Behalve hopen op heel mild weer, heeft Nederland vijf opties om deze winter alsnog goed door te komen. Overigens is het geen nieuws dat Rusland weinig aardgas levert. Dus speelde Europa daar maanden geleden al op in. Daarmee zijn de twee eerstgenoemde opties inmiddels al volledig benut.

1 Gasleverende Europese buren lief aankijken

Hoe werkt het? Behalve Rusland leveren nog meer landen aardgas via pijpleidingen aan Europa. En dan met name Noorwegen (zie graphic).

Gebeurt het? De Noren hebben aan het begin van de winter al aangegeven extra te leveren: 2 miljard kuub. Volgens Martien Visser, lector energietransitie aan de Hanzehogeschool Groningen, doen ze dat met alle plezier. „Wat wil je als je vijf of zes keer zoveel krijgt voor het gas?” Noorwegen gaf echter ook aan dat nog meer produceren niet zal gaan.

Biedt het soelaas? De extra Noorse productie gaat niet alleen naar Nederland, maar verdwijnt in het Europese gasnet, waar jaarlijks zo’n 500 miljard kuub aardgas doorheen wordt gejaagd. Voor Nederland is deze optie dan ook niet meer dan een druppel op een gloeiende plaat, zegt Visser. Andere, kleinere gasproducenten, bijvoorbeeld uit het noorden van Afrika, zullen het probleem eveneens niet kunnen oplossen.

2 Meer vloeibaar gas laten komen

Hoe werkt het? Aardgas kan op twee manieren naar Europa komen. Niet alleen in gasvorm via pijpleidingen, maar ook in vloeibare vorm in grote schepen.

Gebeurt het? Nu de prijzen van aardgas zo hoog zijn, komt lng (vloeibaar gas) op grote schaal naar Europa. Zo maakte een lng-tanker, de Minerva Chios, op 15 december vlak voor de Indiase kust rechtsomkeert. Het suggereerde een levering in Europa, berichtte de Financial Times. Zelfs Australische tankers komen –voor het eerst sinds 2009– weer richting het Europese continent. En toen bekend werd dat veel grote Amerikaanse lng-tankers onderweg waren naar Europa, volgde zelfs een prijsdaling van aardgas. „Elke boot die nog niet gecontracteerd is, komt nu naar Europa toe”, weet Visser. De lng-terminal in Rotterdam draait volgens hem al een tijdje op zijn maximale capaciteit. „Per maand levert de fabriek nu 1 miljard kubieke meter gas, een vijfde van het gasverbruik deze winter.”

Biedt het soelaas? De potentie van lng om de gascrisis op te lossen is gering, legt Visser uit. Er is een maximale capaciteit in een lng-fabriek. „En er eentje bijbouwen lukt niet zomaar. Weliswaar wordt de Rotterdamse fabriek met 10 procent uitgebreid, maar dat is pas in 2024 gereed. Daar hebben we de komende paar winters niks aan.”

3 Gasgebruik terugdringen: op rantsoen

Hoe werkt het? Een belangrijke knop waaraan te draaien valt, is de elektriciteitsproductie. Gascentrales kunnen op een lager pitje worden gezet. Die nemen in Nederland namelijk bijna de helft van de aardgasconsumptie voor hun rekening. Om toch voldoende stroom te maken, zullen daarvoor kolencentrales wat harder moeten werken.

Een andere optie is een algemene oproep minder gas of elektriciteit te gebruiken of het opleggen van heffingen aan bedrijven voor energiegebruik. Als laatste redmiddel is er het afschakelen van gebruikers of zelfs regio’s van het gas.

Gebeurt het? De kolencentrales –die nog open zijn– staan al maximaal aan, zegt Visser. „Dat komt omdat aardgas duur en steenkool goedkoop is.”

Minderen qua gasgebruik gebeurt ook al, zij het schoorvoetend, vanwege de hoge gasprijs. Zo gaf de Zeeuwse kunstmestfabrikant Yara aan de productie flink te hebben teruggeschroefd. Visser: „Een openbare oproep om minder gas te gebruiken zie ik nog wel gebeuren. Dat doen ze in Californië ook als er stroomtekorten zijn.”

Het afsluiten van bedrijven gebeurt nog niet, maar is ook lastig te realiseren, zegt de lector energietransitie. „Het is namelijk niet wettelijk geregeld. Alleen met een oorlogswet uit 1939 zou het kunnen. En dan nog zie ik het niet voor me: je gaat niet de politie sturen om bij bijna iedereen de gasinstallatie uit te draaien.”

Biedt het soelaas? Kolencentrales kunnen niet meer stroom produceren dan ze al doen, dus daar is geen winst meer te behalen. Nederland op rantsoen zetten kan nog wel, maar daarvoor is de nood nog niet hoog genoeg.

4 Aan het infuus van Rusland

Hoe werkt het? Rusland laat weer gas stromen via de Yamal-pijpleiding en het gasnetwerk in Oekraïne. Daarnaast kan de nieuwe Nord Stream 2-leiding in gebruik worden genomen.

Gebeurt het? De hoofdvraag hierbij is tegen welke prijs de Russische president Poetin bereid is om de kranen weer open te draaien en of Europa dat aanbod accepteert. Daarbij speelt ook nog de vraag wanneer Duitsland overstag gaat en de Nord Stream 2 in gebruik neemt. Nu weigeren ze die te gebruiken. Volgens energie-expert Visser is de inzet van Russisch gas dan ook vooral een geopolitiek vraagstuk. „De kwestie rond gaslevering is nu zo hoog opgespeeld, dat het voor Europa lastig is om hier nog zonder gezichtsverlies uit te komen.”

Biedt het soelaas? Volgens Visser zou het opendraaien van de Russische kranen het gasprobleem in een klap verhelpen. „Daarbij is het ook de meest wenselijke optie om uit de gasleveringsproblemen te komen. De andere opties gebeuren al of zijn heel vervelend.”

5 Groningen weer laten beven

Hoe werkt het? De gaswinning in Groningen staat op een heel laag pitje, maar kan bij calamiteiten weer worden opgeschaald.

Gebeurt het? Dit punt ligt erg gevoelig en het lijkt dan ook een politieke doodzonde om ook maar te suggereren dat de gaswinning in Groningen weer zou moeten worden opgestart. Visser: „Toch wordt het naarmate het deze winter krapper wordt en de prijzen hoger worden een steeds reëlere mogelijkheid. Het is zelfs de enige optie die Nederland echt zelf in de hand heeft. Daarom ben ik ervan overtuigd dat er in Den Haag al over wordt nagedacht. We zouden er met de huidige gasprijzen ook een vermogen mee kunnen verdienen. Een miljard kuub levert 1,8 miljard euro op. Als we het gaan doen, moet dat geld rechtstreeks naar de Groningers gaan.”

Biedt het soelaas? Ruimschoots. Volgens de NAM zat er in 2017 nog 732 miljard kubieke meter aardgas in de Groningse velden. Hoewel sommige putten zijn afgesloten, kunnen andere velden snel weer leveren.