„We zakken steeds verder weg in de krochten van de tunnel”, zegt Rene Libeton, tunneldeskundige bij Rijkswaterstaat. Urenlang leidt hij ons rond in de Noordtunnel, een verbinding van ongeveer 1 kilometer lang in de A15 tussen Alblasserdam en Hendrik-Ido-Ambacht.

Wat opvalt aan onze tocht door een labyrint van stalen trappen, gangen en ruimtes vol apparatuur: Libeton is voortdurend met sleutels in de weer. „Ik moet een ruimte altijd meteen weer afsluiten.”

De tunnel wordt streng bewaakt. In een technisch vertrek wijst hij naar een kast vol glasvezelbekabeling. „Als iemand deze draden kapot zou snijden, worden veel automobilisten daar niet blij van.”

Vluchtdeur

We belanden in het zogeheten middentunnelkanaal, de vluchtgang tussen de twee tunnelbuizen. De honderden meters lange schacht van pakweg een meter breed oogt behoorlijk sinister. Als Libeton een vluchtdeur opent, denderen vrachtwagens en auto’s voorbij. Oranje-achtig kunstlicht glimt op het asfalt. Voor de zekerheid verspert Libeton de deuropening.

De deuren van de vluchtgang zijn zo’n 1,5 uur brandwerend, zegt Libeton. „Dat is onder meer getest met vier op elkaar gestapelde pallets die midden in de tunnel in brand zijn gestoken.”

In geval van nood begeleidt een tunnelbeheerder gestrande weggebruikers via een intercom het middentunnelkanaal in en dan naar buiten. „In vier talen”, weet Libeton. Lichtgevende pictogrammen –van een vluchtend persoon– moeten daarbij helpen.

Op weg naar de uitgang van de onderaardse vluchtroute mengt het gebonk van onze veiligheidsschoenen zich met het geraas van verkeer achter de wand. Het duurt best even voordat de verslaggever erin slaagt de vluchtdeur open te duwen en daarna de buitenlucht te zien. „Je bent niet de enige die de deur lastig open krijgt. Sommigen denken dat het een schuifdeur is, terwijl je de deur moet duwen.”

Vuurzee

Sinds de opening van de Noordtunnel in 1992 hebben verkeersdeelnemers de onderaardse vluchtgang nog niet gebruikt. Ernstige tunnelbranden waren de afgelopen halve eeuw in Nederland op één hand te tellen. In 1978 kwamen vijf mensen in de Velsertunnel om het leven in een vuurzee.

In 2014 vloog in de Heinenoordtunnel een vrachtwagen in brand. De chauffeur kwam om en twee inzittenden van een meegesleurde auto raakten gewond. Vluchters zochten via de rijbanen een veilig heenkomen. „Een buschauffeur gaf zijn passagiers de vluchtrichting aan, weg van de rook, de tunnel uit. Andere weggebruikers gingen achter hem aan.”

Hoewel vluchtdeuren in de Heinenoordtunnel destijds niet werden gebruikt, bleek naderhand dat ze lastig te openen waren. „Onderhoud van die deuren is van groot belang”, benadrukt Libeton. Hij kent tal van tunnels in Nederland op zijn duimpje. „Onze tunnels behoren tot de veiligste ter wereld.”

Brandweerlieden beschikken in de tunnel over een eigen bassin van pakweg 120.000 liter bluswater. Automobilisten kunnen ook zelf een „beginnende” brand blussen. In de tunnel hangt om de 50 meter een brandslang in een zogeheten hulppostkast. „Met zo’n brandslang kun je een brand onder de motorkap blussen. De brandweer kan op die punten ook via eigen koppelingen meer water regelen.”

Remlichten

Rook verdrijvende ventilatoren kunnen levensreddend zijn. Bij een test in een tunnel werden ooit de ventilatoren uitgezet. „In een mum van tijd stond de tunnel vol rook. Oefenslachtoffers raakten de kluts kwijt. Ze waren blij dat de ventilatoren weer werden aangezet en dat de rook werd verdreven.”

Veiligheidsbeleid kent aspecten waar je niet meteen aan denkt. Zo moeten tunnelwanden schoon blijven. „Hoe schoner een wand, hoe beter de reflectie van remlichten. De weerkaatsing helpt een automobilist afstand te houden van zijn voorligger.”

De Noordtunnel herbergt niet alleen back-ups en controlesystemen, maar zelfs een expositieruimte, al is die niet toegankelijk voor publiek. In die kamer staat een decennia oude, meterslange maquette van het web aan wegen in de regio Rotterdam.

Serie Ondergronds

Dit is het vijfde deel van een serie over ondergrondse locaties in Nederland. Vrijdag deel zes.