de slachtoffers van de razzia van Putten op maandag 2 oktober 1944 in goederenwagons afgevoerd naar Kamp Amersfoort”, luidt de tekst.

„Met een brok in de keel dacht ik: Het zou toch absurd zijn als dit pand verdwijnt”, zegt Tigchelaar, raadscommissielid van de lokale partij Wij Putten. „Hier verlieten de mannen hun dorp. Hun wegvoering is nog altijd een litteken in het dorp. Het stationsgebouw is daar een zichtbare herinnering aan. Putten moet er zuinig op zijn, maar het heeft geen beschermde status. Het is vogelvrij. Morgen kan de bulldozer eroverheen gaan.”

Koffiehuis

Bijna elf jaar lang was in het station, eigendom van NS Stations, een koffiehuis annex vintagewinkel gevestigd. De exploitanten stopten er afgelopen herfst mee, deels wegens gezondheidsredenen, maar ook omdat in coronatijd het aantal reizigers, en daarmee ook de klandizie, was teruggelopen.

Wij Putten maakt zich zorgen nu het gebouw leegstaat. Tigchelaar: „We willen absoluut niet dat het verpaupert en al helemaal niet dat het wordt afgebroken. In Putten zijn al veel mooie gebouwen gesloopt. Dat mag zeker niet gebeuren met dit pand, dat zo belangrijk is voor de Puttense historie.” Reden voor de raadsfractie om het college van burgemeester en wethouders vragen te stellen over de toekomst van het stationsgebouw.

Onderzoek

„Op dit moment is het pand niet specifiek beschermd tegen sloop of grote visuele wijzigingen”, antwoordde het college deze maand. „Als de eigenaar het stationsgebouw wil slopen, dan kunnen wij daar als gemeente niet tegen optreden.” Op een bouwplan dat leidt tot een visuele wijziging kan de gemeente „nog enigszins sturen”, omdat de lokale Welstandsnota daartoe mogelijkheden biedt.

Net als Wij Putten wensen burgemeester en wethouders een beschermde status voor het gebouw, lieten zij de vragenstellers weten. „Onderzocht wordt op welke wijze deze bescherming vorm kan krijgen.”

Een optie is dat in het bestemmingsplan voor het station een sloopverbod wordt opgenomen. Verder er kunnen nadere eisen worden vastgelegd om het uiterlijk van het gebouw te waarborgen. „Een nieuwe huurder kan dan niet zomaar lichtborden op de gevel aanbrengen”, geven Tigchelaar en fractievoorzitter Herman Luitjes van Wij Putten als voorbeeld.

Ook kan het stationsgebouw worden aangewezen als rijksmonument of als gemeentelijk monument. „De laatste mogelijkheid is het makkelijkst, omdat dat binnen de gemeentelijke bevoegdheden ligt”, menen de Puttense politici. „Er zit wel een addertje onder het gras. In de gemeentelijke monumentenverordening is een voorwaarde opgenomen dat de eigenaar daarmee moet instemmen. Dat vinden we wat vreemd. Terwijl een pand waarde heeft voor de samenleving, kan een eigenaar zo’n aanwijzing toch blokkeren en de bulldozer in gang zetten.”

Lopend

Lokaal historicus en oud-wethouder Evert de Graaf, jarenlang actief binnen de plaatselijke Stichting Oktober 1944, bepleit eveneens dat het stationsgebouw behouden blijft. „Het is het laatste wat de meeste weggevoerden van Putten hebben gezien. Van de 659 personen die op transport werden gezet kwamen er slechts 48 uit de Duitse kampen terug. De mannen kwamen lopend van de Oude Kerk in het dorp naar het station. Onderweg werden ze nog aangevallen door Engelse vliegtuigen. De piloten vermoedden een militaire beweging van de Duitsers. Een paar uur moesten de mannen schuilen in een bosje, voordat ze in de wagons gepropt werden.”

NS-architect

Het stationsgebouw, dat in 1930 het eerste station uit 1863 verving, is een ontwerp van Herman Schelling, architect van de Nederlandse Spoorwegen. Hij tekende in de jaren twintig tot zestig van de vorige eeuw diverse stations, waaronder die van Naarden-Bussum, Boskoop, Waddinxveen, Amsterdam Amstel, Amsterdam-Muiderpoort en Zut­phen en de inmiddels gesloopte stations van Leiden en Arnhem. Tigchelaar: „Bij andere stations herken ik ook de hand van Schelling. Het station van Putten is landelijker vormgegeven. Dat past goed in de omgeving.”

Gasfabriek

NS Stations heeft geen plannen om het gebouw te slopen, reageert woordvoerder Leonie Bosselaar. „We laten stations graag onderdeel zijn van een dorp of stad. Een station is allang niet meer een plek waar je enkel doorheen rent om de trein te halen. We kijken altijd heel gericht welke huurders erin kunnen. Denk aan een horecafunctie, zodat mensen wat warms te drinken kunnen halen, of een huurder met een maatschappelijke functie, zoals in Winterswijk een huiswerk­begeleider.”

Over een monumentenstatus voor het station van Putten laat Bosselaar zich niet uit, omdat er nog geen aanwijzing daarvoor ligt. „Lastig om station Putten te verhuren is de gasfabriek in de directe nabijheid, waardoor met het oog op de veiligheid maar een beperkt aantal mensen in het gebouw aanwezig mag zijn.”

Over twintig jaar

Een nieuwe huurder is er nog niet. Tigchelaar nam wel waar dat er enig achterstallig onderhoud aan het pand is verricht. Dat sloop niet aan de orde is, stelt hem voorlopig gerust, maar ”zekerheid voor alles” is zijn motto. „NS Stations kan nu wel zeggen dat het gebouw niet gesloopt wordt, maar hoe is dat over tien jaar? Of over twintig jaar?”

Wij Putten krijgt veel steunbetuigingen. Luitjes en Tigchelaar: „Andere fracties in de Puttense gemeenteraad willen graag meedenken. We proberen hier ook geen politiek slaatje uit te slaan voor de verkiezingen in maart. Het gaat ons om de bescherming van het station, ook het college zet zich daarvoor in. We verwachten dat het onderzoek snel wordt afgerond en dat daarop een raadsvoorstel volgt. Andere stations van Schelling hebben al een monumentenstatus. We rekenen er dus op dat NS Stations in ons geval ook wel meewerkt.”