Europa zit in een gascrisis. Hoewel de hoge aardgasprijzen geen eenduidige oorzaak kennen, hangt er een verdacht luchtje aan: dat van een politiek steekspel.
Waar komt de hoge gasprijs nu precies vandaan?
Daar is niet één reden voor aan te wijzen, maar er is een heel scala aan zaken die meespelen. Zo trok de economie flink aan en groeide daarmee de vraag naar aardgas in Europa. Ook daarbuiten nam de vraag toe, vooral in Azië. China vervangt in rap tempo vuile kolencentrales door schonere gascentrales en betaalt hoge prijzen voor schepen met lng (vloeibaar gas).
Verder werd in Europa minder gas uit de grond gehaald, onder meer als gevolg van onderhoudswerkzaamheden. Tot slot leunt de elektriciteitsvoorziening in Europa op dit moment sterk op gascentrales: het stoken van kolen is immers ”not done”. Daarnaast sluiten nog dit jaar diverse kerncentrales in Duitsland en gaan er in Frankrijk vele in onderhoud.
De hoge gasprijs kwam toch door het dichtdraaien van gaskranen door Rusland?
Dat is dus niet de enige, maar inderdaad wel de belangrijkste reden. Het gaat daarbij niet alleen om economisch gewin, maar waarschijnlijk ook om een politiek spelletje. Poetin heeft gelijk als hij zegt dat hij alle contracten nakomt. Rusland doet echter geen extra gasleveringen bovenop de gewone verplichtingen. En dat voelt Europa. Want veel landen, ook Nederland, vertrouwden de laatste jaren op de dagelijkse markt voor aardgas, waar het spotgoedkope, Russische gas rijkelijk vloeide.
Dat Rusland de gaskranen nu dichtdraait, heeft waarschijnlijk alles te maken met de politieke spanningen rond Oekraïne alsook met het feit dat Duitsland weigert een nieuwe gaspijpleiding door de Oostzee, de Nord Stream 2, in gebruik te nemen.
Is Europa echt zo afhankelijk van Rusland?
Ja. Europa importeert veel olie, kolen en gas uit andere landen. Daarvan is Rusland de hoofdleverancier. In 2019 kwam bijna de helft van het aardgas (43 procent) uit het land.
Europa maakt zich al langer zorgen over een te grote energie-afhankelijkheid van een enkele staat – en dan in het bijzonder Rusland. Een van de argumenten voor de energietransitie (van het aardgas af, naar duurzame energie) is dan ook om meer zelfvoorzienend te worden.
Heeft de hoge prijs van aardgas ook nog iets te maken met duurzame energie?
Ook nog, al speelt dat slechts een bijrol. Als het flink waait –en dat doet het vaak in de winter– maken windturbines overuren en hoeven gascentrales minder te draaien. Deze winter viel de opbrengst van windenergie juist tegen.
Daarnaast is het uitschakelen van kolencentrales van invloed, omdat daarom gascentrales ook extra aan de bak moeten. Sommige experts zijn dan ook kritisch over de kolenexit: het brengt de leveringszekerheid in gevaar. Ze vinden dat je eerst de nieuwe, duurzame energievoorziening op orde moet hebben voordat je de oude om zeep helpt.
Gaan huishoudens iets van de huidige gascrisis merken?
Zeker. Gemiddeld betaalde de consument tot voor dit najaar zo’n 70 tot 80 cent per kuub gas. Nu ligt die prijs op energievergelijkingssites op 1,80 euro per m3 gas. Dat wordt gevoeld in de portemonnee. Met die prijs zou een gemiddeld huishouden alleen al voor gas per maand zo’n 100 euro extra betalen. Daar komt nog bij dat de extreme stijging van de gasprijzen ook doorwerkt in de stroomtarieven.
Analisten verwachten dat gas nog lang duur blijft. Investeren in het isoleren van de eigen woning loonde al, maar is nu –met de hoge gasprijs– een extra overweging waard.
