De meeste christenen zijn het over de centrale plek van de Bijbel wel eens. In de praktijk zien we echter grote en fundamentele verschillen in de manier waarop christenen met de Bijbel omgaan. Over die verschillen wordt al heel lang nagedacht, bijvoorbeeld over de betekenis van de inspiratie van de Bijbel, of de verhouding Bijbel en traditie of de relatie tussen Gods algemene en Gods bijzondere openbaring.

In onze tijd gaan het gesprek en het debat vooral over de hermeneutiek. Hoe moet je de Bijbel lezen? En hoe zit het eigenlijk met communicatie en verstaan? Belangrijke vragen, die onze pluralistische postmoderne context ook nadrukkelijk oproept. Wat niet helpt, is dat de oude vragen over de inspiratie en het karakter van de Bijbel als openbaring van God op de achtergrond raken. Ik denk aan een uitspraak zoals: Wie de Bijbel anders leest, tast het Schriftgezag niet aan. Dat hoeft inderdaad niet zo te zijn. Maar het kan natuurlijk wel. Hoe je de Bijbel leest, heeft immers alles te maken met hoe je tegen de Bijbel aankijkt.

Wat ook niet helpt zijn de valse tegenstellingen die in het gesprek over de Bijbel vaak naar voren komen. Zoals: de Bijbel is geen theologieboek vol waarheden, maar het verhaal van God Die Zijn Koninkrijk bouwt in deze wereld. Of: de Bijbel is geen antwoordenboek, de Bijbel is een gespreksboek. Of: we moeten de Bijbel niet harmoniseren, het gaat juist om de rijkdom van al die verschillende stemmen en accenten. Of: het gaat er niet om of alles in de Bijbel klopt, het gaat om een levende relatie met God. Waarom niet allebei?

Dicht bij het centrum

Ook als het gaat over de hermeneutiek kunnen we het beste dicht bij het centrum blijven, dicht bij het Evangelie. Of beter nog: dicht bij de Heere Jezus, Hij Die het goede nieuws is, in eigen persoon. Hoe kijkt Hij tegen de Bijbel, Zijn Bijbel, het Oude Testament, aan?

In de evangeliën vinden we geen uitgewerkte Schriftleer. Wel aanwijzingen genoeg dat het Oude Testament, Jezus’ Bijbel, voor Hem het volstrekt betrouwbare Woord van Zijn Vader is, waardoor Hij Zich laat leiden. Het is de bron voor de omgang met Zijn Vader en Zijn onderwijs. Hij ontdekt er Zijn roeping in. Het is Zijn houvast in de geestelijke strijd en Zijn lijden. En in het gesprek met de Joodse leiders zegt Hij niet alleen: „Ik zeg U”, maar ook: „De Schrift zegt”, of: „De Schrift kan niet gebroken worden.”

Ja, Jezus gaat ook verder dan het Oude Testament. Hij vervult het, Hij verdiept het, Hij trekt de lijnen door. Hij laat in Zijn woorden en daden de heerlijkheid van God zien als nooit tevoren (Johannes 1:14, 18). Maar nooit op een manier waarbij Zijn Bijbel aangetast wordt of aan de kant wordt gezet.

Heilig boek

Christenen hebben geen heilig boek, benadrukken sommige theologen. De Heere Jezus had wel een heilig boek, het Woord van Zijn Vader. En daarmee wijst Hij ons de weg: luisteren naar Hem, zitten aan Zijn voeten, net als Maria, ook als het gaat over de Bijbel.

Concreet betekent dat een hermeneutiek van vertrouwen. Het gaat om het vertrouwen dat de Bijbel volstrekt betrouwbaar is, in elk woord. Vertrouwen betekent dat God ons op geen enkele manier de dingen verkeerd voorstelt; in de grote dingen niet en in de kleine dingen niet. Het betekent dat je de Bijbel leest als een eenheid. Want God spreekt Zichzelf niet tegen. Of positief geformuleerd: hoe meer je Schrift met Schrift vergelijkt, hoe helderder je Gods stem hoort en hoe mooier en indrukwekkender de boodschap wordt.

Een hermeneutiek van vertrouwen betekent ook gehoorzamen. Want God spreekt om ons te bekeren en te vernieuwen. Zijn woorden vragen geloof, gehoorzaamheid, aanbidding. Luisteren, om te dienen.

Vlees geworden

De Bijbel is dus een heilig boek, Gods boek, een boek uit de hemel. Tegelijkertijd is de Bijbel ook een aards en een menselijk boek. Theologen maken vaak een vergelijking met Jezus’ komst naar deze wereld. We mogen die analogie niet overvragen, maar ze is wel sprekend. Wat komt God dichtbij! Zijn Zoon is vlees geworden én Zijn Woord is ook vlees geworden. God spreekt ons aan in onze eigen taal en leefwereld.

Dat menselijke en kwetsbare van de Bijbel brengt allerlei exegetische en hermeneutische vragen met zich mee. Vragen die we eerlijk onder ogen moeten zien. Dat de Bijbel, ook in die menselijke gestalte, het onfeilbare Woord van God is, betekent niet dat onze uitleg en toepassing ook onfeilbaar zijn. Als we maar niet vergeten dat de Bijbel vooral een geschenk is, juist in deze vorm, en dat Gods Geest machtig genoeg is om elke verstaanskloof te overbruggen, om zo steeds te bevestigen dat Gods Woord niet gebroken kan worden.

A tot z van geloof

En wat is de boodschap van dat hemelse én aardse boek? Ook dan wijst de Heere Jezus ons de weg. Wat preekt Hij? Hij preekt Zichzelf, als Redder, als Zaligmaker voor een wereld verloren in zonde en schuld. Hij is het grote thema van de Bijbel, in Hem komen alle lijnen samen. Alle Bijbelgenres, Bijbelboeken, Bijbelpersonen, Bijbelgedeelten en Bijbelthema’s laten iets zien van Hem en Zijn werk, of bereiden er in ieder geval op voor of maken er verlegen om.

Paulus herinnert daaraan als hij in 1 Korinthe 15 schrijft: ”ten eerste” heb ik u overgeleverd dat Christus gestorven is en dat Hij is opgewekt (vers 3). Hij doet het ook voor. Hoe je de Bijbel evangeliecentrisch moet lezen en als gelovige en gemeente evangeliecentrisch moet leven. Of hij nu spreekt over de kerk, over de levensheiliging, over de toekomst, over de uitverkiezing, over het huwelijk of een collecte, steeds weer wijst hij op de Heere Jezus en vindt hij in Hem en in Zijn werk zijn kracht, richting, inspiratie, vreugde en vrede. Het Evangelie is voor hem niet het abc van het geloof maar het a tot z van het geloof.

De auteur is predikant van de hervormde gemeente in Sommelsdijk en lid van het bestuur van The Gospel Coalition (TGC) Nederland en Vlaanderen. Dit artikel is een samenvatting van een lezing die hij op 24 september hield tijdens een conferentie van TGC Nederland en Vlaanderen.