Het Hersteld Hervormd Seminarium (HHS) aan de Vrije Universiteit Amsterdam had in 2013 de primeur. Van alle academische predikantsopleidingen in Nederland –uitgezonderd de Protestantse Theologische Universiteit– benoemde het HHS voor het eerst een docent van buiten het eigen kerkverband. Dr. J. van de Kamp, lid van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland, ging kerkgeschiedenis doceren. Later sloot hij zich aan bij de Hersteld Hervormde Kerk.

„We kijken bij benoemingen naar deskundigheid en orthodoxie”, zegt prof. dr. W. van Vlastuin, rector van het Hersteld Hervormd Seminarium. „Als dat binnen de eigen denominatie lastig wordt, kijken we pas in derde instantie naar denominatie. Een stukje katholiek-hervormde gezindheid.”

De kerkorde van de Hersteld Hervormde Kerk schrijft voor dat docenten lid van het kerkverband moeten zijn, met minstens vijf jaar ervaring als predikant. „Maar de synode, die benoemingen moet goedkeuren, kan van die regel afwijken.”

Dat gebeurde in juni opnieuw, bij de benoeming van de christelijke gereformeerde dr. C. P. de Boer. Hij gaat de vakken ambachtelijke exegese, Bijbelse theologie en hermeneutiek verzorgen. „Dr. De Boer is weliswaar predikant, maar niet binnen de Hersteld Hervormde Kerk. Maar ook hier keken we naar deskundigheid en Schriftuurlijk-geestelijke houding. En dat is meteen een aanwijzing dat we deze randvoorwaarden lang niet altijd in onze eigen kerk kunnen vinden.”

Het Hersteld Hervormd Seminarium is niet bewust op zoek naar verbreding van het docentenkorps, aldus de rector. „Dat is niet ons ideaal. Maar benoemingen van mensen buiten het eigen kerkverband gaan we niet uit de weg.”

Weiland

Ook de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) verbreedt zich. Zo ging prof. dr. A. Clement, lid van de Protestantse Kerk in Nederland, vorige week aan de slag als hoogleraar theologie en muziek. Ds. W. A. Zondag, predikant van de gereformeerde gemeente te Dordrecht, werd in januari benoemd als bijzonder hoogleraar kerk, recht en samenleving.

De generale synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) gaf vorig jaar groen licht voor de benoeming van hoogleraren die niet lid zijn van het kerkverband. TUA-rector prof. dr. H. J. Selderhuis zegt dat de universiteit niet per se op zoek is naar zulke wetenschappers. „We willen gewoon mensen die gereformeerd zijn en kwaliteiten hebben. Van docenten en studenten vragen we instemming met de gereformeerde belijdenis, en dat biedt ruimte voor mensen uit allerlei kerken.”

Prof. Selderhuis is „dankbaar” voor de „moed” van de generale synode, die besloot dat ook niet-CGK’ers hoogleraar kunnen worden. Maar zeker bij benoemingen rond „identiteitsgevoelige vakken”, zoals homiletiek (predikkunde), Oude Testament en Nieuwe Testament, zal eerst binnen de CGK worden gekeken. Toch is ook daarin de „kerkelijke positie” van ondergeschikt belang, vindt hij. „De gereformeerde belijdenis is als een enorm weiland met mals gras. Dan maakt het niet uit of het vee op dat weiland christelijk gereformeerd is of niet.”

De band tussen de TUA en de plaatselijke kerken blijft belangrijk, ook als er meer docenten worden benoemd die geen lid van de CGK zijn, aldus de hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht. „We onderhouden die band onder meer door zondags binnen de kerken voor te gaan, door keuzevakken aan te bieden en lezingen te houden. Tegelijk lopen de ontwikkelingen binnen de TUA parallel aan die in de CGK. Er zijn allerlei contacten, zoals met de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, de Nederlands Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland en de Hersteld Hervormde Kerk. Wat dat betreft sluit de TUA met haar benoemingen aan bij het oecumenisch beleid van de CGK.”

Knellen

Aan de Theologische Universiteit Kampen (TUK), waaraan ook de Nederlands Gereformeerde Predikantenopleiding (NGP) is gevestigd, werken al jaren hoogleraren en docenten die niet lid zijn van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. „De generale synode stemde onlangs in met een verruiming van het benoemingsbeleid”, zegt rector prof. dr. R. Kuiper. „Wetenschappelijk personeel moest lid zijn van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, de Nederlands Gereformeerde Kerken of de Christelijke Gereformeerde Kerken, maar inmiddels benoemen we ook mensen uit andere kerken van gereformeerd belijden, zoals de Protestantse Kerk in Nederland.”

Dat gebeurde bijvoorbeeld in 2017 bij de benoeming van prof. dr. Sabine Hiebsch op de bijzondere leerstoel voor Luther en de geschiedenis van het (Nederlandse) lutheranisme (Zie: ”Prof. Hiebsch: Samen optrekken is belangrijk”). „We vragen alle mensen die bij ons werken om een bindingsformulier te ondertekenen en in te stemmen met de grondslag van onze universiteit: de Heilige Schrift en de Drie Formulieren van Enigheid.”

Een belangrijke reden voor deze verbreding is dat het oude benoemingsbeleid ging „knellen”, aldus prof. Kuiper. „Als wetenschappelijke instelling zijn we op zoek naar gekwalificeerd personeel en soms moet je daarvoor breder kunnen kijken. Ook is het goed voor het onderling gesprek om meer diversiteit in huis te hebben. Dat verrijkt de universiteit. Maar we gaan niet bewust of actief mensen uit bijvoorbeeld de PKN benoemen. Er bestaat ook nog een Protestantse Theologische Universiteit.”

De Theologische Universiteit Kampen wil naar Utrecht verhuizen en wacht nog op toestemming van de minister. Dat staat volgens de TUK-rector los van verbreding van het docentenkorps. „Verbreding is geen doel op zich. Maar het gaat ons wél om verbreding van de instroom van christelijke studenten en van ons aanbod aan opleidingen.”