Uitleg: OM kan met strafzaak tegen Alex S. nieuwe piketpaal slaan
Het openbaar ministerie maakte recent bekend een strafzaak voor te bereiden tegen een handelaar in zelfmoordpoeder. Bekend is dat de man tot dusver minstens zes dodelijke slachtoffers heeft gemaakt. Gaat zijn berechting een wending geven aan het debat over het vrijwillig levenseinde? Vijf vragen.
Wie is de opgepakte handelaar?
Het betreft een 28-jarige man, Alex S., uit Eindhoven. Volgens justitie staat vast dat hij het dodelijk middel vanaf november 2018 tot en met juni 2021 verhandelde. Hij deed dat onder meer via Marktplaats, zo blijkt uit mediapublicaties. Ten minste zes van zijn afnemers zijn eraan overleden.
S. werd aangehouden op 20 juli. Drie dagen later oordeelde de rechter-commissaris dat zijn voorlopige hechtenis met veertien dagen moest worden verlengd.
Tegenover RTL Nieuws heeft het OM ook bevestigd dat S. lid is van de Coöperatie Laatste Wil (CLW). Deze in 2013 opgerichte club brengt de aangesloten leden met elkaar in contact om kennis en informatie te kunnen uitwisselen over de verkrijgbaarheid van zelfdodingsmiddelen.
Handelde S. als de verlengde arm van de Coöperatie Laatste Wil?
Tot dusver maakte het OM nog niet bekend concrete verdenkingen tegen de coöperatie te koesteren, maar dat kan nog veranderen. Het bestuur van de CLW beklemtoont dat het haar leden niet vrij staat in hun eigen tijd gifpoeder te verhandelen. Vier leden die dat toch zouden hebben gedaan zouden zijn geroyeerd.
Onbevredigend is wel dat zo’n scheiding tussen CLW-lid en privépersoon iets gekunstelds heeft. Zo deed S. de kennis en kunde waarover hij als handelaar beschikte en waarmee hij slachtoffers kon maken vrijwel zeker op door de CLW-huiskamerbijeenkomsten te bezoeken en door zich te verdiepen in de CLW-periodieken. Een tweede nadelig en schadelijk bijeffect is dat de kennis over bijvoorbeeld de merknamen of de werkzame stoffen van zelfdodingsmiddelen vanuit de besloten CLW-kring via zoekmachines als Google doorsijpelen naar het voor eenieder toegankelijke internet.
In Kamervragen aan justitieminister Grapperhaus omschreven JA21 en de SGP de CLW deze week veelbetekenend als „een officieuze spil van illegale activiteiten, die officieel buiten de organisatie om plaatsvinden.” Geen vleiende benaming dus.
Welke straf hangt S. boven het hoofd?
Sowieso legt justitie S. strafbare hulp bij zelfdoding ten laste. Dat lijkt makkelijk bewezen te kunnen worden verklaard; uit een reportage van Omroep Brabant van drie jaar geleden bleek al dat S. prima wist waar hij mee bezig was. Een andere overduidelijke aanwijzing dat hij bewust handeldreef met suïcidale mensen, is dat hij bij het poeder een antibraakmiddel leverde. Dat voegt alleen iets toe als mensen het willen innemen in plaats van het aan te wenden voor zakelijk gebruik, bijvoorbeeld als conserveringsmiddel. Als uit het opsporingsonderzoek van het OM blijkt dat S. zijn slachtoffers ook nog eens gericht instrueerde over de inname van het gif, vergroot dat de strafwaardigheid van zijn handelen. De maximumstraf voor hulp bij zelfdoding is 3 jaar cel of een boete van 21.750 euro.
Wanneer wordt duidelijk of het OM de strafzaak ook gaat gebruiken om de CLW aan te pakken?
Van zo’n verbreding is sprake als justitie ertoe besluit om ook (het bestuur van) de CLW te dagvaarden. In Nederland is zoiets één keer eerder gebeurd, en wel in 2009. Met succes, de rechtbank in Almelo veroordeelde toen de inmiddels ter ziele gegaan Stichting Vrijwillig Leven (SVL) tot een boete van 25.000 euro, waarvan 20.000 voorwaardelijk. In die zaak stond aanvankelijk alleen SVL-oprichter Gerard S. terecht. Hij hielp in 2007 een 80-jarige bewoonster van een verpleeghuis aan een middel waarmee zij haar leven kon beëindigen. Maar omdat het OM kon aantonen dat ook het SVL-bestuur zich met de voorbereidingen had bemoeid, gingen uiteindelijk zowel S. als de stichting voor de bijl.
Kan de berechting van S. een impuls geven aan het levenseindedebat?
Zeker, al rijst daarbij wel meteen de vraag: welke? Als blijkt dat S. vooral slachtoffers maakte onder suïcidale tieners, zal dat politieke partijen eerder nopen tot behoedzaamheid in plaats van vooruitstrevendheid. Pleidooien voor bijvoorbeeld zwaardere straffen voor hulp bij zelfdoding door niet-artsen winnen dan aan kracht. Net als de oproep van ChristenUnie, JA21 en SGP voor het op z’n minst invoeren van een vergunnings- of ontheffingsplicht voor de middelen waar S. in handelde.
Het kan anders worden als zijn afnemers vooral levensmoede ouderen waren die bewust en actief op zoek waren naar zelfdodingsmiddelen. In dat geval is er juist reden om te vrezen dat D66, VVD, GroenLinks en PvdA zullen betogen: Laat de hulp aan mensen die lijden aan het leven niet over aan handelaren zoals Alex S., maar aan professionele stervensbegeleiders. Een initiatiefwet van D66 om dat te regelen, ligt al klaar. Het kan dus behoorlijk wat consequenties hebben met welke belastende feiten het OM in deze zaak komt. Wordt vervolgd.
