„Ik ben bang”, zegt een Duitssprekende jongedame, terwijl ze wat schrikkerig op haar step heuvelafwaarts gaat. Ze is deze julidag een van de pakweg vijftien mensen die steppend de Grotten Zonneberg verkennen. Een ondergronds uitje op wieltjes. Met je benen als motor.

Bang hoeft de jonge vrouw niet te zijn. Oplettend wel. Als je in volle vaart de verkeerde rem inknijpt, kun je zomaar voorover tuimelen. Daarvoor had gids Egbert Ausems vooraf gewaarschuwd. Bij het Maastrichtse buitengoed Slavante voorzag hij iedere stepper van een mijnwerkerslampje. Zonder licht ben je onder de grond nergens.

In de mijngangen kun je prima steppen. Af en toe is de ondergrond wat hobbelig en schaaft de ‘loopplank’ van het voertuigje tegen de bodem.

Blijf bij de groep, krijgen de steppers ingepeperd. De Grotten Zonneberg, onderdeel van de Sint-Pietersberg, is een labyrint van duizenden gangen. Totale lengte: 80 kilometer. „Als je verdwaald bent, heb ik morgen pas tijd om je te zoeken”, grapt gids Ausems. Bevreesd om je hoofd te stoten, hoef je niet te zijn. Het plafond zit zo’n 10 meter hoog. Koel is het hier onder de grond. Elf graden. Elk moment.

Lichtjes

Zo’n vijftien lichtjes van de hoofdlampen schieten door de duistere gangen van de Grotten Zonneberg. „Het zijn eigenlijk helemaal geen grotten. Hier druipt geen water van druipstenen, zoals in natuurlijke grotten”, vertelt gids Ausems tijdens een van zijn stops, waar hij ondergrondse geheimen uit de doeken doet.

De blokachtige vormen en het vlakke plafond verraden dat Grotten Zonneberg een oud mijnenstelsel is. Eeuwenlang hakten mijnwerkers mergelstenen uit. Tal van huizen, kerken en bruggen in Maastricht zijn uit het gesteente opgetrokken. Begin twintigste eeuw namen machines het werk van de mannen over.

Kunstwerken

Roetsj, roetsj, roetsj, hoek om, weer een hoek om en opnieuw een hoek om. Twee jongedames uit Eindhoven genieten van de onderaardse steptocht. „Ik wil dit best een dag lang doen”, zegt een van hen. „Het is hier lekker rustig.”

Een paar keer legt gids Ausems zijn step neer bij metershoge kunstwerken. „Christus voor het huis van den schoenlapper. Ahasverus die Hem rust weigert op zijn drempel” staat er boven een van de imposante houtskooltekeningen. Even verderop is het Onze Vader in mergelsteen geschreven.

In het eeuwenoude gangenstelsel prijkt ook een paar metershoge reclameschilderingen in de muren. Van bijvoorbeeld chocoladefabriek Van Houten. „Die reclame is bewust gemaakt op een plek waar je tijdens de grottenrondleiding na een uur aankomt”, lacht de gids. „Dan ben je goed afgekoeld en heb je wel zin in warme chocolademelk.”

Kapelletjes

Onze steppen houden halt bij een paar grote, donkere waterketels in een mijngang. Ze waren daar geïnstalleerd om bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog tienduizenden Maastrichtenaren van water te kunnen voorzien. Burgers zouden ondergronds een schuilplaats kunnen zoeken.

Er waren in de mijnen ook kapelletjes en bakovens gebouwd. „Het gangenstelsel was verdeeld in nummers, die correspondeerden met postcodes van Maastrichtenaren. Zo konden mensen uit dezelfde buurt onder de grond bij elkaar blijven.”

Bij aanvang van de oorlog, in 1940, bleef een massale vlucht van de Maastrichtenaren naar het gangenstelsel uit. De stad viel algauw in Duitse handen.

Toen in september 1944 de bevrijding van Maastricht ophanden was, zochten wel enkele duizenden inwoners een veilig heenkomen onder de grond. Ze wilden niet tussen strijdende legers belanden. De evacués waren „heel erg blij” dat ze na een paar dagen hun ondergrondse schuilplaats weer konden verlaten, vertelt de gids. „Het was daar koud, vochtig, onaangenaam en erg donker.”

Tijdens de dagenlange schuilperiode zag onder de grond een jongetje het levenslicht. Moeder Beks baarde op 8 september haar zoon Frits. Bij de warme bakovens. „Frits Beks is de enige die op zijn verjaardag hier onder de grond een privéfeestje mag vieren”, lacht de gids.

Serie Ondergronds

Dit is het vierde deel van een serie over ondergrondse locaties in Nederland. Dinsdag deel 5.