Zowel Republikeinen –aankomend president Donald Trump voorop– als Democraten hebben forse kritiek op de gratie die Biden zijn zoon bewees.

Niet zozeer omdat een vader zijn zoon ontslaat van strafvervolging. Hoe discutabel ook, dat snappen veel Amerikanen nog wel. Het gaat er vooral om dat Biden steeds heeft gezegd zich te voegen naar het oordeel van de rechter en dat hij Hunter geen gratie zou verlenen. „Want,” zo zei hij, „niemand staat boven de wet.” Door deze gratie te verlenen heeft Biden die belofte gebroken.

Onaantastbaar

Daar komt bij dat Hunter een soort algemene absolutie heeft ontvangen, die tot nu toe niemand heeft gekregen – president Richard Nixon na zijn aftreden uitgezonderd.

Hunter is door deze gratie juridisch onaantastbaar geworden voor alle aanklachten voor welke misstap of misdaad ook die hij (mogelijk) heeft gepleegd in de periode 2014-2024. Ook Trump, die zegt de familie Biden te willen vervolgen, kan niets meer tegen Bidens zoon beginnen. Het gratiebesluit is onherroepelijk en onaantastbaar.

Het verlenen van gratie is een recht dat Amerikaanse presidenten en gouverneurs van de staten hebben. Laatstgenoemden kunnen dat recht gebruiken voor straffen die rechters van de staten hebben opgelegd; de president mag dat doen voor federale straffen.

In de meeste gevallen dient een gestrafte een verzoek tot gratie in bij Office of the Pardon Attorney van het Amerikaanse ministerie van Justitie. De aanvraag moet aan bepaalde voorwaarden voldoen, bijvoorbeeld duidelijk maken dat de straf de gedetineerde of samenleving niet langer dient, dan wel dat de straf onterecht was. De Pardon Attorney onderzoekt de aanvraag en verzamelt informatie over de misdaad, het criminele verleden van de aanvrager, diens gedrag in detentie, en andere relevante zaken. Na het onderzoek doet de Pardon Attorney een aanbeveling aan de president. Op grond daarvan beslist die. Hij kan ook zonder dat advies gratie verlenen. Dat lijkt hier het geval te zijn.

Rechtsongelijkheid

De gratieverlening aan Hunter is niet alleen inhoudelijk maar ook procedureel merkwaardig. Hij is door een jury veroordeeld voor illegaal wapenbezit en belastingontduiking. Maar de veroordeelde weet nog niet welke straf hij daarvoor zou krijgen. Dat moest op 12 december bekend worden. Echter, reeds voordat het zover was, heeft vader Biden gezegd dat zijn zoon vrij man is.

Voor Biden is een belangrijk argument dat zijn zoon anders is behandeld dan gewone Amerikanen. Alleen maar omdat hij Biden heet. „Dat is rechtsongelijkheid,”  aldus de president.

„Wie gratie aanvaardt, erkent schuld. En dat is belangrijk” - Gerald Ford, voormalig president van de Verenigde Staten (1974-1977)

Het is heel begrijpelijk dat president Trump nu zegt dat Biden zich schuldig maakt aan nepotisme. Alleen vergeet de aankomend president dat hij hetzelfde deed, toen het einde van zijn presidentschap naderde.

Trump verleende gratie aan de schoonvader van zijn dochter Ivanka, aan zijn medewerkers Roger Stone en Paul Manafort en aan zijn vertrouweling Steve Bannon. En ook voorgangers van Trump verleenden in een aantal controversiële kwesties gratie. Zo ontsloeg Bill Clinton zijn halfbroer Roger van een opgelegde gevangenisstraf.

Op al deze gevallen kwam veel kritiek. Die was echter nooit zo hevig als het verzet tegen het besluit van president Gerald Ford om Nixon te ontslaan van rechtsvervolging vanwege de Watergate-affaire. Maar Ford zei: „Wie gratie aanvaardt, erkent schuld. En dat is belangrijk.”