Van de planeten is onze aarde er één. Haar ontstaan is desalniettemin een wonder. Uiteindelijk is er op deze planeet de mens. Klein, bedreigd en naakt, maar ook bezield, bevlogen en bekwaam. Wij zijn gestart als een onbeduidende soort die ooit te horen kreeg: „Wees vruchtbaar en word talrijk, bevolk de aarde en breng haar onder je gezag.” Ten opzichte van het heelal zijn wij ontzettend klein, maar ten opzichte van de aarde zijn wij talrijk, invloedrijk en hebben wij gezag.

Nu zijn wij ermee bezig de wereld te laten kantelen. Niet de wereld an sich natuurlijk, want die blijft stoer in haar baan, maar het ontzettend dunne schilletje rond de aarde waarin leven bloeit.

Wij kunnen meten, rekenen en voorspellen, wij kunnen weten. Wij kunnen ons gedrag zelf aanpassen – voordat de wereld ons een aanpassing oplegt. Laten wij dus onze kennis benutten. De resultaten van de wetenschap zijn eenduidig. Het broeikaseffect is reëel. Wij weten ook dat de toename van de broeikasgassen nog nooit zo sterk was als in de laatste decennia. En je hoeft geen wetenschapper te zijn om te beseffen dat er een punt gaat komen dat de ”resources” van de wereld uitgeput zijn.

Wij kunnen iets doen en wij mogen iets doen. Ik zie dit niet als bedreiging maar als een kans voor ons allen, om echt iets te betekenen en een goede wereld te bouwen voor onze kinderen. Het is tijd om samen aan te pakken.

Kerncompetentie

Maar dan lees ik in HP/De Tijd: „Er is niets om hoopvol over te zijn. Niet over het klimaat, niet over de politiek en niet over de maatschappij. De contouren van een mogelijke burgeroorlog tekenen zich af in vrijwel alle westerse landen, inclusief Nederland.”

Van dit soort uitspraken schrik ik. Blijkbaar is er niet een gebrek aan kennis in onze maatschappij maar een gebrek aan hoop. Ik zie wetenschappers die van alles weten, maar hopeloos zijn gezien de oppermacht van de data en de modellen. Ik zie de jeugd die vecht voor hun toekomst, maar het geloof in de toekomst verliest. En ik zie mensen die haat en angst zaaien om hun macht te vergroten, in plaats van verbinding te zoeken.

Alle kennis en alle wetenschap is nutteloos als er geen hoop is, als er geen geloof is, als er geen liefde is. Wij moeten geloven in de toekomst, wij moeten hopen voor de toekomst, en wij moeten de liefde koesteren en voor elkaar opkomen. Naast goede wetenschap zijn daarom ook geloof, hoop en liefde essentiële voorwaarden om de toekomst in te gaan.

Geloof, hoop, liefde, zouden die niet de kerncompetentie van ons christenen moeten zijn? Jonge mensen vragen mij: Waarvoor moet ik mij nog inzetten? Heeft de mensheid nog een toekomst? Waarom zou ik nog kinderen krijgen als toch alles ten onder gaat?

Christenen moeten hier een antwoord op bieden. Ja, zeg ik, de mensheid heeft een toekomst. In ons geloof is God de Schepper, Voltooier, en Verlosser van de wereld. Hij is Degene Die er was voordat het licht er was. Maar Hij was er ook toen de mens er kwam: onmachtig klein, dichtbij, kwetsbaar, medelijdend – als kind in de kribbe en als Verlosser aan het kruis, en Hij is de heilige kracht die ons verbindt door Zijn Geest.

De hoop moeten we niet laten varen en laten we aan de toekomst werken: een toekomst voor de aarde, planten, dieren en onze kinderen. Laten wij de jeugd vertellen over onze hoop. Een hoop die in de opgestane Christus gevestigd is, een hoop die niet in het graf blijft en met een boodschap de wereld in wil en niet beperkt is tot de kleine zaaltjes van de kerk.

Iedereen nodig

Maar een boodschap voor de toekomst blijft een holle, vrome frase als je niets doet. Hoe kunnen we thuis en in onze kerk minder energie verbruiken – en uiteindelijk nog geld besparen? Kunnen we tevens onze boeren op een fatsoenlijke manier betalen, zodat ze goed voor het land kunnen zorgen en voor ons gezond en natuurlijk eten kunnen verbouwen? Kunnen we ons geld in duurzame bedrijven beleggen en ook een duurzaam rendement behalen?

Laten we ook opletten hoe we met elkaar omgaan. In de tijd van het globale internet is iedereen jouw naaste.

Voor de toekomst is iedereen en alles nodig: wij hebben goede wetenschappers, politici, bankiers en boeren nodig. Ik roep christenen ertoe op de beste wetenschappers, politici, bankiers en boeren te zijn.

Laten we samen de grote bedrijven en investmentfondsen op deze wereld aanspreken: Wat is jullie bijdrage om mee te bouwen aan de toekomst? Hoe willen jullie in de toekomst nog geld verdienen, als jullie werk het fundament verteert waarop wij allen staan?

En ten slotte de politiek. Samenwerking lijkt moeilijker dan ooit. Er zijn negentien fracties in de Tweede Kamer en straks duurt de formatie van een kabinet langer dan de gemiddelde leeftijd ervan.

De kerken zijn trouwens niet beter. Ik heb geprobeerd te tellen hoeveel kerkgemeenschappen er in Nederland zijn, maar durf geen concreet getal te noemen.

Het is goed om te strijden over de juiste weg, maar op een bepaald moment moeten we ook samen optrekken. Misschien hebben wij nu in plaats van strijd een moment van bezinning nodig. Misschien kunnen de kerken hier het goede voorbeeld geven?

We hebben een nieuwe start nodig. Een nieuwe start voor hoop, geloof, liefde en verbinding. Het is belangrijk naar onze jeugd uit te stralen: wat er ook gebeurt, er gaat iets nieuws groeien. Misschien wordt het zwaar, maar als wij zweet en tranen nodig hebben om de wereld te redden, gaan we gewoon zweten, huilen en aanpakken.

Apocalyps

Als de toekomst van God is, moeten wij ons voor de toekomst inspannen. Christenen groeien op met de opdracht aan de mens om de tuin van Eden te bewerken en erover te waken. Ook al leven wij niet meer in een paradijs, die opdracht is er nog steeds.

Laten wij samen deze aarde bewerken en bewaken. Ja, er zal ooit een einde komen aan deze wereld. Asteroïden gaan opnieuw inslaan op deze wereld, de zon zal uiteindelijk uitdijen tot een rode reus en de aarde verbranden, en het heelal zal waarschijnlijk ooit exponentieel uit elkaar vallen. Precies voorspellen kunnen wij het einde niet. Wanneer God het wil, gaat het gebeuren.

Maar ons is nergens gevraagd om zelf aan de apocalyps te werken. Integendeel. „Bid tot de Heer voor de stad waarheen ik jullie weggevoerd heb en zet je in voor haar bloei.” Laten wij vóór deze wereld werken en bidden, en niet tegen haar. Ik geloof in een toekomst hier op aarde en ik geloof in een nieuwe hemel. Tot de laatste dag wil ik mij daarom blijven inzetten voor deze prachtige wereld.

De auteur is hoogleraar astrodeeltjesfysica en radioastronomie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. De artikel is een samenvatting van de Protestantse Lezing die hij zaterdag uitsprak.